Ægir - 01.10.1990, Blaðsíða 20

524
ÆGIR
10/90
til sjávarútvegs með innlendum
kjörum jukust verulega árið 1982.
Ástæðan er sú að allt árið 1982 og
fram til 21. september árið 1983
voru öll afurðalán óverðtryggð.
Gylti einu hvort hér var um að
ræða lán vegna útflutningsafurða
eða annarra afurða. Ekki voru tök
á að skipta skuldum á milli veiða
annars vegar og vinnslu hins
vegar.
Yfirlitið hér fyrir neðan sýnir
breytingar eigna- og skuldastöðu
sjávarútvegs ári 1986-1989
eins og hún hefir verið hvert ár
fyrir sig.
Hér er um gróft mat að ræða
bæði á eigna- og skuldastöðu
greinarinnar. Þó er Ijóst að veruleg
aukning hefur orðið á eignum og
skuldum sjávarútvegs árin 1986 til
1989 þegar miðað er við fast
verðlag. Þannig hafa eignir sjávar-
útvegs aukist um 15% á föstu
verðlagi á meðan skuldirnar hafa
aukist um 35%. Afleiðingin hefur
orðið lækkað eiginfjárhIutfalI eins
og sjá má á töflunni hér að neðan
Lækkað eiginfjárhlutfall getur átt
sér eðlilegar skýringar og hlýtur að
vera samfara fjárfestingu sem er að
miklu leyti fjármögnuð með láns-
fé. Meiri ástæða er til að hafa
áhyggjur af hreinu eiginfé en
breytingar á því geta þó átt rætur
sínar að rekja til þess misgengis
sem getur verið á milli verðbreyt-
inga eigna og skulda. Á þetta
einkum við þegar mikill munur er
á innlendri verðlagsþróun og
breytingum á gengi erlendra gjald-
miðla þar sem meirihluti skulda
sjávarútvegs er í erlendum gjald-
eyri. Lækkun á gengi íslenskrar
krónu hefur því þau áhrif að eigið
fé rýrnar a.m.k. um stundarsakir
þó sú aðgerð sé til að bæta
rekstrarafkomu og eiginfjárstöðu
þegar fram líða stundir. Sá mögu-
leiki er einnig fyrir hendi að
gengisfelling geti hreinlega valdið
bókhaldslegu gjaldþroti greinar-
innar.
Auknum skuldum fylgir aukin
greiðslubyrði vegna vaxta og
afborgana. Breyting á fjármagns-
kostnaði er því bein afleiðing
breyttrar skuldastöðu og breytinga
á vöxtum. í tilviki sjávarútvegs
virðist eins og komið hefur fram
nærri ógerlegt að hafa áhrif á vext-
ina þar sem lán til greinarinnar eru
að miklu leyti af erlendum toga
spunnin. Hluta af þeim þráláta
rekstrarvanda sem sjávarútvegur-
inn hefur átt við að glíma virðist
því mega rekja til aukninga á
skuldum án þess að samsvarandi
tekjuauki hafi fylgt í kjölfarið til að
standa undir hærri afborgunum og
vöxtum af nýjum lánum, þar sem
auknar skuldir hafa verið fylgi-
fiskur aukinnar fjárfestingar en
ekki vegna viðvarandi halla-
reksturs, fjármögnuðum með nýju
lánsfé.
Hlutfallsleg skipting lánveitinga
Bankakerfið hefur ávallt verið
þýðingarmikil uppspretta lánsfjár
fyrir sjávarútveginn og hefur mikil-
vægi þess aukist á undanförnum
árum vegna endurlána erlends
lánsfjár. Lrá árinu 1978 hefur
hlutur bankakerfisins aukist úr um
helmingi lánsfjár, upp í urn tv
þriðju. Hlutur afurðalána helur
verið um 20% en komst þó í urn
30% árið 1982 og var þá e,n'
göngu um óverðtryggð afurðala
að ræða. Hlutur víxillána hefut a
þessum tíma fallið úr þremur a
hundraði í tvo af hundraði-
Nokkur aukning hefur orðið á lan
veitingum til sjávarútvegs í myn
skuldabréfa úr 4.3% árið 1978 '
11.4% árið 1989. SkuIdabréfalán
eru nú því sem næst öll verðtrygS
eða gengistryggð. Ótryggð skulóa
bréf heyra nú sögunni til. Mik'
aukning hefur orðið á endurlán
uðu erlendu lánsfé innlánsstofn-
ana, úr tæplega 18% í rétt urn
34% í árslok 1989. Endurlánað
erlent lánsfé hefur að einhverju
leyti komið í stað beinna erlendra
lántaka einkaaðila í sjávarútvegi en
úr þeim hefur dregið verulega. f>rU’
fjárfestingarlánasjóðir hafa lána
til fyrirtækja í sjávarútvegi, Fis '
veiðasjóður, Byggðasjóður
(Byggðastofnun) og Lramkvæmda-
sjóður. Lánveitingar Lram-
kvæmdasjóðs hafa verið óveru
legar en lánveitingar Byggðasjóðs
og síðar Byggðastofnunar hata
numið 5-9% af heild en þrátt fyr'r
mikla raunaukningu lána Fis '
veiðasjóðs til fyrirtækja í sjávarú1'
vegi hefur hlutdeild lána Fis '
veiðasjóðs fallið úr 43% í 32% tra
árslokum 1978 til ársloka 1989-
Ábyrgðir Liskveiðasjóðs utan efna
hags eru ekki flokkaðar me
lánum sjóðsins.
Á mynd 2 er sýnd kjaraskip>in8
útlána árin 1978-1989 og kemur
þá glöggt í Ijós hversu lítill idutl
lána til sjávarútvegs er hvor
verð- né gengistryggður.
Vextir og uppfærsla
einstakra lánaflokka
Skilgreiningar á vöxtum erU
margar. Þeir sem lengst vilja
ganga telja alla vexti fjármagns
kostnað, þannig séu 40% nafn
vextir jafn erfiðir fyrir atvinnu
Eignir og skuldir fyrirtækja í sjávarútvegi
árin 1986-1989 í milljördum króna
Eigið (é Eigin fjár-
Ár Eigniralls Skuldiralls Eigiðfé verðl.1989 hlutfall
1986 58.4 36.8 21.6 39.0 37%
1987 75.1 48.4 26.7 40.6 36%
1988 96.9 72.8 24.1 29.2 25%
1989 122.2 89.8 32.4 32.4 27%