Ægir - 01.10.1990, Blaðsíða 21

'0/90
ÆGIR
525
reksturinn hvort sem verðhækk-
anir reynist 30% eða 60%. Það
Sern ræður úrslitum þegar nafn-
|extir eru háir eru lánskjör að öðru
eVh, það er gengistrygging, verð-
trVgging, eða verðbótaþættir. Háir
nafnvextir, sem eru tæki til að
í við örar verðhækkanir, eru
3r) öllu jöfnu óhagstæðir fyrir lán-
takandann þareð umsaminn láns-
tlmi styttist í raun vegna þess að
sför hluti vaxtanna fer í að bæta
rVrnun höfuðstóls. Eftirstöðvar
Verðtryggðra lána eiga það hins-
Ve8ar til að fara hækkandi með
Verri afborgun um skeið en engu
að síður minnka eftirstöðvar að
raungildi.
^ tímum misgengis innlends og
eriends verðlags er oft verulegur
^unur á kjörum innlendra og
eriendra lána. Þegar gengi er
aldið föstu, samanber árið 1987
er þetta einkum áberandi og
e'nnig á tímum ört lækkandi raun-
8engis þegar gengi innlends gjald-
m'ðils fellur hraðar en nemur
^kkun innlends verðlags, sam-
anber árin 1988 og 1989. Árið
1987 voru erlend lán einkar hag-
stæð en annað var upp á ten-
ingnum tvö næstu ár. Á ári eins
og 1987 er freistandi fyrir lána-
stofnanir að taka erlend lán og
endurlána þau með innlendum
kjörum. Einhver brögð hafa hugs-
anlega verið að því, þar eð erlend
kjör í innhlið lánakerfisins hafa
ekki alltaf skilað sér í sama mæli á
úthlið kerfisins.
Nafnvextir einir sér eru lítt
marktækir við mat á fjármagns-
kostnaði. Raunvextir, þaðervextir
umfram einhverja viðmiðun, hafa
verið metnir á fjóra mismunandi
kvarða. 1) sem vextir umfram
hækkun lánskjaravísitölu, þó er
vísitala framfærslukostnaðar
notuð sem mælikvarði fyrir árið
1989, 2) sem vextir umfram verð-
vísitölu sjávarafurða, 3) sem er-
lendir vextir umfram erlenda verð-
lagsþróun og 4) sem vextir
umfram erlenda verðlagsþróun á
erlent en umfram hækkun láns-
kjaravísitölu á innlent.
Fyrir atvinnugreinar sem keppa
á innlendum markaði er eðlilegt
að miða raunvexti við innlendar
verðlagsbreytingar en þar sem
sjávarútvegurinn selur framleiðslu
sína fyrst og fremst á erlendum
markaði er eðlilegt að miða raun-
vexti við vexti umfram hækkun
verðvísitölu sjávarafurða eða
erlenda raunvexti á erlent og inn-
lenda raunvexti á innlent vegna
samkeppni þeirrar sem sjávarút-
vegurinn á í á erlendum markaði
við sjávarútvegsfyrirtæki annarra
þjóða. Óþarfi er að tíunda þær
sveiflur, sem eru á rekstrarskil-
yrðum sjávarútvegsins. Þessara
sveiflna gætir á öllum sviðum,
ekki síst í fjármagnskostnaði. Til
að lýsa breytingum á rekstrar-
skilyrðum er því eðlilegt að horfa
fram hjá skammtímasveiflum og
beina athyglinni að meðaltölum
nokkurra ára. Hér fyrir neðan eru
sýnd þriggja ára meðaltöl raun-
vaxta fyrirtækja í sjávarútvegi árin
1978-1990, annars vegar hlut-
fallstölur en hins vega beinar fjár-
hæðir í milljónum króna.
Vaxtafjárhæðir eru hér vegnar
miðað við breytingar á verðlagi en