Ægir - 01.01.1993, Blaðsíða 6

Bjarni Kr. Grímsson, fiskimálastjóri.
Hugleiðingar um sjávarútveg
Þegar þessi orö eru skrifuð má með sanni segja að
sjávarútvegur á íslandi standi á krossgötum. Undanfarin
misseri hefur veriö mikil umræða um stjórnun fiskveiða,
hagkvæmni mismunandi skipaflota eða bátaflota, svo og
um hvernig vernda eigi fiskstofnana við landið. Eins og
viö er að búast eru mjög skiptar skoðanir um þessi mál-
efni og það eðlilega þegar um svo mikilvæg og við-
kvæm mál að ræða.
Nú hrannast upp óveðursský á mörkuðum fyrir fiskaf-
uröir okkar íslendinga vegna verulega aukins framboðs
af fiski úr Barentshafi og frá ýmsum svæðum í Rússlandi.
Þetta leiðir óhjákvæmilega til lækkunar á almennu fisk-
verði í Evrópu og liugsanlega líka í Ameríku. Við þessu
þarf að bregðast og verða fyrirtæki okkar bæði í sölu-
mennsku og framleiðslu að geta boðið afurðir sem
standast samkeppnina í verði, en einnig í gæðum. Þar
höfum við íslendingar forskot sem við verðum að nýta
okkur til hins ýtrasta. Með samningnum um Evrópska
efnahagssvæðið (EES) höfum við náð að standa jafnfætis
helstu samkeppnisþjóðum okkar varðandi aðgang að
mörkuðum Evrópuþjóðanna. Það er því undir okkur
sjálfum komið hvernig til tekst í slagnum um viðskiptin.
Hvað er hins vegar hagkvæm útgerð og hagkvæm
vinnsla? Ef þeir svartsýnustu hafa rétt fyrir sér veröur
enginn fiskur eftir til að veiða og vinna. En það hafa
komið ógæfta- og veiðileysisár áður og þarf ekki langt
aftur í sögunni til að finna slíkt. Meðalveiði á ári af botn-
fiski á Islandsmiðum síðustu hálfa öld hefur verið rúm
600 þús. tonn á ári og eru tæplega 400 þús. tonn af því
þorskur. Ég fullyrði að sóknin nú er í meðallagi, hins
vegar er ástand sjávar þannig að um litla stofna er aö
ræða og aflinn eftir því. Þetta mun aftur lagast, strax og
ástand sjávar tekur breytingum og þá eykst afli hér á ný.
Áhrif mismunandi útgerðarforms og mismunandi
vinnsluleiða á byggðir landsins eru mjög afgerandi. Það
fiskast vel úti fyrir Hornströndum og fallegt er þar. Þar
var mikil byggð og verðmæti unnin, en nú er allt í eyði.
Síldin kom og síldin fór og blómlegar byggðir lögðust í
eyði. Aðrar voru mörg ár að jafna sig eftir ævintýriö.
Þetta eru skýr dæmi um að atvinnuhættir okkar taka
breytingum og menn stöðva ekki framþróun þjóðfélags-
ins, þeir geta aðeins tafið fyrir eða sveigt þróunina til.
Nú er hafin ný þróun í útgerð, en þar á ég viö fryst-
ingu um borð í skipum. Þessi háttur gerir útgerð frekar
háða afskipunarhöfn en afstöðu til fiskimiða. Þetta mun
óhjákvæmilega leiða til röskunar í útgerðarmynstri þjóð-
arinnar. Hvert þessi þróun leiðir okkur er hins vegar
erfitt að spá fyrir um.
Fiskvinnslufólk, sem með þrautseigju og dugnaði hef-
ur lagt grunnin að útflutningsverðmætum þjóðarinnar
ásamt sjómönnum, hefur nú sett frarn kröfu um að allur
fiskur verði unninn hér á landi og bannað verði að flytja
út óunninn fisk. Þessi krafa hlýtur að etja saman sjó-
mönnum og fiskvinnslufólki og er það, eitt og sér,
slæmt. Að setja fram slíka kröfu er á hinn bóginn álíka
og að banna innflutning á ýmsum tækjum og varningi
og yrði það afturhvarf um nokkra áratugi. Ljóst er að
mun hagkvæmara er fyrir þjóðarbúið að selja ákveðnar
fisktegundir ferskar á markaði erlendis en að vinna þær
hér á landi.
Þetta tvennt, krafa fiskverkafólksins annars vegar og
sjófrystingin og/eða útflutningur á ferskum fiski hins
vegar, virðist ekki geta farið saman. En verða ekki aðilar
að horfa sjálfum sér nær, leitar ekki útgerðin eftir besta
fáanlega verði hverju sinni og greiðir ekki fiskverkand-
inn það verð sem hann eðlilega telur sanngjarnt fyrir þá
vöru sem hann getur selt. Verkafóikið býr hráefnið til
geymslu og/eða setur það í verðmeiri söluumbúðir. En
ef ekki fæst fyrir slíkurn kostnaði er betra að selja vör-
una beint.
í framhaldi af þessu vaknar hins vegar upp sú spurn-
ing hvort sjávarútvegurinn njóti eðlilegra samkeppnisað-
stæðna, og á ég þá við skráningu á gengi íslensku krón-
unar. Væri krafa verkafólks uppi, um að allur afli komi í
land hér, ef gengið væri frjálst og ákvarðaðist á markaði
eins og fiskveröið gerir nú? Hver væri staða útgeröarbæja
á landsbyggðinni ef slíkt kæmi til greina? Eða erum við
of lítil hageining til aö hafa frjálst gengi?
2 ÆGIR l.TBL. 1993