Tímarit lögfræðinga - 01.11.1974, Blaðsíða 35

Ávíð
oi* drelf
NÝ STJÓRNARSKRÁ í SVÍÞJÓÐ
Stjórnarskrá er þýðingarmikill og einstæður árangur löggjafarstarfs. Svo
er f öllum löndum, þar sem rituð stjórnarskrá er í gildi. Þegar stjórnarskrá er
samin, er reynt að setja réttarreglur um skipan hins óhefta ríkisvalds. Jafn-
framt eru taldar þær takmarkanir á valdbeitingunni, sem hið óhefta ríkis-
vald gengst sjálfviljugt undir til að girða fyrir, að einstaklingar séu ofríki
beittir. Til að tryggja festu í þjóðfélaginu eru einnig sett ákvæði um, að
sérstök skilyrði þurfi að uppfylla, svo að breyta megi stjórnarskrárákvæðum.
Stjórnarskráin, sem gildir í Svíþjóð fram til áramóta 1974—1975, er dag-
sett 6. júní 1809. Þó hafa aðeins fáar af þeim 114 greinum, sem í stjórnar-
skránni eru, staðið óbreyttar í 165 ár. Og meirihluti þeirra greina, sem ekki
höfðu breyst lengi, höfðu öðlast nýja merkingu og nýja túlkun vegna breyttra
þjóðfélagshátta.
Stjórnarskráin frá 1809 mótaðist af ríkisréttarkenningum síns tíma. Hún
byggði á valdskiptingarreglu, sem átti að tryggja jafnvægi milli konungsins
og ríkisdagsins, en ríkisdagurinn var stéttaþing skipað fulltrúum aðals, presta,
borgara og bænda. Konungur fór með framkvæmdavaldið, ríkisdagurinn skatt-
lagningarvaldið en um nýja löggjöf þurfti sameiginlegar ákvarðanir. — Óþarfi
er að geta þess, að þegar fyrir hundrað árum hafði inntak stjórnarskrárinnar
breyst á þann veg, að persónulegt vald konungs var úr sögunni. Þó má segja,
að Svíþjóð hafi vissulega verið „stéttaþjóðfélag", sem yfirstéttin réð, þar til
almennur og jafn kosningaréttur var upp tekinn við kosningar til beggja
deilda ríkisdagsins 1909 og 1921.
Þó að ákvæðum stjórnarskrárinnar væri oft breytt, kom æ betur í Ijós ósam-
ræmið milli þeirrar ríkisskipunar, sem var í raun, og hinnar rituðu stjórnar-
skrár. Þess vegna var óskin um gagngerða endurskoðun stjórnarskrárinnar
æ áleitnari.
Nýju stjórnskipunarlögin eru ekki aðeins þýðingarmikil vegna þess efnis,
sem þar er fjallað um, heldur einnig vegna hins umfangsmikla og tímafreka
undirbúningsstarfs, er fram hefur farið. Þegar stjórnarskráin tekur gildi ,eru
meira en 20 ár liðin, síðan fyrsta þingnefndin hóf störf sín á þessu sviði
1954. Allir, sem málið varðar, hafa talið það liggja í augum uþpi, að ný og
endurskoðuð rituð stjórnarskrá þyrfti, a.m.k. að því er varðar meginreglur, að fá
hljómgrunn meðal þjóðarheildarinnar og njóta stuðnings hinna stærri stjórn-
málaflokka. Það er einnig eftirtektarvert, að ágreiningur sá, er fram kom
þegar þingnefnd skilaði áliti 1972, snerist fyrst og fremst um einstök atriði.
Var það í annað skipti, sem þingnefnd bar fram slíkar tillögur. Eftir enn frek-
161