Tímarit lögfræðinga - 01.07.1978, Blaðsíða 18

skemmri en 5 dagar og ekki lengri en 2 ár, nema annað sé ákveðið í
lögum, sbr. 1. mgr. 44. gr. hgl.
Undantekningar frá þessum ákvæðum um almennt hámark og lág-
mark refsivistar eru nokkrar í alm. hgl.:
a) Þegar lög heimila aukna refsingu, en hin lögákveðna refsing við
broti yrði ekki aukin, nema farið væri út fyrir takmörk þau, sem sett
eru hverri hegningartegund um sig, skal breyta allri hegningunni í
þá hegningartegund, sem næst er og þyngri, sbr. 2. mgr. 79. gr. Tak-
mörk þau, sem sett eru í 34. og 44. gr., skulu þá ekki vera því til fyrir-
stöðu, að dæma megi í varðhald allt að 3 árum og í fangelsi allt að 20
árum. Ákvæði þetta er ekki með öllu ljóst. 1 því felst bæði heimild til
þess að breyta varðhaldi í fangelsi, sbr. hlutfallið í 1. mgr., og heimild
til að fara út fyrir hámark þessara refsitegunda að ákveðnu marki.
Ákvæðið heimilar ekki að breyta sekt í refsivist. Með hinni „lögákveðnu
refsingu við broti“ hlýtur að vera átt við þá refsingu, sem dómstóll
telur hæfilega innan hinna lögákveðnu refsimarka. Um fangelsi verður
þessi undantekning tæpast raunhæf, nema 16 ára fangelsi geti legið
við broti og því sé beitt í framkvæmd, þ.e. í manndrápsmálum. Refsi-
hækkunarástæðu þarf til, að þyngri refsing en 16 ár verði dæmd, þ.e.
allt að 20 árum, því að ella yrði refsing að vera ævilangt fangelsi.
Taka mætti sem dæmi atlögu að forseta Islands, sbr. 101. gr. hgl., eða
tvö manndráp, er koma til dóms í sama máli, sbr. 2. mgr. 77. gr. hgl.
Að því er varðhald snertir, skiptir 3 ára markið naumast máli, nema
einungis liggi varðhald (og sektir) við broti.
b) í 5. mgr. 44. gr. er heimilað að dæma skemmri fangelsisvist en
30 daga, þegar svo stepdur á sem hér segir: „Nú liggur ekki þyngri
refsing við broti en varðhald, eða tiltekið brot þykir ekki varða þyngri
refsingu en varðhaldi, og má þá, ef óheppilegt má telja, að fangi hafi
samneyti við varðhaldsfanga, dæma honum fangelsi jafnlangan tíma.“
c) Sé dæmdur hegningarauki skv. 1. mgr. 78. gr„ má refsivist vera
skemmri en mælt er í 34. og 44. gr.
d) 1 1. mgr. 73. gr. er heimilað að dæma skemmri fangelsisvist en
30 daga, ef ekki liggur þyngri refsing en varðhald við tilteknum brot-
um fanga og dæma skal fangelsisvist um jafnlangan tíma.
e) Sérregla gildir um mörk vararefsingar skv. 54. gr„ hvort sem
hún er varðhald eða fangelsi. Lágmark er 2 dagar, en hámark 1 ár.
Ævilangt fangelsi ber að skilja eftir orðanna hljóðan. Því lýkur við
dauða hins dómfellda, nema til náðunar komi. Ævilangt fangelsi hefur
ekki verið dæmt í tíð gildandi hegningarlaga fyrr en nú með dómi
sakadóms Reykjavíkur 19. desember 1977 í svokölluðu Guðmundar-
12