Tímarit lögfræðinga - 01.07.1978, Blaðsíða 20

fyrir hlutdeildartilvik 2. mgr. 22. gr. hgl. má fella niður, ef brot varðar
ekki þyngri refsingu að lögum en varðhaldi, sbr. 3. mgr. 22. gr. hgl. Sé
unnið til varðhaldsrefsingar fyrir brot, er fyrningarfrestur 2 ár sam-
kvæmt 81. gr. hgl., nema varðhald sé dæmt til lengri tíma en eins árs,
en slíkt er afar sjaldgæft í framkvæmd. Stundum er heimilað í lögum
að dæma fangelsi í stað varðhalds jafnlangan tíma, sbr. 5. mgr. 44. gr.
og 1. mgr. 73. gr. hgl., og aftur varðhald í stað fangelsis jafnlangan
tíma, sbr. 96. gr. og 104. gr. hgl.
I IV. kafla var rætt um mismunandi tímalengd fangelsis og varð-
halds. Auk þess gera lög ráð fyrir nokkrum mun á inntaki þeirra, sbr.
44. gr. hgl. I framkvæmd er þessi munur þó hverfandi lítill, þar sem
meðferð manna í fangelsisvist hefur verulega sveigst í átt til þeirrar
meðferðar, sem varðhaldsföngum er áskilin.
a) Varðhaldsfangar skulu ekki vera með föngum, sem dæmdir hafa
verið til fangelsisvistar, sbr. 2. mgr. 44. gr. og ákvæði 3. gr. 1. 38/1973
um sérstaka varðhaldsdeild í ríkisfangelsinu. Vinnuhælin eru aðeins
miðuð við afplánun fangelsisrefsinga, sjá 4. og 5. gr. 1. 38/1973, sbr.
fyrirvara í 16. gr. laganna og réglur nr. 316/1977.
b) Vaiðhald skal að jafnaði taka út í einrúmi, sbr. 2. mgr. 44. gr.
Af framhaldi ákvæðisins er þó ljóst, að þessi meginregla er léttvæg.
Aðalreglan um fangelsisvist er aftur á móti sú, að refsingin sé tekin út
í félagi, nema um skamma vist sé að ræða, sjá nánar 35. og 36. gr. hgl.
c) Varðhaldsfangar þurfa ekki að láta sér nægja venjulegt fanga-
viðurværi. Þeim er heimilt að útvega sér sjálfir og taka við fæði, hús-
munum, bókum og öðrum persónulegum nauðsynjum, að svo miklu
leyti, sem það fer ekki í bága við öryggi og góða reglu í varðhaldinu,
sbr. 3. mgr. 44. gr.
d) Varðhaldsfangar mega sjálfir útvega sér vinnu, sem samrímist
öryggi og góðri reglu. Arðinn af vinnunni eiga fangarnir sjálfir. Sjái
þeir sér ekki fyrir vinnu, sem varðhaldsstjórn samþykkir, er þeim
skylt að vinna það, er hún léggur þeim til, og skal vinnan miðuð svo
sem unnt er við fyrri atvinnu þeirra og þekkingu. Ágreiningi má skjóta
til úrskurðar dómsmálaráðherra, sjá 4. mgr. 44. gr.
VI. FANGELSISSAMFÉLAGIÐ.
Sá, sem vill kynna sér, í hverju fangavist er fólgin, á að ýmsu leyti
erfitt um vik. Sá einn, sem sjálfur hefur reynt hana, getur til fulls
skilið hina margslungnu félagslegu og sálrænu þætti hennar. Gallinn
er bara sá, að fæstir fangar hafa það innsæi og tjáningarhæfileika, að
14