Tímarit lögfræðinga - 01.07.1978, Blaðsíða 13

ráðuneytisins. Við hverja refsivistarstofnun skal vera sérstakur for-
stöðumaður til þess að annast daglegan rekstur. Skal skipa í það starf
öðrum fremur lögfræðing eða félagsráðgj afa, er hafi sérstakléga kynnt
sér fangelsismál. Einnig er ráðherra heimilt að skipa þriggja manna
stjórnarnefnd við hverja stofnun sér til aðstoðar. Stjórnarnefndir
þessar skulu skipaðar til 3 ára í senn, sbr. 11. gr. 1. 38/1973. Fyrir
setningu laganna hafði slík stj órnarnefnd verið starfandi fyrir vinnu-
hælið á Litla-Hrauni samkvæmt ákvæði 23. gr. rgj. 150/1968. 1 öðru
lagi annast dómsmálaráðherra að mestu fullnustu einstakra refsivist-
ardóma og setur almennar reglur um fullnustuna, sjá l.mgr. 39. gr. hgl.,
sbr. 3. gr. 1. 101/1976, og 4. gr. starfsreglna nr. 409/1977. Dómsmála-
ráðherra getur ákveðið, að dómfelldur maður sé um stundarsakir eða
allan refsitímann vistaður á sjúkrahúsi eða annarri stofnun, þar
sem hann nýtur sérstakrar meðferðar eða forsjár, enda sé slíkt talið
henta vegna heilsuhaga hans, aldurs eða annarra sérstakra ástæðna,
sbr. 2. mgr. 39. gr. Ákvæði þetta var talsvert rýmkað með 3. gr. 1.
101/1976. Slík vistun telst til refsitímans, sbr. nánar 46. gr. hgl. Dóms-
málaráðherra ræður einnig mestu um lausn fanga úr refsivist, áður
en afplánun samkvæmt dómi er lokið, þ.e. með náðun, reynslulausn
eða frestun fullnustu, sjá 4. gr. rgj. 260/1957, 4. mgr. 4. gr. og 6.—8.
gr. starfsreglna nr. 409/1977.
Dómstólar koma lítið við sögu, eftir að þeir hafa kveðið upp sak-
fellingardóm. Þó fjalla þeir nú að nokkru leyti um skilorðsrof manna
með reynslulausn, sbr. 42. gr. hgl., eins og henni var breytt með 1.
16/1976. Einnig má nefna 3. mgr. 73. gr. hgl. um ákvörðun agaviður-
laga. Hvort tvéggja er í sambandi við ný afbrot fanga. Atbeina dóm-
stóla þarf aftur á móti í ríkari mæli við ákvörðun um öryggisgæslu
og aðrar ráðstafanir skv. 62. gr. hgl. Margar mikilvægar ákvarðanir
um meðferð dómþola eru teknar eftir dómsuppkvaðningu, svo sem um
vistunarstað, meðferð í stofnun, agaviðurlög, hlé á afplánun eða lausn
úr refsivist, með skilyrðum eða án, sbr. 3. gr. starfsreglna nr. 409/1977.
Fangar njóta engan veginn þess réttaröryggis, sem sökunautar njóta
lögum samkvæmt, meðan mál þeirra eru fyrir dómstólum. Vafalaust
væri til bóta að auka nokkuð vald dómstóla til ákvörðunar um þessi
atriði, en einnig væri mikil framför að lagareglum um meðferð mála
í stjórnsýslunni, eitthvað í líkingu við réttarfarsreglur dómstóla. Föng-
um væri það t.d. mikils virði að eiga málskotsrétt um ákveðin atriði
til hlutlauss aðila. Um þessi efni má vísa í grein eftir Lars Busck í
Juristen 1975, bls. 109 og áfr.: „Retssikkerhed og fængselsstraf".
Rétt er að minna á, að í 1. 74/1972, um skipan dómsvalds í héraði
7