Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1940, Blaðsíða 67

þenrian dag. Hin skýra og raunsæa hugsun lians er oss enn
hið hjarta leiðarljós í flestum vanda, er máli skiptir. Þvi er
það bæði nauðsynlegt og lærdómsríkt að kynna sér rök Jóns
Sigurðssor.ar i skólamálunum, og ég hygg, að betur hefði
meira verið eftir þeim farið en gert hefir verið hingað til.
Svo eftirtektarverð eru þau og' viturleg. Hann bendir á, að
þjóðskólinn sé nauðsynlegur, meðfram vegna þess, „að vér
æskjum að öll kennsla renni af þjóðlegri rót. Það er að skilja
menntun þeirri, sem fslendingum er eðlileg og þar liefir lifað
i landinu frá alda öðli.“ Hann bendir ennfremur á, að „hver
þjóð er eins og einstök vera í þjóðatölunni“ . . . „IJafi ekki
menntunin slíkan þjóðlegan blæ, verður hún að mestu leyd
dautt nám og nær ekki að blómgast og hera ávöxt.“
Þetta o. m. fl. mættum við gjarnan festa okkur í minni,
þegar íslendingasögurnar og hin heztu íslenzk ljóð eru lok-
uð inni í bókaskápunum, en erlendir reifarar eru undir
kodda livers unglings.
En Jóni Sigurðssvni var ekki síður Ijóst, að upp af þess-
um íslenzka stofni átti að vaxa liagnýt menning, þar sem
þjóðin tileinkaði sér menntun og tækni nágrannaþjóðanna.
Um þetta segir hann: „Að búa svo undir liverja stétt, að hver
þeirra í sinni röð styðji að framför alls landsins, allrar þjóð-
arinnar, svo að vér gætum smámsaman komizt þannig á fót,
að vér gætum fylgt með framförum hinna menntuðu þjóða
á sérhverri öld, eftir því sem kostur er á, og sigrað sem
flestan tálma, sem þar verður á vegi vorum, en Alþingi
verður ljósasti vottur, hvort þetta lieppnast eða ekki. Til
þess að ná þessum tilgangi, ættum vér allir að stuðla með
kostgæfni og alúð og skirrast ekki við þeim kostnaðarauka,
sem kljúfandi væri, því að engum peningum er varið heppi-
legar en þeim, sem keypt er fyrir andleg og líkamleg framför,
sem mest að verða má.“
Þannig farast honum orð, en þessum vitra manni var einn-
ið ljóst, liversu nauðsynlegt það var, að meðal þjóðarinnar,
og þá ekki sízt í skóla sem þessum, ríkti ekki áhugaleysi,
stöðnun og akta-skriftarandinn. í ritgerð sinni um skóla á