Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1940, Síða 68

66
íslandi í Nýjum Félagsritum 1842 segir hann: „Yér eigum
að liefja hugann hátt, og sýna dugnað þann og ættarmegin
það, sem vér ættum að hafa frá hinum frægu forfeðrum
vorum, í því að sigra allar þær hindranir, sem sigraðar verða
með afli auðs og kunnáttu. Ef vér gerum oss það að reglu,
að hefja aldrei hugann liátt, þá snýst það bráðum til þess,
að vér virðum fyrir oss livað eiua með lítilsigldu geði, liugar-
víli og' kvíða, og' meðan því fer fram, er engin von að vér
lifnum nokkurntíma til þjóðlífs eða að velgengni vor vaxi,
nema eftir því sem náttúran kann að leika við oss eitt ár í
bili, en reynslan liefir sýnt, að slíkar framfarir eru byggðar
á völtum fæti.“
Þetta er í fáum og að vísu ófullkomnum dráttum liugmynd
Jóns Sigurðssonar um þjóðskóla. Kennslan i skólanum átti
fyrst og fremst að vera vaxin upp af íslenzkri rót, með ís-
lenzkum hlæ; án þess gæti hún ekki borið ávöxt. A þessum
grundvelli átti skólinn að tileinka sér og nemendum sínum
menningu og' tækni erlendra þjóða. Það átti að taka vísindin
i þágu íslenzks atvinnulífs. Og' hann gleymdi ekki heldur því,
að skólinn á ekki aðeins eins og hann segir, „að tendra hið
andlega 1 jós“, heldur og' eins og liann orðar það, „liið and-
lega afl“. E. t. v. liefir enginn Islendingur haft hetri aðstöðu
til að slcilja það en Jón Sigurðsson, sem barðist einn fyrir
svo mörg'um málum og' þ. á m. þessu, hversu þýðingarmikið
það er í hverju máli, að eiga hið andlega afl. Ég held að fá
orð komi jafn oft fyrir í bréfum Jóns Sigurðssonar til kunn-
ingja sinna eins og orðin „ef íslendingar vilja“, „ef Islend-
ingar þora“, „ef Islendingar nenna“. Menn, sem vilja, þora
og' nenna fannst Jóni Sigurðssyni vanta tilfinnanlega á sín-
um dögum, — og þá vantar enn í dag.
Þegar ég nú að lokum þakka öllum þeim, sem unnið liafa
að þvi að.reisa þetta hús, og fyrir liönd ríkisstjórnar Islands,
Alþingis Islendinga og alþjóðar, og hið rektor Háskóla Is-
lands, prófessor dr. Alexander Jóhannesson, að veita liá-
skólahyggingunni móttöku fyrir hönd háskólans, til afnota
og umsjár, þá vil ég leyfa mér að færa fram þá ósk háskól-