Árbók Háskóla Íslands - 31.12.1998, Blaðsíða 132

Brautskráninga-
ræður rektors
Háskóla íslands
Lifum til að menntast!
Ræða 7. febrúar 1998
Forseti íslands, menntamálaráðherra og frú, kandídatar, aðrir góðir gestir.
Ég vil byrja á því að óska ykkur. ágætu kandídatar. til hamingju með skírteinin
sem þið hafið tekið við úr höndum deildarforseta ykkar. Sömuleiðis árna ég fjöl-
skyldum ykkar og aðstandendum allra heilla með þennan áfanga ykkar á lífs-
brautinni. Það er ósk mín og von að háskólaprófið sem þið hafið nú lokið verði
ykkur dýrmætt veganesti hvert sem leiðir liggja. Um leið minni ég á að nú berið
þið sjálf og enginn annar ábyrgð á þeim heimanmundi sem þið hafið fengið frá
Háskólanum. Ég vona að ykkur takist að ávaxta hann til góðs fyrir sjálf ykkur og
samfétagið. Með þessum orðum er ég engan veginn að neita þeirri ábyrgð sem
Háskótinn ber á því sem hann hefur lagt ykkur til. Hefur hann staðið vel að
menntun ykkar? Hefur hann veitt næga fræðslu og þjálfun í þeim fræðum sem
þið hafið numið? Hefur hann gefið ykkur kost á að tileinka ykkur þau gildi sem
eiga að vera aðalsmerki háskólastarfs. gildi frjálsrar og teitandi hugsunar? Hefur
Háskólinn verið ykkur góður skóti?
Hvert er gildi menntunar?
Ég vona sannartega að svo hafi verið. Ég er þess tíka fullviss að með dvöl ykkar í
Háskólanum hafið þið ötl öðtast dýrmæta þekkingu og reynstu sem hefur ef tit vilt
breytt tífi ykkar. En meginspurningunni er ósvarað: Hvert er gildi þeirrar mennt-
unar sem Háskóli íslands veitir fyrir íslenskt þjóðfélag og þróun þess til fram-
tíðar? Þetta er sú spurning sem ég vil hugteiða hér í dag. Fyrst bið ég ykkur að
teiða hugann að því sem augtjósast er og ætti ekki að vera ágreiningsefni:
Menntun er undirstaða velferðarþjóðfétags samtímans. Ef við ættum ekki vel
menntað starfsfólk í öllum helstu greinum þjóðfélagsins - í framleiðslu, þjónustu
og viðskiptum - væri ailt tal um vetferð marklaust hjat. Velferðin byggist á því að
við vitum hvað við viljum, kunnum til verka og skiljum hvað máli skiptir. Þetta er
kjarni hinnar eiginlegu menntunar.
En hvaðan berst okkur þráin til að menntast? Ég held hún spretti af draumum um
fullkomnara og fegurra manntíf. Þess vegna spyr ég: Um hvað dreymir ykkur.
góðir kandídatar? Hvernig er framtíðin sem þið sjáið fyrirykkur og viljið skapa
með störfum ykkar? Ég spyr skáldið sem býr í ykkur öllum. skáldið sem hefur
það htutverk að draga þrár okkar fram í dagsljósið. varpa nýju tjósi á heiminn og
hina óræðu framtíð. Skátdið orðar hið ósegjanlega og gerir þar með hið ómögu-
tega mögutegt. íslensk menning hefur frá fyrstu tíð verið menning skáldsins sem
yrkir okkur laus úr viðjum sorgar og erfiðleika. Án skáldskaparins hefðum við
aldrei tifað merkingarbæru tífi á ístandi. Þetta er eitt frumeinkenni íslenskrar
mennta- og menningarhefðar. íslendingar eru skáldaþjóð í orðum og verkum -
og ég bið ykkur að hlusta á rödd skátdsins sem tatar innra með ykkur um hið
óræða, ómögulega og ósagða í lífi ykkar. Skáldið stundar raunvísindi lífsreynst-
unnar. Og lífsreynslan er skóli sem enginn kemst hjá að sækja.
Markmið háskólamenntunar er og á að vera að kenna okkur að ganga í skóla
lífsins, kenna mönnum að takast á við hugsanieg og ennþá óhugsuð verkefni sem
lífið og veruleikinn leggur fyrir þá í nútíð og framtíð. Þess vegna ber að skoða
iðkun vísinda og fræða við Háskóta íslands sem rökrétt framhald og dýpkun
128