Nýtt land - 01.01.1937, Qupperneq 22

20
N Y T T L N 1)
legasta, scm hann þekkir, striðsgróðans, —
og kveður nt af því einhver mögnuðustu er-
indin i þessum bálki.
Næst eru svo i bókinni kvæði ýmislegs
efnis — og eru þau auðvitað misjöfn að
gæðum, en suni þeirra eru þau snjöllustu,
sem Jón hefir ort. Heilsteyptast er Gömlu
hjónin, þar sem höfundurinn rekur rauna-
sögu gamalla erfiðismanneskja — og múndi
sumum sýnast við fljótan lestur, að sagan
endaði vel og fallega, cn þar lýsir höfund-
ur því i harmleik lífsins, sem virðist snerta
dýpsta strengi hjá honum. Það er afsláttur-
inn, flóttinn frá eigin ábyrgð og sjálfstæðu
manng'ldi. Hann segir, áður en hann byrjar
lýsinguna á ævikvöldi gömlu hjónanna:
En örlagaglíman er ærið hörð.
Með orkunni hnígur hver draumur á jörð.
Vér kveðjum luið glæsfa, sem gat ekki rætzt,
en gripum ]iað smæsta, sem hendi er næst.
Þessi liugsun hefir oft verið sögð áður,
en hún er þannig framsett þarna og i þvi
sambandi, að áhrifaríkt verður.
Ymis fleiri k.væði mætti nefna, — en ég
ætla að láta nægja, að vekja sérstaka athygli
á kvæðinu Vala, sem er aðaldrættirnir úr
lífi einsfæðingskvenmanns. Jón fer þarna
lengra i því að samræma form og efni en
i nokkru öðru kvæði, — lælur formið breyt-
ast í sífellu, — færast ýmist fjær eða nær
hrynjandi óbundins máls, eftir liví seni við
á — og þokast alla leið frá stil og fram-
setningarblæ þulunnar og yfir að hátíðlegu
og hálfstirðu hljóðfalli sálmsins. Er þetta
kvæði ríkt af tilbreytingu, sem víðast fer
vel á, og Jýsingarnar eru lifandi og minnis-
stæðar. Við sjáum þessa gömlu konu, sem
á gamalmennahælinu rennir augunum yfir
farna leið, gamalmennabælinu, þar sem:
.... inni allt
er undrableikt og kalt,
andrúmsloftið þröngt og þungt af harmi . . .
Er þarna dregin upp mynd af Iifi íslenskr-
ar konu, mynd, sem lesandinn inan, vekur
lianii til umhugsunar og fær hann til að
staldra við og svipast um á sjónarsviðinu.
Síðasti þáttur bókarinnar er Ur ævisögu
Björris sýslumanns. Það er kvæðabálkur,
sem í eru átta kvæði. Kvæðabálkurinn fer
af stað eftir svo troðnum götum, að erfitt
er fyrir skáldið að fá lesandann til að fylgj-
ast með — og þegar svo fram i dregpr, virð-
ist manni höfundurinn ekki draga upp nægi-
lega margar myndir, tii ]iess að verulegra
heildaráhrifa gæti. En einmitt hið sagnlega
efni bálksins útheimtir heilflaráhrif, til þcss
að hann verði minnisstaSður sem heild. Höf-
undurihn yrkir þó oft vel þarna — og t. d.
kvæðið Veturnætur sýnir höfundinn í sinni
nýju mynd, þár sem hann fer ekki gamlar
formgötur, en meitlar rim og hrynjandi r
samræmi við tilætluð áhrif. Að lokum slær
hann svo strengi. ferskeyllunnar í seihasta
kvæðinu — og sýnir þar, að hann kann á
þeim þáu tök, sem þarf til að seiða fram
þýða og mjúka hreima. Ég lít svo á, að Jón
hafi vaxið við þessa bók — bæði sem skáld
og maður. Hann hefir viðari sýn en hann
hefir haft — og hann riiótar það, sein hann
sér, persónulegar en áður. Við þetta hafa
sum af ljóðum hans orðið athyglisverðari
og áhrifameiri. Hann er að verða maður
sinnar tíðar.
Guðmundur Gíslason Hagalin.
Kristmann Guðmundsson: Börn jarðar.
Mörgum mun hafa verið forvitni á að sjá,
hvernig Kristmanni Guðmundssyni tækist
það — eftir sina löngu útivist — að skrifa
skáldsögu á islenzku. Er þar skemmst af
að segja, að Kristmann skrifar yfirleitt mjög
gotl mál, og stundum er það sérlega glæsi-
legt og blæfagurt hjá honum.
En svo er þá sagan sjálf.
Nafnið gefur strax hugmynd um, að sag-
an lýsi sveitalífi — en nafnið gefur lika
meira i skyn. Sá, sem heyrir ]iað eða les,
hugsar sér, að sagan fjalli einkanlega um
samband sveitafólksins við jörðina — mold-
ina. Þessu sambandi hefir oft verið lýst áð-
ur — og oftast af þeim skáldum, sem hafa
dáðst að þeim áhrifum, sem moldin hefir á
mannssálirnar, hafa talið þau lind lieilla og
hamingju. Þannig er ekki lítill dásemdar-
blær yfir hinni frægu skáldsögu Hamsuns
um landnámsmanninn ísak. Algerð andstæða
við hana er svo t. d. annað frægt skáldril,
saga Zola um franska bændur. Hún sýnir