Sumargjöfin - 22.04.1926, Qupperneq 9

SUMARG]ÖFIN
9
Ieyfisbrjef, er þeim afhent dálítil bók gefins.
I henni eru ráð og bendingar um meðferð
á börnum. Margt fleira gerir þetta fjelag,
sem oflangt yrði upp að telja. En árangur-
inn er ljós. Af hverjum 1000 börnum, sem
þar fæðast, deyja að eins 47 eða færri en í
nokkru öðru landi. Þess má geta til saman-
burðar, að heima á Englandi deyja 70 af
þúsundi, og árið 1901 dóu þar 130 af þús-
undi, svo mikil hefir framförin orðið.
Á íslandi dóu 1871—’80 189 börn á fyrsta
ári af hverjum 1000, árið 1911—’15 72, árið
1916 —’20 dóu 68. Svo mikið hefir barna-
dauðinn minkað, að fyrir 50 árum var hann
svipaður og þar, sem hann er mestur í heim-
inum, en nú litlu meiri en þar, sem hann er
minstur.
Skýrslur um barnadauða geta haft mjög
merkilega sögu að segja. T. d. hefi jeg sjeð
samanburð á barnadauða í sveitum og borg-
um Bandaríkjanna á s. 1. áratugum. Fyrst
var barnadauðinn langtum meiri í borgum en
sveitum. Svo fer ástandið smámsaman batn-
andi í borgunum en helst með lítiili breytingu
í sveitunum, og nú er orðinn langtum rninni
barnadauði í borgum en sveitum. ]eg drep
á þetta, til þess að minna á, að borgunum
er vel viðhjálpandi, og að menningin er þar
Ijeleg, að eins meðan þær eru á gelgju skeiði,
og lítið er fyrir þær gert. En menningar-
skilyrði hafa þær að ýmsu leyti, langtum
betri en strjálbygðar sveitir. En menningin
vex ekki af sjálfu sjer, eins og grasið í hög-
unum, og þess þurfum við að minnast í fullri
alvöru á þessu ári, þegar rúmur þriðjungur
bjóðarinnar lifir í kaupstöðunum sjö, og sjeu
þorp og kauptún talin með, þá er ekki nema
þelmingur fólksins eftir í sveitunum.
^estan hluta æfi sinnar hefir þjóðin búið
öll í sveitum, en þegar helmingur hennar er
farinn að lifa í þorpum og kauptúnum, þarf
niargt að breytast. Margir þeir siðir og hætt-
ir, sem fullvel hafa gefist í sveitum, geta orð-
>ð banabiti íslenskrar menningar, þegar í
borgina er komið. Einkum á jeg hjer við
alt, sem lýtur að meðferð barna. Gott sveita-
líf er þeim eins heilladrjúg fóstra og ilt
götulíf er þeim banvæn stjúpmóðir.
Meðferð afbrotabarna.
Það er víðar en á sviði heilbrigðismála, að
menn sjá að öll þörf er á að snúa við blað-
inu og breyta gagnstætt því, sem gert hefir
verið. Þó mun þetta koma einna greinilegast
í ljós í meðferð afbrotabarna. Það er nú
orðið alviðurkent, að á því sviði hafi verið
farið mjög rangt að. í bestu meiningu hafa
þær aðferðir verið notaðar víðast hvar í lönd-
um, sem einmitt voru líklegastar til að gera
börnin að glæpamönnum.
Einhver skaðlegustu mistökin lágu einmitt
f því, að sömu aðferðunum var beitt, hvort
sem glæpamaðurinn var barn eða fullorðinn.
Sir Tomas Buxton segir frá því árið 1815,
að börn í Englandi sjeu hengd fyrir að stela
eplum. 1833 var 9 ára. drengur dæmdur til
dauða fyrir að brjóta rúðu og taka »málningu«,
sem mundi hafa kostað um 16 aura. Þó var
þessum dómi ekki fullnægt vegna almennrar
óánægju. Þá var og drengur dæmdur í æfi-
langan þrældóm fyrir að stela vasaklút. Börn
voru höfð innan um fullorðna glæpamenn,
bæði við rjettarhöld og í fangelsum, og má
nærri geta hvílíkur skóli það hefir verið fyr-
ir þau. Það er undravert hve lengi það
drógst, að hafist yrði handa gegn þessum ó-
sóma. Það bíður fram undir aldamót, þá rís
upp maður vestur í Coloradó, í Bandaríkjum
og berst vel og drengilega og lyftir nýrri
stefnu, sem síðan hefir farið um heiminn,
sem logi yfir akur. Þessi maður var Benja-
mín Lindsey, fæddur 1869. Hann varð dóm-
ari í Denver í Coloradó 1894. Þá varð hann
hrifinn- af samúð með afbrotabörnum, og
fyltist brennandi áhuga fyrir velferð þeirra.
Hann fann upp nýtt fyrirkomulag, sem nefn-
ist barnadómstólar, hann stofnaði hinn fyrsta
barnadómstól (Juvenil Court) árið 1901 og