Dvöl - 23.12.1934, Blaðsíða 12

12
D V ö L
38. des. 1934
Nokkrir fræðimenn
Kaflar úr útvarpserindi, eftir Pálma Hannesson
í danskri fræðibók, sem lengi
var notuð sem kennslubók í landa-
fræði, við háskólann í Kaupmanna-
höfn, stendur þessi setning: „Is-
land hefir á öllum tímum átt vís-
indamenn, sem orpið hafa Ijóma
yfir hið afskekkta ættland sitt“.
Svo ber við, að við Islendingar
eigum eitt rit, þar sem getið er
flestra þeirra manna, sem kunnir
hafa orðið fyrir vísindastarfsemi
hér á landi, allt fram til vorratíma.
Það er Landfræðisaga Þorvalds
Thoroddsens. Hún tekur af öll tví-
mæli um það, að síðan um siðabót,
að minnsta kosti, hafa islendingar
jafnan átt menn, sem kunnir hafa
orðið með öðrum þjóðum, fyrir vís-
indi og fræðimennsku — og orpið
ljóma yfir Island.
Ef við athugum ætterni þessara
manna, sjáum við, að þeir eru allir
komnir af hinum svonefndu „góðu
ættum“ í landinu. Er það nú fyrir
ætterniskosti, að þessir menn urðu
jafn ágætir og þeir voru. Eða
skyldi það vera fyrir þá sök, að
hinar „góðu ættirnar“ voru einnig
sagði einnig að Michael skyldi
vera velkominn til baka síðar,
ef guð einhvern tíma leiddi hann
þangað.
Og Michael hóf langa píla-
grímsgöngu og lifði á ölmusu,
er hann bað sér við veginn.
velmegandi ættir, sem höfðu að-
stöðu í þjóðfélaginu til þess, að
koma sonum sínum til mennta, eins
og það er kallað, því að allir voru
þessir menn lærðir. Ég er ekki trú-
aður á það, að vísindaeðli og ver-
aldarhyggja hafi lagst eða leggist
mjög í ættir saman. Hitt held ég að
sé miklu réttara, að allt fram á
okkar daga, hafi venjulega þeir
einir, átt þess nokkurn kost, að
afla sér menntunar, sem voru af
efnuðu fólki komnir, eða áttu ein-
hverja að, sem voru nokkurs meg-
andi. Hinir urðu að hýrast heima
við orfið og árina, hversu miklum
hæfileikum, sem þeir voru gæddir,
og hversu mjög, sem þá langaði til
að leita sér frama. Þeir urðu að
strita og stríða, til þess að fæða
sig og sína — og konunginn,
klerka og kaupmenn — eða þá að
fara á vergang. Það var eini veg-
urinn til að svala útþránni. Og
fyrir vitsmuni sína fundu þessir
menn fáa farvegi opna nema rímna
kveðskap, ættfræði, og í bezta lagi
annálaritun.
Þegar ég hugleiði það, hvað hér
hefir verið ort og ritað af alþýðu
manna, bæði fyrr og síðar, þá
blöskrar mér, hve mikið af and-
legu atgerfi hefir farið hér for-
görðum, eða því sem nær. Og ég
þykist þess fullviss, að í hinum
nafnlausa múg horfinna kynslóða