Melkorka - 01.03.1955, Síða 20

inni“.kynnuinst við' líka einni af fegurstu
kvenhetjum Nexös, telpunni Maríu, sem
annast bræður sína tvo og einnig lengi vel
Pelle af móðurlegri nærgætni og umhyggju-
semi. Sökum ástar sinnar á honurn og þess
skilnings, er hún öðlast af vináttunni við
iiann, tekst henni að standa upprétt og kom-
ast sálarlega flekklaus gegnum allar þreng-
ingar. En litli barnslíkaminn hennar þolir
ekki þetta óeðlilega strit, og hún hlýtur að
deyja þegar hún fæðir Pelle son. Seint fyrnist
lofsöngur Nexös um þessa ungu konu,
Maríu, „þetta barn úr engu, sem var að öllu
leyti verk sjálfs sín.“ í öðru stórverki Nexös,
skáldsögunni unt Dittu mannsbarn, sjáum
við einnig hvernig Ditta verður frá því hún
er 8—9 ára gömul að ganga í skó fullorðinna
og taka á herðar sér bæði starf og ábyrgð full-
orðinnar konu. Og hún er ekki af barns aldri,
jiegar hún er farin að bera barn sjálfrar sín á
handleggnum. En þrátt fyrir fátækt og þreng-
ingar er hún rík og sterk og vill heldur brjót-
ast áfram ein en ganga að eiga þann mann,
sem hún fyrirlítur.
I Dittu hefur Nexö sýnt okkur í einu barni
hörmuleg örlög allra undirokaðra öreiga-
kvenna. Takmarkalaus gæzka þeirra streymir
á móti okkur frá hlýju hjarta Dittu. Nexö
veit og sýnir okkur fram á, að það eru ein-
ungis illar samfélagsaðstæður, sem sök eiga
á þekkingarleysi verkakvennanna og því, hve
lítt þær láta til sín taka í þjóðfélagsmálum.
Þar sem konan liefur reynslu að baki sér, sem
sé innan heimilisveggja og við uppeldi barn-
anna, þar bregzt ekki framtak hennar og
fórnfýsi. Þegar hún fær aðeins leyfi til að
vera manneskja, munu gáfur hennar og ríkt
lijarta senda geisla sína yfir jörðina og gera
samfélag mannanna Jilýrra og nýtara en áður.
Nexö hefur opnað augu mín og milljóna
annarra fyrir hinum miklu hæfileikum al-
þýðukonunnar. í stóru sem smáu er byrðin
lögð á hana, ævinlega og einkum og sérílagi
á hana. Kröftum hennar er sóað þar til hún
rís ekki lengur undir byrðinni — og öllum
finnst, að svona verði það að vera, það sé
yo
gangur náttúrunnar. En Nexö var ekki á
því. Hann safnaði í skáldskap sinn þeirri að-
dáun og þeim skilning á henni, sem reynsl-
an hafði fært honum, og kvað lienni svo mik-
ið lof í Dittu mannsbarni að enginn gæti
verðskuldað það nema alþýðukonan. Og
enda þótt rétt sé það sem stendur í ævisögum
um Nexö, að honum liafi af frábærum sál-
fræðilegum næmleik tekizt að draga fram í
Dittu allt það sem sérstaklega var kvenlegt,
þá er óblandið gleðiefni að finna að hann
hefur jafnframt og öllu fremur viljað sjá
hana og lýsa henni sem manneskju, hinni
heilbrigðu og upprunalegu manneskju, sem
hann trúði svo sterkt á að eymd þeirra og
niðurlæging gat aldrei glapið hann frá þeirri
trú. Hann veit hvaðan hin nýja, bjarta fram-
tíð mun koma; frá alþýðukonunni, hinni
starfandi, örlátu, hugsandi konu, sem hefur
bara ekki enn lært að beina huga sínum út
og fram á við. Frá henni, sem er full gæzku,
en veit jafnframt ekki enn til livers liún á að
nota liana, og verður þess vegna oft fóta-
skortur.
Það er hún, sem Nexö lýsir svo hlýlega
bæði í smásögum sínum og skáldsögum. Og
hann vottar henni ekki aðeins ást sína, lield-
ur hefur lionum einnig tekizt að fá lesand-
ann til að skilja hana og elska á sama hátt og
liann. Þegar maður fylgist með honum og
Onnu Maríu í De tomrne pladsers passagerer,
þá sér maður ekki framar hrjáð og hrukkótt
andlit hennar og krepptar hendur, heldur
sér maður gegnum það inn í stóra, fórnfúsa
sál — og hún verður falleg.
Martin Andersen Nexö skrifaði bækur
sínar í auðvaldsþjóðfélagi, og konurnar, sem
hann lýsir, hljóta auðvitað að bera þess
rnerki. Hann reyndi aldrei að fegra konuna
fyrir sér; þess þurfti ekki. Hann lýsti lrenni
skýrt og afdráttarlaust, jafnt því sem slæmt
var og hinu sem gott var í fari liennar, féll
ekki í þá freistni að umskapa hana eftir
draumum sínum. Hann sá hana þannig, hún
var þannig. Hann skildi, að við þær aðstæð-
ur sem hún átti að búa, gat hún ekki verið
MELKORK \