Fréttabréf Siglfirðingafélagsins í Reykjavík og nágrenni - okt. 2001, Blaðsíða 6

Minningar úr síldinni
á Siglufirði
Sumarið sem ég varð 10 ára var ég
sendur í sveit. Þetta var í fyrsta skiptið
sem ég var einn í sveitinni, en frá því ég
var þriggja ára hafði móðir mín verið
með okkur systkinin öll sumur hjá
bróður sínum á bæ hans í Oxnadal í
Eyjafirði. Faðir minn vann á rannsókna-
stofu síldarverksmiðjunnar á Raufar-
höfn á sumrin og var því fjarri fjöl-
skyldunni. Það hafði alltaf verið fjör í
sveitinni, hjónin, sex börn þeirra,
vinnumenn, verktakar og gestir af ýmsu
tagi sáu til þess að alltaf var eitthvað um
að vera. Þetta sumar mitt varð hins veg-
ar ekki eins og þau fyrri. Oyndi sótti
stundum að piltinum þrátt fyrir góða
aðbúð og skemmtilegan félagsskap.
Vafalaust hefur fjarveran frá fjölskyld-
unni ráðið mestu en það var þó annað
sem togaði fast, síldin á Siglufirði.
Henni hafði ég enn ekki kynnst af eigin
raun, en jafnaldrar og vinir gáfu í skyn
að ekkert væri ofsagt um fjörið í síld-
inni og að ungir menn gætu þar að auki
fengið greitt í peningum fyrir vinnu af
ýmsu tagi.
Síldin heillar, og þó!
Vorið eftir neitaði pilturinn að fara
aftur í sveitina og krafðist þess af föður
sínum að hann útvegaði sér vinnu á
síldarplani. Það tókst fyrir góðsemi eins
vinar hans og þótti engin barnaþrælkun
þó að ellefu ára drengur gengi til dag-
legrar vinnu. Fyrsta sumarið var til-
breytingarlítið enda var slíkur
maður” ekki settur í hvaða
verk sem var. Fyrstu vikurn-
ar stóð hann á síldarplani
Þráins Sigurðssonar og
„vatnaði tunnur”. Síldar-
tunnurnar voru úr tréstöf-
um sem höfðu tilhneigingu
til að skreppa saman í heitri
sólinni - sem í minning-
unni var nóg af á Siglufirði
á þessum tíma - og þá fóru
tunnurnar að leka. Þess
vegna voru tómu tunnurnar
fylltar af vatni og þannig
„vinnu-
þéttar áður en þær voru notaðar við
söltunina. Fyrst í stað láku tunnurnar
vatninu jafnóðum og drengnum fannst
hann alltaf vera að færa vatnsslönguna
milli sömu tunnanna. Þegar tunnu-
stafirnir höfðu dregið í sig rakann og
þanist út til að loka rifunum, láku ein-
ungis þær sem voru með kvistgötum.
Þær voru teknar frá til viðgerðar og síð-
an ráðist með slönguna á næsta tunnu-
stafla. Þráinn var oft á undan sinni sam-
tíð og þetta sumar gerði hann tilraun
með vél sem gat hausskorið síld og
slógdregið. Síðari hluta sumars fékk
vinnumaðurinn ungi að standa með
fullorðna fólkinu við vélina og raða síld
á færiband. Þetta leit út fyrir að vera al-
vöru vinna en varð engu að síður til-
breytingarlaust eftir að réttu handtökin
voru lærð. Það sem hélt drengnum þó
gangandi til sumarloka voru hvítu um-
slögin sem afhent voru skilmerkilega í
hverri viku og innihéldu launin í nýjum
bankaseðlum og beinhörðum pening-
um. Tilfmningin af því að opna sitt eig-
ið umslag eins og hinir vinnumennirn-
ir fyllti hann ólýsanlegu stolti.
Mamma gengur í mdlið
Vorið eftir var stórskotaliðið kallað
fram. Drengurinn setti nú móður sína í
það verkefni að útvega honum „alvöru”
vinnu á síldarplani. Elsti bróðir hennar
var Jóhann Skagfjörð sem stjórnaði
KEA-planinu svonefnda. Samningavið-
ræður þeirra systkina fóru ekki hátt en
„Rómantíkin ld yfir bœnum eins og „peningalyktin” frd síldarverksmiðjunum og gaml-
ir síldarjaxlar og síldarkerlingar tóku gleði sína d ný“.
Jóhann Heiðar Jóhannsson.
stóðu nokkurn tíma. Vinnan fékkst að
lokum, en móðirin lét í veðri vaka að
henni fylgdu skilyrði og að vinnumað-
urinn yrði alltaf að hlýða verkstjóranum
og standa sig vel í öllum verkum sem
honum væru falin. Þar með hófst síldar-
ævintýri sem varaði með stuttum hlé-
um næstu átta sumur.
Síldarœvintýrið
Það er erfitt að lýsa því fyrir þeim,
sem hvorki voru áhorfendur né þátttak-
endur, hvað það var sem gerði síldina
að þessu mikla ævintýri. Eftirvæntingin
lá í loftinu frá því snemma á vorin,
meðan beðið var eftir því hvort happ-
drættisvinningurinn stóri léti sjá sig.
Með síldinni komu umsvif í athafnalíf-
inu, peningar í bæjarsjóð, laun í vasa
bæjarbúa og - síðast en ekki síst - bær-
inn fylltist af ungu fólki með hugann
fullan af athafnaþrá. Mest áberandi voru
síldarstúlkurnar kátu, en námsmenn að
sunnan og ungir menn úr nærsveitum
létu ekki sitt eftir liggja. Rómantíkin lá
yfir bænum eins og
4 „peningalyktin” frá
síldarverksmiðjunum
og gamlir síldarjaxlar
og síldarkerlingar tóku
gleði sína á ný.
Plönin undir bökkunum
Alveg frá upphafi
gerði ég mér grein
fyrir hvílíkt lán það var
að fá að vera með í
síldarævintýrinu. Eng-
in önnur vinna fannst
♦