Bjarmi - 01.07.2008, Blaðsíða 21

GUNNLAUGUR A. JONSSON
RÉTTLÆTI OG FRIÐUR KYSSAST
FÁEIN ORÐ UM NOTKUN PERSÓNUGERVINGA í SALTARANUM
EITTHVERT MIKILVÆGASTA FORMSEINKENNI
UÓÐAGERÐAR ER NOTKUN MYNDMÁLS. TALAÐ HEFUR
VERIÐ UM MYNDIR UÓÐANNA SEM SJÁLFA DÝRÐINA
í KVEÐSKAPNUM.' ÞAÐ Á SANNARLEGA EINNIG
VIÐ UM FORNHEBRESKA UÓÐAGERÐ EINS OG HÚN
BIRTIST ( GAMLA TESTAMENTINU. í ÞESSARI STUTTU
GREIN VERÐUR ATHYGLINNI BEINT AÐ ÞEIRRI TEGUND
MYNDMÁLS SEM VIÐ KÖLLUM PERSÓNUGERVINGA
OG ATHYGLINNI EINKUM BEINT AÐ DAVÍÐSSÁLMUM
(SALTARANUM).
Persónugervingar byggjast á því að
óhlutstæð fyrirbæri, hvort heldur
eru óeiginleg hugtök eða náttúru-
fyrirbæri, eru persónugerð, þeim er
m.ö.o. lýst á mannlegan hátt. Þetta
stílbragð reynist oft vel til þess fallið
að skerpa á hugmyndum, gera þær
myndrænni og minnisstæðari. Per-
sónugervingar eru talsvert áberandi
í Davíðssálmum og mun fleiri en svo
að þeim verði öllum gerð skil hér.
Þetta stílþragð Biblíunnar hefur haft
umtalsverð áhrif á síðari tíma bók-
menntir, þ.á.m. íslenskar. Það er enda
mjög til þess fallið að gæða textann
nýju lífi og ekki þarf að koma á óvart
að persónugervingar koma víða fyrir
í barnabókmenntum. Þar má finna
dæmi um tré sem gráta og jafnvel
sorgmædda strætisvagna.2
Innan Biblíunnar kveður mest að
þessu stílbragði í spekiritunum3 þar
sem spekinni (hokma) er á fjölbreyti-
legan og lifandi hátt líkt við konu (sjá
einkum Ok 8 og Sír 24). En hér verða
sem sé dæmi einkum tekin úr Sálm-
unum þó einstaka dæmi úr annarri átt
fljóti með til samanburðar.
KÚGUN
OG DEILUR GANGA
Á BORGARMÚRUM
í 55. sálmi sýnir sálmaskáldið hæfi-
leika til að ímynda sér sig sem dúfu.
Ástæðan er ógnir sem að skáldinu
steðja og viljinn til að komast í burtu
(v. 7-9):
Ó, að ég hefði vængi eins og dúfan,
þá mundi ég fljúga burt og fmna hvíld-
arstað,
mundi svífa langt burt,
vera um kyrrt í eyðimörkinni. (Sela)
Ég mundi fiýta mér að fmna hæli
fyrir þjótandi vindum og veðri.
Það þarf ekki að koma á óvart að
sálmaskáld sem setur fram ósk sína
með þessum myndræna hætti skuli
skömmu síðar lýsa aðstæðum með
notkun persónugervinga:
© Crystalcraig | Dreamstime.com
21