Heilbrigðismál - 01.07.1966, Side 9

Þrautir i fótum
(Úr timaritinu Helse)
Er hægt að alstýra þeim?
Blóðrásin er lokað leiðslukeríi, sem hjartað dælir blóðinu gegnum. Frá slagæð-
unum flyzt það og dreyfist til innri liffæranna, vöðvanna. húðarinnar og þaðan
með bláæðunum til hjartans aftur. Þessi grein fjallar um sjúkdóma í slagæðunum.
Æðakölkun (Arteriosclerosa) er algeng-
asti sjúkdómurinn í slagæðunum. Með dæl-
ingu hjartans myndast allmikill þrýstingur
í æðunum og eins og í öllum starfandi líf-
færum verða sjúklegar breytingar í þeim
með aldrinum. Veggir þeirra þykkna og það
sezt í þá kalk og önnur efni.
Heilbrigðar æðar eru með sléttum inn-
veggjum. Af orsökum sem enn eru lítið
kunnar safnast með tímanum í þær fita, sér-
staklega í innsta lagið. Þá myndast gulleytir
blettir í þeim og ójöfnur, sem seinna geta
orðið að bandvef. Þessar ójöfnur geta síðan
stækkað við það að blóðplötur hrúgast upp
í þeim og æðin jafnvel lokast. Blóðrásin
hverfur þó ekki með öllu því æðarnar eru
búnar fjölda af hliðargreinum, sem geta
víkkað og myndað nýjar leiðir fyrir blóð-
rásina. Jafnvel lokun á aðalslagæð getur lík-
aminn bætt þannig af eigin rammleik.
Venjulega verður þó ekki komizt hjá því að
dragi úr starfshæfni þeirra líffæra, er verða
að fá blóð sitt gegnum hliðarbrautir, sem
oft eru þröngar og hlykkjóttar. Það er mjög
algengt að þrengsli, eða lokanir á slagæðum
fótanna, verði til á þennan hátt. Einkenni
þeirra eru vöðvaverkir í fótleggjunuin, sér-
staklega þegar mikið reynir á leggjavöðvana.
Til dærnis þegar gengið er upp bratta
brekku eða hlaupið á jafnsléttu. Sé stanzað
stutta stund hverfa verkirnir aftur. Sé um
alvarlegar breytingar að ræða geta verkirnir
komið eftir nokkurra metra göngu. Ein-
kennin geta komið skyndilega ef æðin lok-
ast allt í einu, en þá kemur oft bati smátt
og smátt á nokkrum mánuðum, með því að
nýjar leiðir myndast fyrir blóðið.
Sjúklegar breytingar
Hvað er það sem orsakar hinar sjúklegu
æðabreytingar? Það er eitt af þýðingarmestu
viðfangsefnum blóðrannsóknanna. Nokkrir
þættir sem þar koma til greina eru þegar
þekktir. Hjá sjúklingum sem hafa háan
blóðþrýsting eru kölkunarsjúkdómar al-
gengari en annars gerist, sérstaklega í
smæstu slagæðunum. Sykursýki, lækkuð
efnaskipti og sérstakir arfgengir sjúkdómar
með auknu fitumagni í blóðinu eikur einn-
ig hættuna.
Lokun slagæða í fótunum skeður oft á
svipuðum stað í lærinu þar sem æðin fer í
gegnum gang sem myndast af lærvöðvunum
og sinum þeirra. Þar verður hún fyrir þrýst-
ingi og teygist á henni er vöðvarnir starfa.
Á þeirn stöðum sem æðin greinist, eða leggst
saman við beygingar t. d. á móts við hnéð,
lokast hún einnig frekar en annarsstaðar.
Því er þessvegna haldið fram að mikið erfiði
með göngulagi í stigum og á steingólfum
hafi ill áhrif. Stöðug áhrif kulda og raka
hafa einnig skaðleg áhrif á blóðrásina í fót-
unum og valda skemmdum á smá-æðunum.
Þess hefur talsvert orðið vart hjá hermönn-
um sem halda sig dögum saman í skotgiöf-
um með fæturna meira og minna niður í
köldu vatni og leðju. Kuldaáhrif geta or-
sakað sérstaklega blóðrásartruflun er kemur
fram sem samdrættir eða krampar í slagæð-
J'RÉTTABRÍ'.F UM HEILlíRIGtílSMÁL.
9