Heilbrigðismál - 01.07.1966, Page 18

D-fjörvi gefur stælt bein og sterkar tennur
Fyrir hálfri öld var algengt að greina
sjúkdómseinkenni, sem nú eru orðin sjald-
gæf sem betur fer. Það mátti heita daglegur
viðburður að sjá börn með bogna fætur,
magamikil og með afmyndað höfuð. Þessi
börn þjáðust af sjúkdómi, sem kallast bein-
kröm eða enska sýkin. Hún var mjög al-
geng um aldamótin. Þegar þessi börn stálp-
uðust, ef þeim þá auðnaðist að verða stálp-
uð, voru rifin í þeim mjúk og veikbyggð,
barnið varð iðulega fórnardýr berkla og
margra annarra sjúkdóma, sem þá gengu.
Kona, sem hafði fengið beinkröm eða gekk
með hana, átti oft erfitt með að ala börn.
Orðið beinkröm, eða rachitis, er sennilega
komið af gömlu ensku orði, sem þýðir að
beygja eða snúa. Sjúkdómurinn er aldagam-
all. Þegar skoðaðar eru myndir af börn-
um á málverkum frá miðöldum, sér
maður iðulega merki beinkramar á þeim.
hætta reykingum hefur gert það. Ekki ein
einasta aukatekin sál.
Þú hugsar alltaf sem svo: Það er náung-
inn þarna sem verður fyrir því, ég kem
aldrei til greina. Þegar þú færð þinn lungna-
krabba, þá hjálpi þér Guð. Þú þarft ekki
annað en að sjá skuggann á lungnamynd-
inni þinni. Það er hræðilegt áfall. Þú getur
engu um þokað.
Eins og nú er komið líður mér þægilega.
Hjúkrunarkonurnar gefa mér eitthvað deyf-
andi hvenær sem ég fæ verki.
Mér er ákaflega þungt. Ég get ekki geng-
ið fimm skref án þess að verða að setjast.
Krabbinn er kominn í lifrina, og guð má
vita hvar annars staðar. Ég á enga lífsvon.
Þetta er allt um seinan hjá mér. Ef til vill
ekki hjá þér.
í ótal mörg ár vissu menn ekki nein deili á
orsökum beinkramarinnar, en bæði læknar
og aðrir tóku eftir því, að sjúkdómurinn
var algengastur hjá börnum í fátækrahverf-
unum. Af Jrví drógu þeir Jiá ályktun að
beinkrömin stafaði af fátækt, sóðaskap, raka
og myrkri. Síðast taldi þátturinn var lang
veigamestur. Athuganir og reynsla lækna
víðs vegar um heiminn, leiddi í ljós, að
börn, sem nutu sólar í ríkum mæli, fengu
miklu síður beinkröm en hin, sem ekki
nutu hennar. Sjúkdómurinn er sjaldgæfur
í hitabeltislöndunum, en algengur í tempr-
uðu loftslagi og köldu. Læknisdómar al-
[íýðunnar áttu sinn þátt í ]:>ví að finna ráð
við beinkröminni. Því hafði verið veitt
eftirtekt, að Joorskalýsi kom að ágætum
notum, bæði til að hindra og lækna Joennan
sjúkdóm í beinunum. Orsökin var þó ekki
ljós fyrr en á öðrum tug tuttugustu aldar-
innar.
Meðal hinna fjölmörgu framfara í vís-
indum á þessu tímabili var það, að vítamín-
in eða bætiefnin, voru uppgötvuð.
Á árunum 1912—1916 uppgötvaðist að í
venjulegu smjöri eru efni, sem eru nauð-
synleg fyrir eðlilegan vöxt og heilsufar.
Þetta efni, sem er uppleysanlegt í fitu, nefn-
ist A-vítamín eða A-fjörvi. Það sannaðist
að þorskalýsi var mjög ríkt af A-fjörvi, Joað
hleðst upp í lifrinni á öllum dýrum og
einnig hjá mönnum.
Á tímabili var haldið að A-fjörvið væri
sá liður í fæðunni, sem að hindraði myndun
beinkramar, en 1919 voru fundnar upp að-
ferðir til að nema vítamínið burt lir lýsinu.
Þrátt fyrir þetta hindraði lýsið enn myndun
beinkramar. Þá neyddust menn til að leita
annarra skýringa. Það sýndi sig að í lýsinu
18
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL