Heilbrigðismál - 01.10.1969, Blaðsíða 14

finna það og meðferð þess auðveld, læknast meira
af því en öllum öðrum krabbameinum. Samt sem
áður munu 90.000 húðkrabbamein verða greind í
Bandaríkjunum á þessu ári, og 5.000 dauðsföll
munu verða tilkynnt af völdum þess. Það hefði
verið hægt að forðast flest þeirra vegna þess, að
húðkrabbamein orsakast fyrst og fremst af of mild-
um áhrifum sólargeisla á húðina. Það er hægt að
sannfæra fjölda manns, bæði konur og karla um, að
þau eigi að forðast of mikla sól. Auk krabbameins-
hætmnnar gerir sólin húðina ellilega um aldur
fram. Auðvitað verða margir að vinna úti í sólskini,
en þeir ætm að verja sig með viðeigandi klæðnaði
og smyrslum, sem skýla húðinni fyrir brennandi
geislum sólarinnar.
III. Lungnakrabbinn er lífshætmlegasmr allra
krabbameina. Að tölunni til er ekki eins mikið af
lungnakrabbameini og ýmsum öðrum krabbameins-
tegundum, en það er banvænna en nokkur önnur
krabbameinstegund. Aðeins 5% af lungnakrabba-
meinum læknast eða 1 á móti 20. Þessi lélegi árang-
ur stafar af því, að það er svo erfitt að finna sjúk-
dóminn, fyrr en hann er kominn á hátt stig. En þótt
lungnakrabbameinið sé ill-læknanlegt, er mjög auð-
velt að forðast það, vegna þess að aðalorsök þess er
kunn. Meira en 75% af lungnakrabbameinum eru
rakin til sígaretmreykinganna. Þess vegna væri hægt
að komast hjá meira en 75% allra lungnakrabba-
meina með því einu að reykja aldrei. Ameríska
krabbameinsfélagið hefur gert alvarlegar tilraunir í
þá átt að fá ungt fólk til þess að byrja aldrei á að
reykja.
Onnur mikilvæg viðleitni hefur verið sýnd með
því að fræða reykingamenn um, að þrátt fyrir það,
að þeir hafi reykt sígaretmr árum saman, geti þeir
dregið úr eða jafnvel útrýmt með öllu hætmnni af
sígaretmreykingunum með því að hætta þegar í
stað. Það er fullkomin Iæknisrfæðileg sönnun að
baki þessu. Jafnvel langtíma stórreykingamaður get-
ur verndað heilsu sína í framtíðinni, ef hann hættir
að reykja, svo framarlega sem illkynja sjúkdómur
er ekki farinn að myndast. Og eftir 10 ár án reyk-
inga eru lífslíkur hans nánast þær sömu og hjá
þeim, sem aldrei hafa reykt.
IV. Gegn legkrabbameininu hafa læknavísindin
fundið Papanicolaous-prófið, sem er einfalt, fljót-
gert, sársaukalaust, ódýrt og næstum 100% öruggt
til að finna þessa krabbameinstegund. Með prófinu
er hægt að finna krabbamein meðan það er enn svo
lítið, að það hvorki sést né finnst við skoðun. Á því
stigi er legkrabbameinið læknanlegt, nær undan-
tekningarlaust. Þar sem svo auðvelt er að fá frumu-
rannsóknir gerðar, er ekkert, sem réttlætir þau
14.000 dauðsföll, sem við eigum í vændum á þessu
ári.
V. Því sem næst 44.000 Ameríkumenn munu
deyja úr ristil- og endaþarmskrabbameini á þessu
ári. Þessi sjúkdómur myndast í langflestum tilfell-
um á því svæði, sem hægt er að rannsaka með því
að lýsa upp í endaþarminn með sjónpípu. (Sjón-
pípan, sem er notuð til þess að lýsa upp í þarminn,
er grannt rör með Ijósgjafa). Með þessari rannsókn
er hægt að ákvarða nákvæmlega stað sjúkdómsins
og oft að lækna hann með smáaðgerð, sé hann rétt
á byrjunarstigi. Ameríska krabbameinsfélagið hefur
það á stefnuskrá sinni, að þarmskoðunin sé jafnan
þáttur í hinni árlegu rannsókn.
VI. Fimm ára lífshorfur þeirra, sem fá brjósta-
krabbamein, eru meiri en 80%, sé það greint
snemma og sé komið til meðferðar þegar í byrjun.
Heildartala þeirra, sem lifa lengur en 5 ár, er 60%.
Ameríska Krabbameinsfélagið stefnir að því að
kenna sem flestum konum að kanna brjóst sín, til
þess að krabbamein í þeim finnist á byrjunarstigi
og hvetur þær til þess að rannsaka þau einu sinni í
mánuði.
Kvikmynd Ameríska Krabbameinsfélagsins
„Sjálfskönnun brjóstanna” er fáanleg í þessum til-
gangi (hjá krabbameinsfélögunum, og hið sama
gildir á íslandi). Annað takmark þessarar áætlunar-
gerðar er að fá konurnar til þess að fara samstundis
til læknis, ef þær finna hnút í brjósti, þó að þeir
séu langoftast eitthvað annað en krabbamein.
Þetta eru aðesin nokkrar af þeim leiðum, sem lík-
legar eru til þess að bæta brestinn í krabbameins-
vörnunum.
Það er alvarleg áskorun til okkar allra - lækna,
tannlækna og sjúklinga - að sjá til þess að bæta
þennan brest, og það er framkvæmanlegt.
Bj. Bj.þýddi
14
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL