Heilbrigðismál - 01.07.1970, Blaðsíða 12

berkjum Jungnanna, þar sem vitað er að
krabbinn hefur oftast göngu sína. Við gátum
vitanlega ekki sýnt fram á þessi einkenni hjá
lifandi fólki, vegna þess að þau koma einungis
fram langt niðri í lungunum. Upplýsingar
okkar eru því fengnar með því, að rannsaka
rúml. 100 þúsund næfurþunnar sneiðar af
lungnavef, sem tekinn var við krufningu úr
1200 körlum og konum á aldrinum 22 til 84
ára, og höfðu dáið úr hjartasjúkdómum,
heilaæxlum, lungnabólgu, af slysum og öðr-
um ástæðum, og svo vitanlega úr lungna-
krabba. Á meðal þeirra var fólk, sem reykti
lítið, hóflega og mikið, reykti ekki og hafði
hætt reykingum. Meðan á þeim þætti þessara
rannsókna stóð, að við rannsökuðum ein-
göngu sneiðar úr lungum reykingamanna,
tókum við eftir að margs konar breytingar
höfðu átt sér stað og þetta var þróun, sem
var mjög hægfara. Við urðum þannig áhorf-
endur að ummyndun heilbrigðrar frumu í
krabbafrumu frá stigi til stigs. Fjöldi sjúk-
legu frumanna og breytingarnar í þeim voru
í nákvæmu hlutfalli við sígaretturnar, sem
einstaklingurinn hafði reykt í lifanda lífi. En
iðulega komumst við að raun um, að himnan,
sem skilur þessar frumur frá stoðvefnum
undir flöguþekjunni, var enn heil og ósnort-
in. Þannig tókst henni að halda þessum
ágengu óróaseggjum í skefjum og hindra að
þeir gætu sloppið út í blóðrásina, sem hefði
þá fleytt þeim til annarra svæða. Þetta stig
köllum við staðbundinn krabba (cancer in
situ); skipuðum honum í þann flokk, sem er
aðeins samruni lítils frumuhóps og heldur sig
í flöguþekjunni þar sem uppruni hans var.
Meðan frumurnar eru staðbundnar, ekki
vaxnar inn úr flöguþekjunni, gera þær ekk-
ert illt af sér, en þær halda sínum illkynja
eiginleikum. Og næsta skref lífs þeirra er að
rjúfa stoðvefshimnuna. Um leið og þetta
skeður snýr meinið aldrei við. ífarandi krabbi
hefur hafið göngu sína. Þegar hér var komið
sögu, skipuðum við niður í þrjá 72 manna
samanburðarhópa til þess að gera okkur
glögga grein fyrir hvað raunverulega skeði
í lungum þeirra, sem hafa hætt að baða þau
í tóbaksreyk. í fyrsta flokknum voru þeir, sem
reykt höfðu mestan hluta ævinnar allt til dán-
ardægurs. Annar hópurinn var fólk, sem
aldrei hafði reykt, en þriðji hópurinn var
fólk, sem hafði reykt í 10 ár eða lengur, en
hætt og a. m. k. ekki reykt síðustu 5 árin,
sem það lifði. Allt hafði það dáið úr öðrum
sjúkdómum en lungnakrabba. Vitneskju um
reykingavenjur þessa fólks var haldið leyndri
fyrir okkur, til þess að hún gæti engin áhrif
haft á leit okkar að krabbafrumum. Þess
vegna voru glerin með vefjasýnunum aðeins
merkt í númeraröð. Þegar við höfðum rann-
sakað um 10 þús. gler og árangur okkar hafði
verið tengdur sögu einstaklinganna, sáum við
undir eins hvað nákvæmlega ástand þekjunn-
ar í lungnaberkjunum, endurspeglaði, hversu
langt var liðið frá því reykingum hafði verið
hætt. Staðbundinn krabbi, síðasta stigið, áður
en hann varð ífarandi, kom 40 sinnum oft-
ar fyrir hjá þeim, sem höfðu reykt til síðustu
stundar en hjá hinum, sem höfðu hætt. Hjá
mörgum, sem höfðu hætt að reykja, var
berkjuslímhúðin heilbrigð eins og í barni.
En hið stórkostlega, sem þarna kom í ljós,
var, að þekjur þessara sömu lungna höfðu
einu sinni verið þaktar fjölmörgum breyting-
um, sem voru forstig krabba, skemmdir, sem
hurfu svo, að engin merki þeirra sáust lengur
eftir að fólkið hafði hætt að reykja um skeið.
Engin merki er að vísu ofsagt. Þegar ég sat
niðursokkinn yfir þúsundum sýniglerja, sá
ég mér til mikillar furðu hingað og þangað
frumur, einkennilegar útlits, sem ég hafði
aldrei séð áður. Frumukjarnarnir voru rýrir
og samandregnir, eins og skorpnaðir, og
stundum höfðu þeir skilið eftir greinilegan
12
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL