Fréttablaðið - 01.02.2010, Síða 14

14 1. febrúar 2010 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
ANNA LÁRA STEINDAL
Í DAG |
... frábært vöruúrval
395
Áður kr. 1.115
UMRÆÐAN
Guðrún S. Guðlaugsdóttir skrifar um
Icesave
Mikið er ég fegin að handritin eru komin heim. Það var fallegt af Dönum að
skila okkur þeim aftur.
Ekki er að vita hvað gerist þegar hinn
pelsklæddi hluti þjóðarinnar er búinn að
fella Icesavesamning nr. 2 í þjóðaratkvæða-
greiðslunni 6. mars. Líklega fer eftir það
hver eyrir í að greiða hinar geigvænlegu
skuldir þjóðarbúsins og ekki lengur hægt að kaupa
matvörur til landsins vegna gjaldeyrishafta. Ekki
einu sinni maðkað mjöl, sem dönsku einokunarkaup-
mennirnir fluttu þó hingað af náð sinni þegar illa
áraði á Íslandi í „den tid“. Matvörubúðirnar munu
standa tómar, uppetið verður kindakjötið og kartöfl-
urnar. Fiskmetið ekkert, útvegsmenn búnir að binda
skipaflotann í höfn.
En hinir pelsklæddu hafa spil uppi í erminni, –
þá hefð á Íslandi að eta gömul handrit í harðindum.
Þeir ganga því keikir til atkvæðagreiðslu, handrita-
forðinn vel geymdur. Sumir landar vilja kannski eta
fyrst innflutt góðærisleður af sófum, veski,
skó og hanska. En skv. reynslunni þyrfti
þjóðaratkvæðagreiðslu um forgangsröðina.
Þar tækjust á þeir sem fjárfestu í góðæris-
leðurskartinu og menningarlegir unnendur
handritaarfsins. Hvernig sem sú þjóðara-
atkvæðagreiðsla færi kæmu á endanum ný
„móðuharðindi“ yfir okkur. Einn af öðrum
myndu hinir harðgeru Íslendingar leggjast
til hinstu hvílu á landshlutaráfi í leit að fæðu.
Uppgrafnar yrðu þá rætur allra jurtateg-
unda, meira að segja hinnar marghötuðu lúp-
ínu. Loks myndi landið leggjast í eyði. En það
á tímann fyrir sér, öfugt við mannskepnuna. Það mun
gróa upp og bíða þess í rólegheitum að nýir sundur-
lyndisseggir frá meginlandinu komi siglandi.
En eitt getum við huggað okkur við – Íslendingar
falla með sæmd – án þess að hafa látið þann blett falla
á mannorð sitt að borga umsamdar Icesaveskuldir í
útlöndum. Á hörðum diskum framtíðarinnar verður í
minnum haft að Ísland byggði eitt sinn þjóð sem taldi
mikilvægast að muna að „orðstír deyr aldregi, hveim
er sér góðan getur“.
Höfundur er blaðamaður og rithöfundur.
Handritaforðinn góði
Innflytjendaumræðan á Íslandi snýst gjarnan um það hvað
útlendingar eiga að gera til þess
að falla sem best að íslensku sam-
félagi og hvernig við getum komið
í veg fyrir að útlensk áhrif mengi
íslenska menningu. En við gleym-
um að spyrja sjálf okkur hvaða
tækifæri útlendingar gefa okkur.
Hvað græða Íslendingar á því að
reka opna innflytjendastefnu og
taka tillit til þarfa innflytjenda
sem hingað koma til þess að taka
þátt í íslensku samfélagi? Hér á
eftir er fjallað um tvö atriði sem
gera slíkt góðan kost fyrir Ísland.
Eitt af því sem fólksflutningar
hafa haft í för með sér er breytt
og aukin samvinna landa sem
tengjast í gegnum dvöl hóps fólks
af tilteknu þjóðerni í öðru landi.
Nærtækast er að skoða samskipti
Íslands og Póllands í okkar tilviki,
þar sem yfirgnæfandi meirihluti
innflytjenda á Íslandi er þaðan.
Síðasta áratuginn hefur samvinna
Íslendinga við Pólland eflst í takt
við fjölgun pólskra ríkisborgara
í landinu. Sem dæmi má nefna að
árið 2006 tók pólskur ræðismaður
til starfa, en áður höfðu Pólverjar
á Íslandi þurft að sækja þjónustu
í sendiráð Póllands í Noregi. Með
tilkomu embættisins hafa menn-
ingartengsl landanna aukist og
þjónusta við pólska íbúa á Íslandi
sömuleiðis.
Um leið og samskiptin auk-
ast skapast ný sóknarfæri fyrir
Íslendinga. Ný viðskiptasambönd
verða til og spennandi verkefnum
er hrint í framkvæmd. Í kjölfar-
ið eykst skilningur á aðstæðum,
stjórnmálum, efnahagskerfi og
mörkuðum Póllands, sem aftur
nýtist Íslendingum í utanríkis-
þjónustu og ferðaþjónustu svo eitt-
hvað sé nefnt. Það má til dæmis
velta því fyrir sér hvort Pólverj-
ar hefðu boðið Íslendingum lán
í kjölfar bankahrunsins, ef ekki
væri fyrir þessi nýju og efldu
samskipti landanna í gegnum
pólska innflytjendur og verka-
menn á Íslandi. Einnig má benda á
að ásókn Íslendinga í að eyða sum-
arleyfum og sólríkum dögum á
ströndum og í bæjum Austur-Evr-
ópu hefur aukist í samræmi við
frjálsari för íbúa þaðan til vestari
og norðari hluta álfunnar.
John Stuart Mill fjallaði um það
í verki sínu Principles of Politi-
cal Economy árið 1848, að til þess
að viðhalda vexti og þróun væri
hverju samfélagi nayðsynlegt að
spegla sig í öðrum, engin þjóð
gæti þrifist eða þróast án þess að
fá hugmyndir og þekkingu að láni
frá öðrum samfélögum. Íslending-
ar geta til dæmis velt því fyrir sér
hver staðan væri hér á landi nú ef
ekki hefði komið til dvöl Banda-
ríkjahers og uppbygging hans í
landinu. Það var af erlendu vinnu-
afli, þ.e. bandarískum hermönn-
um, sem við lærðum að byggja
vegi og reka alþjóðlegan flugvöll.
Það vill oft gleymast að innflytj-
endur flytja með sér dýrmæta
þekkingu sem getur verið þungt
lóð á vogarskálar framfara í nýja
samfélaginu.
Á Íslandi hafa innflytjend-
ur haft gríðarlega mikil (og ég
leyfi mér að segja jákvæð) áhrif
á menningu, listir og matarvenj-
ur. Ekki bara á veitingahúsum
heldur einnig í matargerð á heim-
ilum. Með tilkomu verslana eins
og Pólsku búðarinnar í Breið-
holti, Sælkeraverslunar Nings við
Suðurlandsbraut og Filippseyja
við Hverfisgötu hafa möguleikar
almennings til þess að tileinka sér
nýjar leiðir í matargerð aukist.
Þá hefur klassísk íslensk tónlist
notið krafta stjórnenda og hljóð-
færaleikara af erlendum uppruna
með frábærum árangri. Mér detta
í hug Szymon Kuran fiðluleikari,
Vladimir Ashkenazy pínanósnill-
ingur og Rumon Gamba, stjórn-
andi Sinfóníuhljómsveitar Íslands.
Hið sama má segja um aðrar list-
greinar. Flestir þekkja nöfn fólks
eins og Dieter Roth, myndlistar-
manns, Bernd Ogdronik brúðu-
meistara og Eivarar Pálsdóttur
söngkonu.
Innflytjendur hafa einnig látið
til sín taka við stefnumótun og
upplýsingagjöf um málefni sem
tengjast fólki af erlendum upp-
runa og þannig tryggt að sjónar-
mið sem innfæddir geta aldrei
haft komi fram. Dæmi um slíkt
er Jafnréttishús sem Amal Tam-
imi rekur í Hafnarfirði, Sam-
tök kvenna af erlendum uppruna,
Tatjana Latinovic, fulltrúi í Inn-
flytjendaráði, og starfsfólk af
erlendum uppruna í Alþjóðahúsi.
Einnig starfa ýmsir hagsmuna-
hópar aðrir að málefnum innflytj-
enda, ýmis á eigin vegum eða í
tengslum við stofnanir á borði við
Alþjóðahús, Rauða krossinn og
Fjölmenningarsetur.
Það er harla ólíklegt að hægt
sé að sporna við þeirri þróun sem
hafin er og felur í sér hreyfan-
leika fólks um álfur og lönd. Hins
vegar getum við nýtt reynslu og
krafta þessa sama fólks til þess
að geta sem best tekist á við þær
áskoranir sem fylgja. Áhrifarík-
asta leiðin til þess er að rétta fram
vinarhönd og mæta innflytjend-
um á jafningjagrunni í samræðu
um hvernig við getum best þróað
samfélag okkar áfram með hag
allra að leiðarljósi.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Rauða krossins á Akranesi.
Lóð á vogarskálarnar
Vanur
Fréttir voru sagðar af því fyrir helgi að
Samkeppniseftirlitið hefði gert húsleit
í höfuðstöðvum Íslandspósts. Grunar
eftirlitið fyrirtækið – sem er í eigu rík-
isins – um brot á samkeppnislögum.
Pósthúsið, sem er í eigu 365 (sem
á Fréttablaðið), kvartaði undan
Íslandspósti og telur Sam-
keppniseftirlitið sumsé þær
umkvartanir eðlilegar og eiga
við rök að styðjast. Forstjóri
Íslandspósts heitir Ingimundur
Sigurpálsson. Hann var áður
forstjóri Eimskipafélagsins.
Þegar hann hélt þar um
stýrið var félaginu gert
að greiða 230 milljóna
króna stjórnvaldssekt
vegna brota á sam-
keppnislögum.
Hví ekki?
Athygli vakti að Framsóknarflokkur-
inn kaus á föstudag að gera Magnús
Stefánsson, fyrrverandi þingmann og
ráðherra flokksins, að sínum fulltrúa
í stjórn Ríkisútvarpsins. Flokkurinn
hefur að undanförnu gætt sín á
að setja ekki gamlar kempur
úr pólitíkinni í nefndir, stjórnir
og ráð. Sást það til dæmis á
valinu á Daniel Gros í banka-
ráð Seðlabankans. Nú
er spurt hvers vegna
framsókn leitaði
ekki til útlanda eftir
manni til að sitja í
RÚV-stjórninni.
Kvennalistinn
Stundum er sagt
að konur eigi erfiðara
uppdráttar í Sjalfstæðisflokknum en
í öðrum flokkum. Það átti þó ekki
við um prófkjör Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavík á dögunum. Af tíu efstu
frambjóðendunum skipa konur sex
sæti, rétt eins og hjá Samfylking-
unni. Hjá bæði Sjálfstæðisflokki
og Samfylkingu eru tvær konur í
efstu fjórum sætum, 1. og 4. hjá
Sjálfstæðisflokki en 2. og 3. hjá
Samfylkingunni. Enn eiga Vinstri
græn eftir að velja sér oddvita
í borginni en þar bítast karl
og kona um efsta sætið.
Það gæti því farið svo
að Sjálfstæðisflokkurinn
verði eini flokkurinn í
borginni þar sem kona
leiðir listann.
bergsteinn@frettabladid.is
GUÐRÚN GUÐ-
LAUGSDÓTTIR
Opin innflytjenda-
stefna
Í
fjármálaráðuneytinu er að störfum starfshópur um heild-
arendurskoðun á áfengislöggjöfinni. Frumvarp byggt á
vinnu hópsins verður að öllum líkindum lagt fyrir haust-
þingið. Meðal þess sem mun vera í skoðun er að lækka
áfengiskaupaaldurinn um tvö ár og að heimila takmark-
aðar áfengisauglýsingar.
Hvort tveggja er framfaraskref frá núverandi lögum. Öllu
síðra að starfshópurinn mun ekki vera með í skoðun að leggja til
að einkaréttur ríkisins á sölu bjórs og léttvíns verði afnuminn,
eins og hefur þó verið vilji meirihluta þjóðarinnar samkvæmt
skoðanakönnunum um töluvert skeið.
Ástæðan fyrir að fólk getur ekki gripið með sér bjórkippu eða
rauðvínsflösku um leið og það gerir helgarinnkaupin í matvöru-
verslunum eru meintir hagsmunir heildarinnar. Áfengir drykkir
þykja slík heilsuvá að takmarka þarf að þeim aðgengi og verð-
leggja hátt. Sérstaklega þarf að gæta þess að halda ungmennum
frá því að komast í nálægð við áfengið, og telja fulltrúar ríkisins
það betur til þess fallið en aðrir.
Engin ástæða er til að deila um að vín getur verið mikill skað-
valdur, þó að auðvitað séu það fyrst og fremst fyllibytturnar
sem koma óorði á brennivínið, svo einn sígildur frasi sé settur
á flot.
Hitt er allt annað mál hvort það að refsa öllum fjöldanum
fyrir misnotkun fárra, með því að selja allt áfengi aðeins í sér-
stökum verslunum ríkisins, hafi áhrif til hins betra á drykkju-
siði þjóðarinnar. Ýmislegt bendir til þess að sú aðferðafræði
þjóni engum tilgangi.
Í því samhengi er mjög athyglisvert að bera saman reynslu
Pennsylvaníu við önnur ríki Bandaríkjanna. Í þessu gamla kvek-
araríki er svo til nákvæmlega sama fyrirkomulag á sölu áfengis
og á Íslandi. Ríkið rekur allar vínbúðir og aðgengið er takmark-
að. Lögin eru meira að segja svo ströng að þeir sem koma með
áfengi með sér frá nærliggjandi ríkjum eiga yfir höfði sér allt
að 90 daga í fangelsi.
Hvergi í Bandaríkjunum, að Utah meðtöldu, eru jafnströng
áfengislög og aðgengið að víni jafn takmarkað og í Pennsylv-
aníu. Þrátt fyrir þetta drekka íbúar þar svo til jafnmarga lítra
að meðaltali á ári og aðrir Bandaríkjamenn. Og þeir eiga í sömu
vandræðum vegna áfengisneyslu og íbúar annarra ríkja Banda-
ríkjanna. Öllu verri ef eitthvað er. Unglingadrykkjan er þannig
yfir landsmeðaltalinu og sama gildir um dauðsföll í umferðinni
af völdum ökumanna undir áhrifum. Þar eru Pennsylvaníuíbúar
í 15. sæti af 51 ríki á meðan íbúar Illinois eru í 32. sæti, en þeir
síðarnefndu geta keypt ótakmarkað af sterku, bjór og léttvíni í
sínum matvöruverslunum.
Þessi tölfræði segir okkur ekki að íbúar Pennsylvaníu séu
sérstaklega forhertir og að í Illinois búi betra fólk. Hún bendir
einfaldlega til þess að summa lastanna leitar alltaf jafnvægis.
Ákveðið hlutfall fólks mun alltaf eiga erfitt með að umgangast
vín og aðra vímugjafa sama hvort söluaðilinn er ríkisstarfsmað-
ur eða kaupmaðurinn á horninu.
Bjór og léttvín í búðirnar:
Summa lastanna
JÓN KALDAL SKRIFAR