Fréttablaðið - 06.12.2010, Blaðsíða 6

6 6. desember 2010 MÁNUDAGUR
Valur Ingimundarson sagnfræð-
ingur hefur sent Fréttablaðinu
athugasemd vegna umfjöllunar
blaðsins á laugardaginn um minn-
isblað úr bandaríska sendiráðinu.
Athugsemdin er hér í heild sinni:
Ekki er algengt að íslenskir
sagnfræðingar eða aðrir fræði-
menn hafi slík samfélagsáhrif
að þeir stjórni gerðum íslenskra
stjórnvalda í milliríkjadeilum. En
starfsmenn bandaríska sendiráðs-
ins á Íslandi telja greinilega að svo
sé ef marka má minnisblað banda-
ríska sendiráðsins um umræðu
sem spannst út af grein minni „In
memoriam: Orðræða um orrustu-
þotur 1961-2006“ og birtist í Skírni
vorið 2006. Þar er því haldið fram
að umræðan muni hafa þau áhrif
að íslensk stjórnvöld sýni hörku
í samningaviðræðum við Banda-
ríkjamenn sem þá stóðu yfir eftir
ákvörðun bandarískra stjórn-
valda um að kalla herinn á brott í
mars 2006. Þessi fullyrðing kemur
reyndar spánskt fyrir sjónir því
að ég kemst að þveröfugri niður-
stöðu í greininni. Mér er það ráð-
gáta hvaða vopnum íslensk stjórn-
völd hefðu átt að beita vegna þess
að það var í raun ekkert að semja
um eftir að ákvörðunin um lokun
herstöðvarinnar hafði verið tekin
og þau höfðu horfið frá hótun sinni
um uppsögn varnarsamningsins.
Eftir það gátu Bandaríkjamenn
túlkað varnarsaminginn að vild.
Andstætt því sem starfsmenn
bandaríska sendiráðsins virðast
hafa lesið út úr grein minni hélt ég
því alls ekki fram að Bandaríkja-
menn hefðu látið hjá líða að kalla
herlið sitt heim ef Davíð Oddsson
hefði ekki horfið úr stjórnmálum
seinni hluta árs 2005. Greina mátti
svipaðan misskilning í fjölmiðla-
umræðu um greinina á Íslandi og
í máli sumra stjórnmálamanna
sem tóku þátt í henni. Ég taldi
aftur á móti að brotthvarf Davíðs
hefði auðveldað Bandaríkjafor-
seta að taka lokaákvörðun í mál-
inu vegna þess að andstaða hans
hefði átt þátt í því að þeir aftur-
kölluðu tímabundið ákvörðun sína
að kalla á brott orrustuþotur sem
hér voru staðsettar árið 2003. Þeir
vildu ekki grafa undan honum pól-
itískt og því gat tímasetningin
skipt máli í þessu samhengi. Þessi
túlkun byggðist á viðtölum mínum
við embættismenn í utanríkisráðu-
neyti, þjóðaröryggisráði og varn-
armálaráðuneyti Bandaríkjanna á
árunum 2004-2005, en það er ein-
mitt vikið að þeim í minnisblaðinu
sem WikiLeaks birtir.
Í minnisblaðinu er vitnað rétt í
samtal sem bandarískur embættis-
maður átti við mig vorið 2006 þar
sem ég lýsti þeirri skoðun minni
að röksemdafærsla mín í grein-
inni hefði verið skrumskæld í fjöl-
miðlaumræðunni. Ég taldi að ýkt
viðbrögð sumra stjórnmálamanna
mætti rekja til þess að stjórnar-
flokkarnir, Sjálfstæðisflokkur og
Framsóknarflokkur, sætu særð-
ir eftir ákvörðun Bandaríkjafor-
seta að leggja niður herstöðina.
Þetta svar nægði greinilega ekki
bandarískum sendiráðsmönnum
á Íslandi því að þeir létu ímynd-
unaraflið hlaupa með sig gönur
með því að segja það „mögulegt“
að tilgátan (sem var rangtúlkuð
eins og áður sagði) hafi komið frá
Þorsteini Davíðssyni, þáverandi
aðstoðarmanni Björns Bjarnason-
ar, dómsmálaráðherra, og syni
Davíðs Oddssonar. Samsæriskenn-
ing embættismannanna byggir á
því að Þorsteinn hafi haldið því
fram í samtölum við embættis-
menn bandaríska sendiráðsins að
Bandaríkjamenn hefðu ekki lokað
herstöðinni ef Davíð hefði verið
enn við völd. Ég þekki Þorstein
ekki og hef aldrei verið í neinum
samskiptum við hann. Ekki þarf
því að koma á óvart að kenningin
er ekki studd neinum efnislegum
rökum í minnisblaðinu, enda full-
komlega úr lausu lofti gripin.
Það að nefna í þessu sambandi
að faðir minn þekkir Davíð Odds-
son minnir helst á þær aðferðir
sem kommúnistaveiðarinn Joseph
McCarthy notaði til að ala á tor-
tryggni í garð andstæðinga sinna:
„Guilt by Association.“ Reyndar
er viðurkennt í minnisblaðinu að
ekkert sé vitað um það hvernig ég
hafi komist að þessari niðurstöðu
í greininni – niðurstöðu sem ég
komst aldrei að.
Staðreyndin er sú að frumkvæði
að greinaskrifunum kom ekki frá
mér heldur Halldóri Guðmunds-
syni, ritstjóra Skírnis. Hann bað
mig sérstaklega um að skrifa um
stöðuna í samskiptum Bandaríkj-
anna og Íslands fyrir vorhefti
Skírnis 2006. Efni greinarinnar
ræddi ég ekki við aðra en Halldór
meðan hún var í vinnslu og hann
var sá eini sem vissi af greininni
þangað til ég skilaði henni af mér
til birtingar.
Minnisblað bandaríska sendi-
ráðsins er góður vitnisburður um
hugarástand bandarískra sendi-
ráðsmanna á Íslandi á þeim tíma
þegar George W. Bush ákvað að
binda enda á 55 ára dvöl Banda-
ríkjahers á Íslandi. Að halda að
íslensk stjórnvöld gætu sýnt víg-
tennurnar í vonlausri samnings-
stöðu sumarið 2006 segir allt sem
segja þarf um dómgreind þeirra.
Fjarstæðukennd túlkun þeirra á
grein minni ber heldur ekki vott
um mikla skarpskyggni. En þetta
er vitaskuld ekki í fyrsta sinn sem
bandaríska sendiráðið rangtúlkar
stjórnmálaástandið á Íslandi.
Gerir athugasemdir við upplýsingar í minnisblaði bandaríska sendiráðsins:
Pólitískur skáldskapur
VALUR INGIMUNDARSON Sagnfræðing-
urinn segir þetta ekki vera í fyrsta skiptið
sem bandaríska sendiráðið rangtúlki
stjórnmálaástandið á Íslandi.
Aldrei stóð til að setja á einnar
krónu orkuskatt á hverja kílóvatts-
stund. Upphæðin var til viðmið-
unar til að sjá um hvaða fjárhæð-
ir væri að ræða, að sögn Katrínar
Júlíusdóttur iðnaðarráðherra. Hún
segir bandaríska sendiráðið hér á
landi ekki hafa haft áhrif á að einn-
ar krónu orkuskattur var lækkaður
niður í tólf aura.
Sam Watson, sendiráðunautur og
staðgengill sendiherra Bandaríkj-
anna hér, skrifar í bréfi sem hann
sendi bandarískum stjórnvöldum
ytra í nóvember í fyrra og lekasíð-
an Wikileaks hefur undir höndum
að fyrir hans tilstuðlan hafi tekist
að koma í veg fyrir að ríkisstjórnin
samþykkti að leggja einnar krónu
orkuskatt á hverja kílóvattstund.
Álfyrirtækin Alcoa og Century Alu-
minum voru mótfallin skattinum
enda útlit fyrir að hann gæti kost-
að þau 13,2 milljarða króna á ári og
dregið úr arðsemi þeirra hér.
Katrín segir orkuskattinn
almennan skatt sem lenti á öllum,
svo sem heimilum landsins og
garðyrkjubændum. Ekki var hægt
að leggja sértækan skatt aðeins á
álfyrirtækin. „Álfyrirtækin eru
varin fyrir sértækum sköttum í
fjárfestingarsamningum,“ segir
hún.
„Sendiráð Bandaríkjanna á
Íslandi var enginn gerandi í þessu
máli. Þeir gátu haft skoðanir en það
breytti engu. Við vorum að meta
þetta út frá hagsmunum heildar-
innar,“ segir Katrín. - jab
KATRÍN JÚLÍUSDÓTTIR Bandaríska sendiráðið hafði ekki áhrif á að einnar krónur
orkuskattur var lækkaður niður í eina krónu, að sögn ráðherra. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Bandaríska sendiráðið stýrði engu, segir ráðherra:
Álfyrirtækin voru
varin fyrir hækkun
Carol van Voorst, fyrrverandi
sendiherra Bandaríkjanna hér
á landi, ráðlagði stjórnvöldum
í Bandaríkjunum eindregið að
verða við ósk Davíðs Oddssonar
seðlabankastjóra, sem sett var
fram í bréfi frá Davíð seint
í október árið 2008, um
stórt lán í tengslum
við aðgerðir Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins
hér á landi.
„Þessa beiðni þarf
að taka vandlega til
athugunar,“ skrif-
ar van Voorst í skýrslu
dagsettri 31. október:
„Við höfum langtíma-
hagsmuna að gæta á
Norður-Atlantshafi sem
neikvæð viðbrögð
gætu stefnt í
hættu.“
Meðal hags-
muna Bandaríkjamanna nefnir
van Voorst hernaðarlegt mikil-
vægi Íslands fyrir Bandaríkin, og
er sérstaklega tekið fram að áður
en bandaríski herinn var kallað-
ur heim árið 2006 hafi Banda-
ríkin „ausið 250 milljónum
dala árlega í herstöð okkar
í Keflavík.“ Íslendingar
hafi síðan haldið vell-
inum vel við, þannig að
hann væri „samstundis
nothæfur ef óvenjulegar
aðstæður krefjast“.
Ef Íslandi myndi kikna
undan kreppunni þá yrði
það ófært um að vera sá
„sjálfstæði samstarfsað-
ili sem við höfum varið ára-
tugum og ógrynni fjár frá
bandarískum skattgreið-
endum til að byggja
upp“.
- gb
Hvatti stjórn sína til að veita Íslendingum stórt lán:
Taldi að hagsmunum
vera stefnt í hættu
Skjölin birtast smátt og smátt:
Aðeins brot
hefur verið birt
Á vefsíðunni Wikileaks hafa til
þessa einungis verið birt 837
þeirra 251.287 leyniskjala úr
bandarísku utanríkisþjónust-
unni, sem boðuð hefur verið
birting á.
Fyrstu skjölin voru birt 28.
nóvember síðastliðinn, en nokk-
ur erlend dagblöð sem hafa
skjölin öll í fórum sínum, þar
á meðal Guardian í Bretlandi,
New York Times í Bandaríkjun-
um og Der Spiegel í Þýskalandi,
hafa með umfjöllun sinni ráðið
nokkuð ferðinni um það hvenær
og í hvaða röð þau birtast.
Skjölin frá sendiráði Banda-
ríkjanna á Íslandi eru samtals
290 frá tímabilinu 2005 til 2010.
Fimm þessara skjala eru merkt
leyndarmál, 84 eru merkt trún-
aðarmál en hin eru óflokkuð,
þótt ekki séu þau ætluð til opin-
berrar birtingar.
Fyrsta skjalið er dagsett 20.
desember 2005, en þar er að
finna yfirlit yfir ástand hryðju-
verkamála á Íslandi, sem er
framlag sendiráðsins hér á
landi til árlegrar skýrslu banda-
rískra stjórnvalda um ástand
hryðjuverkamála í öllum lönd-
um jarðar.
Síðasta skjalið er dagsett 24.
febrúar 2010, en þar er rætt um
upplýsingar sem bandaríska
sendiráðið hefur gefið íslensk-
um stjórnvöldum um írönsk
skipafélög.
- gb
Pantaðu
í síma
565 600
0
eða á w
ww.som
i.is
Frí heim
sending
*
TORTILLA
VEISLUBAKKI
EÐALBAKKI
LÚXUSBAKKI
DESERTBAKKI
GAMLI GÓÐI
TORTILLA OSTABAKKI
30 bitar
30 bitar
20 bitar
20 bitar
20 bitar
50 bitar
Fyrir 10 manns
ÁVAXTABAKKI
Hver samlokubakki er hæfilegur fyrir fjóra eða fimm.
*Frí heimsending gildir aðeins ef pantaðir eru 4 eða fleiri bakkar.
FRÁ SÓMA ER KOMINN
NÝTT
FYRIR JÓL
IN
Hamborgarahryggur
og kartöflusalat
Dönsk lifrakæfa,
sveppir og beikonJólasíldarsalat
Fréttaskýring: Hvað segja Wikilieaks-skjölin um Ísland?