Sameiningin - 01.02.1950, Blaðsíða 15

Sameiningin
13
Hér þarf ekki einungis að gera grein fyrir því, að hætt var
við Samúelssálma, heldur einnig hinu, hví Passíusálmarnir
urðu gerólíkt verk. Er mögulegt að hugsa sér Passíusálm-
ana orta að ákvörðun einni? Bera þeir ekki undir klassíska
yfirborðinu — vitni um einhverja mikla örlagastund, ein-
hverja hríð, einhverja sálarbaráttu?* Og ekki gerir það mál-
ið auðveldara, að hér virðist ekki vera um beina trúarlega
baráttu að ræða, efasemdir eða skoðanaskipti. Áður hefir
verið um það rætt, að merki eiginlegs afturhvarfs verði ekki
fundin í skáldskap Hallgríms, heldur hið gagnstæða. En
hvaða hríð hefir þá skollið á Hallgrím síðari hluta árs 1656,
hvaða skelfingar augnablik, sem gat skekið þennan rólega
mann, er ekki brá sér, þó að eignir hans brynnu til kaldra
kola?“
Ég get ekki fundið nema eina fregn, er þessu hafi getað
valdið. En sú fregn hefir einhverntíma til hans komið, og
hún hefir tekið fyrir kverkar honum, þegar hún kom. Það
er sú stund, er hann sér, að hann er orðinn holdsveikur,
sér alt hrynja í rústir og þjáningaferilinn fram undan, ægi-
legasta sjúkdómsferil, sem til var. Sögurnar segja að hann
hafi orðið líkþrár á árunum 1664—1665, eða tæpum áratug
síðar, en það þarf ekki að rekast svo mjög á. Holdsveiki er
sjúkdómur, sem venjulega fer afar hægt. Og einmitt holds-
veiki Hallgríms virðist hafa farið mjög hægt. Árið 1667 er
hann svo veikur orðinn, að hann vill sleppa embættinu.
Árið 1669 er hann þó enn við embættið við ekki ósvipaða
heilsu að því er virðist, og 1671 er hann enn svo hress,
að hann skrifar sjálfur undir bréfið til Þormóðs Torfasonar.
Það væri því næsta ótrúlegt að hann hefði ekki orðið veik-
innar var fyr en 1664—5. Hitt er miklu sennilegra, að fullur
áratugur sé liðinn frá því, að hann verður fyrst veikinnar
var og þar til er hann vill sleppa embætti sínu af hennar
völdum. Og tuttugu til þrjátíu ára sjúkdómstími er miklu
nær sanni með svo hægfara holdsveiki en tæp tíu ár. Fyrstu
árin eftir að hann verður veikinnar var, verður hún honum
ekkert til trafala líkamlega. Ef hann hefir orðið holdsveik-
innar var 1656, hefir hann sennilega lítið hindrazt af henn-
ar völdum fram yfir 1660. Þegar svo kemur fram um 1667
er alveg eðlilegt að veikin sé tekin að elna. En fram til
he=;s síðasta virðist Hallgrímur hafa haft furðanlega krafta,
*Leturbreyting mín. Ritstj.