Faxi - 01.12.1962, Blaðsíða 53

NÝ SÖGUSKOÐUN
Sumarið 1961 gafst mér góður tími til
lestrar og fyrir valinu urðu nýútgefnar bæk-
ur Barða Guðmundssonar fyrrverandi þjóð-
skjalavarðar: Uppruni Islendinga og Höf-
undur Njálu. Marga hafði ég heyrt tala um
hinar nýstárlegu skoðanir Barða, sérstaklega
í sambandi við höfund Njálu. Og það er bæði
ljúft og skylt að viðurkenna, að lestur þess-
ara rita opnar manni algerlega nýja sýn. Það
er oft talað um að grein Sigurðar Nordals,
um að samhengið í íslenzkum bókmenntum
hafi valdið byltingu og verið Islendingum
afar þýðingarmikil í baráttu okkar fyrir
viðurkenningu útlendinga á nútíma bók-
menntum okkar. En hvað má þá segja um
söguskýringar Barða? Munu þær ekki varpa
enn skærara ljósi á íslenzka menningu? Munu
ekki hinar rökstuddu kenningar Barða renna
stoðum undir enn nánari og meiri saman-
burð á íslendingasögum og öðrum ritum, þar
eð á því liggur enginn vafi, að siðalögmál
Islendingasagna er ávöxtur mjög háþróaðrar
menningar, — menningar, er ekki varð til í
einu vetfangi, enda segja mér fróðir menn
að löggjöf íslendinga í fornöld beri mjög
keim af þjóðskipulagi Hebrea! Mín skoðun
er sú, að Barði hafi með riti sínu um Njálu
unnið eitt mesta sagnfræðiafrek, sem unnið
hefur verið á þessari öld.
Er nú ekki úr vegi að lýsa kenningum hans
í stuttu máli. Höfund Njálu telur B. G. Þor-
varð Þórarinsson, höfðingja Svínfellinga á
Surlungaöld. Þorvarðar er allmjög getið í
Sturlungu einkum í sambandi við dauða Þor-
gilsar skarða. En í Sturlungu er Þorvarður
talinn hafa rofið trúnað við Þorgils, — mann-
inn, sem sagður er hafa átt mestan þátt í að
hjálpa Þorvarði til að koma fram hefndum
fyrir bróður sinn, Odd Þórarinsson. Með
Þorgilsar sögu skarða í höndunum telur
Barði að Þ. Þ. hafi sezt niður og skrifað
Njálu, varnarrit fyrir sjálfan sig, ættmenni
sín og vini. Leiksviðið er Sturlungaöld og
með aðalhlutverk sögunnar fara höfuðkemp-
ur þeirrar aldar:
Flosi: Þorvarður Þórarinsson.
Gunnar á Hlíðarenda: Oddur Þórarinsson.
Síðu-Hallur: Brandur Jónsson ábóti.
Hildigunnur: Randalín Filippusdóttir kona
Odds.
Mörður Valgarðsson: Þorvarður úr Saurbæ.
Skafti lögmaður: Sturla Þórðarson hinn
frægi sagnaritari, sem svo mjög dregur taum
Þorgils skarða í frásögn sinni af viðskiptum
þeirra Þorvarðar.
Uppistöðu Njálssögu telur Barði vera
gamlar arfsagnir og flestar sögupersónurnar
sannsögulegar, svo og ýmsa atburði, sem
sagan greinir frá. Hinn harmsögulegi atburð-
ur, þegar Njálssynir vega Höskuld Hvítanes-
goða, fullyrðir Barði að sé að nokkrum þræði
lýsing á vígi Þorgils skarða. Stefán Pétursson,
þjóðskjalavörður segir í formála að útgáfu
Menningarsjóðs á Höfundi Njálu: „Séð i
þessu ljósi er Njála að sjálfsögðu miklu nær
því að vera skáldsaga með fyrirmyndum úr
samtíð höfundarins en endursögn fornra arf-
sagna.“ Þá færir Barði mjög sterkar líkur
fyrir, að Ljósvetningasaga sé dulbúið níðrit
um Þorvarð Þórarinsson og höfundur þess
sé Þórður sonur Þorvarðar í Saurbæ. En Þor-
varður í Saurbæ hvatti manna mest til að-
farar gegn Þorgilsi. Er þá fengin skýring
hvers vegna Þorvarður í Saurbæ er látinn
fara með hlutverk Marðar Valgarðssonar í
Njálu. Nú nýlega hefur Hermann Pálsson
lektor birt grein um Hrafnkelssögu. Beitir
hann þar sömu aðferð og Barði. Kemst Her-
mann að þeirri niðurstöðu, að höfundur
Hrafnkötlu sé enginn annar en Brandur
ábóti, föðurbróðir Þorvarðar Þórarinssonar.
Er greinilegt að nú er að renna upp ljós fyrir
íslenzkum fræðimönnum um hina nýju sögu-
skoðun, sem fyrst og fremst byggist á braut-
ryðjendaverki Barða Guðmundssonar. Fyrir
allmörgum árum skrifaði Halldór Kiljan grein
um íslendingasögur, þar sem hann taldi að
fyrir höfundi Njálu hefði fyrst og fremst
vakað að skapa listaverk og til þess að full-
komna það tæki hann harmleikinn í sína
þjónustu. í íslendingasögum fari með öðrum
oruðm alltaf illa. Eg held að þetta sé ekki
rétt. Höfundur Njálu var bundinn því siða-
lögmáli, sem hann var alinn upp við. Dauði
Njálssona var honum ekki listrænt meðal.
Þvert á móti hlutu þeir að deyja, vegna þess
að þeir höfðu brotið gegn lögmálinu. Þeir
höfðu vegið fóstbróður sinn. En hin djúpa
innsýn höfundarins stafar vafalaust af per-
sónulegri reynslu og koma þá skýringar Barða
í góðar þarfir. Kenning Barða um uppruna
Islendinga er og allmerk. Þar heldur hann
því fram að sérstakur þjóðflokkur, Herúlar,
hafi numið ísland. Vafalítið er þetta spor í
rétta átt en í þessu efni er margt ókannað.
En tillag Barða Guðmundssonar til sagnfræði
okkar verður seint fullþakkað.
Hilmar Jónsson.
F A X I — 213
r--------------------—---------------------
ÚTGERÐARMENN
Vegna væntanlegrar skipaskoðunar verðum við eins og að
undanförnu birgir af eftirtöldum vörum:
Skiparakettum
Bjarghringjum
Bjarghringsbaujum
Flotlínum
Bjargbeltum
Slökkvitæk j um
og Karhítsljósum
KAUPFÉLAG SUÐURNESJA
Járn- og skipadeild.