Faxi - 01.05.1979, Blaðsíða 16

Séra Stefán hafði umsjón með
skólanum, gengdi störfum próf-
dómara og sá um fjármálin.
Fyrst í stað voru kennaralaunin
350 krónur, síðar fjögur hundruð,
síðast fimm hundruö, „en aldrei
meiri í tíö séra Stefáns“ segir Ágúst
I Halakoti i minningum sínum. 11)
Kennari hafði ókeypis hús og
hita en varð sjálfur að leggja sér til
Ijósmeti. Hann hafði til afnota eina
stofu og svefnherbergi í skólanum.
BYGGÐU SKÓLA FYRIR ALMENN
SAMSKOT Á BRUNNASTÖÐUM
BRUNNASTAÐASKÓLI
Auk þess að sjá um andlega vel-
ferð sóknarbarna sinna sinnti séra
Stefán mjög öðrum sveitar- og
héraösmálum. Lengst munu
hreppsbúar minnast afskipta hans
af fræðslumálum.
Árið 1871 hafði verið komið á fót
barnaskóla í Gerðum í Garði undir
forystu sr. Siguröar Brynjólfssonar
á Utskálum. Ári síöar gekkst sr.
Stefán fyrir skólastofnun á Strönd-
inni.
Fyrir almenn samskot var byggt
skólahús hjá Suöurkoti í Brunna-
staðahverfi. Meöal þeirra sem létu
fé af hendi rakna, voru Egill Hall-
grímsson bóndi í Austurkoti sem
gaf hundrað ríkisdali og Guðmund-
ur Ivarsson í Skjaldakoti sem gaf
fimmtíu dali. Á þeim tlma var þetta
stórfé og myndi í dag vafalaust
jafngilda mörgum hundruöum þús-
unda. Einnig var haldin hlutavelta
til ágóóa fyrir skólann.
Það sem gaf mönnum þrótt til aö
hrinda úr vör I þessu mikilsverða
máli, var vis fjárstuðningur úr Thor-
kiliisjóöi. Á meðan almenn skóla-
skylda var ekki lögboðin þurfti tals-
vert fé til að halda uppi stöðugri
kennslu, en sveitarfélög almennt
fjárvana. Úr sjóðnum fengu allir
barnaskólar I Kjalarnesþingi fé og
fátæk börn árlegan styrk. Enda
segir Ágúst I Halakoti, að bygging
skólahússins hafi komiö „æði létt
niðurá sveitina".
Skólahúsiö var portbyggt, úr
timbri, sextán álnir á lengd og
fjórtán á breidd. í norðurenda þess,
á neöri hæð, var kennt I stórri
stofu. í stofunni var heljarmikill
ofn. Á loftinu bjuggu hjón, sem sáu
um skólann, lögðu í ofninn, og
gerðu ýmislegt sem til féll. Hjálp-
uðu þau m.a. til við kennslu.
Stefán hét sá, sem aðallega stóð
fyrir smíði hússins. Var hann ætíð
kallaöur Stefán snikkari og bjó í
Minni-Vogum. Hóf hann starf sitt
eldsnemma á morgnana og vann
fram eftir. Dagkaupið var tvær til
þrjárkrónur.
Hafist var handa um bygginguna
í júní 1872 og henni lokiö í septem-
ber. Kennsla hófst 1. október þá
um haustið.
Efniö í skólahúsiö var flutt með
skonnortu suður i Voga innan úr
Reykjavík. Síðan selflutti Guð-
mundur ívarsson timbrið á áraskipi
sínu inn að Brunnastööum. Gaf
Guömundur alla vinnu við flutning-
ana svo og aörir þeir er að stóðu.
Þess skal getiö aö Guömundur
Ivarsson var faðir Ágústs í Halakoti.
9)
Er Ijóst aö almennur áhugi hefur
veriö fyrir að koma skólanum á
legg. Hefur sr. Stefán hvergi legiö á
liði sínu en eggjað sóknarbörn sín
óspart og brýnt fyrir þeim gildi
slíkrar stofnunnar.
Á þessum árum var þjóðin enn í
dróma og svaf svefninum langa. En
brátt braust birtan fram og senn
komu rismál. Eftir aldalanga áþján
og kúgun uppgötvaöi landinn, að
hann var lifandi vera, verömætur
og jafn útlendum herrum sem hrók-
uðu sér úr hásæti í skjóli auös og
valda. Dragbítur allra framfara,
vanmetakenndin, var hvarvetna á
undanhaldi. Landsmenn bundust
almennum samtökum og stöku l’s-
lendingur gerðist athafnamaður á
landsvísu.
Árið 1872 kom fyrir atvik í sam-
bandi við skólann, sem leiddi af sér
dauða tveggja manna.
Um veturnætur það ár héldu
fimm menn áleiðis til Hafnarfjaröar
á áraskipi, sem Guömundur í
Skjaldarkoti léði. Feröin var farin til
að sækja kol fyrir skólann. Segir
ekki af feröum þeirra inneftir.
Þeir fimmmenningar urðu seinir
fyrir. Höfðu tafist óþarflega lengi í
Firðinum, enda allir drukknir utan
einn, sá yngsti. Degi var tekið að
halla þegar þeir komu á móts við
Ströndina.
Ætlunin var að halda inn Brunna-
staöasund. En formaðurinn, óað-
gætinn í ölvímu, fór of grunnt. Bar
bátinn samstundis upp á sker og
hvolfdi. Þrír komust á kjöl og var
bjargaö eftir um klukkustundar
volk. Tveir urðu undir bátnum og
fórust. 10)
Það var langur gangur sem börn-
in á Ströndinni urðu að leggja á sig
til aö koma á réttum tíma í skólann.
Vestasti bær í Brunnastaöaskóla-
hverfi var Brekka undir Vogastapa.
Þaðan var klukkustundar reiö.
Hefur mikið verið lagt á sig í myrkri
og misjöfnum veörum. Enn er á lífi
fólk sem man tímana tvenna.
Námið hófst vanalega fyrst í
október og lauk í endaöan mars.
Kennsla hófst klukkan tíu daglega
og stóð til hálf þrjú. Ekki voru
börnin tekin í skólann nema sæmi-
lega læs. Kennslugreinar voru:
Lestur skrift, reikningur, kver og
biblfusögur. Þeim sem best voru að
sér og vildu læra áttu kost á landa-
fræði, sögu, réttritun og dönsku.
Auk þess var söngur sem Guö-
mundur bóndi í Landakoti kenndi.
Þegar kennslan hófst í fyrsta
sinn, 1. október 1872, voru í skólan-
um tuttugu og níu börn.
KENNARAR VIÐ SKÓLANN
Eftirtaldir kennarar voru við
Brunnastaöaskóla árin 1872—1886,
í tíð sr. Stefáns:
1. Oddgeir Guðmundssen
1872—1873. Fæddur í Reykjavfk
1849, dáinn 1924. Guðfræðingur í
Reykjavfk 1872. Lengst af þjónandi
prestur í Vestmannaeyjum. 12)
2. Þórður Grímsson 1873—1875.
Fæddur f Reykholtsdal 1841,
drukknaöi 1884. Kennari víða um
land. Meðal annars sýsluskrifari
á Leirá f Borgarfirði hjá Jóni Thor-
oddsen. Lauk skáldsögu hans
„Manni og konu“ að höfundi látn-
um. Bróöir Magnúsar Grímssonar
þjóösagnasafnara.
Ágúst í Halakoti misminnir þegar
hann segir á bls. 99 í „Þáttum af
Suðurnesjum" aQ Magnús hafi
kennt á Brunnastööum. Magnús dó
árið 1860. Sama villa er og í bók
Árna Óla, „Strönd og Vogar“, bls.
68.13)
3.Stefán M. Jónsson 1875—
1876. Fæddur árið 1852, dáinn í
Reykjavík 1930. Guöfræöingur í
Reykjavík 1875 og þjónaði lengst
að Auðkúlu í Húnaþingi. 14)
4. Ólafur Rósenkrans 1876—
1877. Fæddur árið 1852 í Þingvalla-
sveit, dáinn 1929. Stundaöi ýmis
störf, lengst leikfimiskennari við
menntaskólann í Reykjavfk. 15)
5. Pétur Pétursson 1877—1883.
Fæddur árið 1842 f Skagafiröi,
dáinn 1909. Verslunarskólapróf í
Höfn 1867. Lengi bæjargjaldkeri (
Reykjavfk. Meöal barna hans: dr.
Helgi Pjeturss jaröfræðingur. 16)
6. Steingrímur Scheving Svein-
bjarnarson 1883—1884. Sonur sr.
Sveinbjarnar Hallgrfmssonar stofn-
anda og ritstjóra Þjóðólfs. sr.
Sveinbjörn var systursonur Svein-
bjarnar Egilssonar rektors, en móö-
ir hans var Guörún dóttir Egils ríka
Sveinbjarnarsonar í Innri-Njarövík.
Steingrímur var fæddur 1859 í
Eyjafiröi, fluttist til Vesturheims og
dó þar, óvfst hvenær. 17)
FAXI — 16