Bankablaðið - 01.07.1935, Blaðsíða 3

bankabLaðið
verðsins, sem varð á stríðsárunum. Fast-
launamenn urðu fyrir því, að hið raun-
verulega verðgildi launanna minnkaði,
án þess að þeir, að öllum jafnaði, fengju
það bætt upp, svo að nokkru verulegu
næmi.
Þessi mikla lækkun á tekjum þeirra
varð oft samhliða því, sem breytingar
voru gerðar á starfsháttum, sem eðli-
lega urðu sökum samruna fyrirtækj-
anna. Stórfyrirtækin gleyptu þau minni,
og mörg stórfyrirtæki sameinuðust í
önnur enn þá stærri. Þessar breytingar
urðu oft örlagaþrungnar fyrir starfs-
menn fyrirtækjanna. í minni fyrirtækj-
unum var starfsmaðurinn oft á einhvern
hátt persónulega tengdur vinnuveitand-
anum. Hann fékk þar tækifæri til þess
að sýna dugnað sinn og vandvirkni, svo
að segja fyrir augunum á vinnuveitand-
anum, og fékk oft fyrir það uppbót á
einhvern hátt. Þetta eru hinar ánægju-
legu hliðar þessa gamla skipulags. I
stórfyrirtækjunum varð starfsskipting-
in svo mikil, að hver starfsmaður fékk
sitt ákveðna verk, sem oft var smáat-
riði. Hann varð aðeins hlekkur í starfs-
keðjunní og varð í starfi sínu háður
starfshraða annara. Þetta útilokaði, að
miklu leyti, möguleika fyrir hann til
þess að sýna dugnað sinn. Það varð í
rauninni meiri galli en kostur að skipta
sér af eða að hafa áhuga fyrir starfi
annara, eða öllu verkinu. Aðalatriðið
varð að vera fljótur að leysa sitt ein-
falda starf af hendi. Einstaklings-
hyggjumaðurinn fann, að hann lækkaði
í tigninni og varð aðeins einn meðal
fjölda annara launtakenda, og varð að
lúta vilja annara. Framtíðarmöguleik-
arnir breyttust, m. a. sökum þess, að
möguleikarnir til þess að stofna ný smá-
fyrirtæki urðu minni og oft engir. Ár-
§
angurinn hlaut að verða sá, að starfs-
maðurinn fór að líta öðrum augum á
viðhorfin í þjóðfélaginu.
Ég hefi hér nefnt tvö atriði, sem
sennilega hvort fyrir sig hefði verið
nægilegt til þess að vekja áhuga fyrir
samtökum. Auk þess er þriðja atriðið,
sem er þekkingin á samtökum verka-
mannanna, er hafa sýnt sig að vera ör-
uggt tæki til þess að gæta hagsmuna
þeirra. Sá félagsskapur reyndist líka
traustur bæði á ófriðarárunum og á
kreppuárunum. Vöntun á samtökum
fastlaunamanna er ekki annað en játn-
ing um getuleysi þeirra til þess að bæta
hag sinn. Bankastarfsmenn á Norður-
löndum, Englandi og í Mið-Evrópu eru
fyrstir þessara fastlaunamanna, sem
skilið hafa þýðingu samtakanna og
myndað hagsmunafélög.
Til skýringar á því, sem ég hér að
framan hefi sagt, ætla ég að nefna
nokkrar tölur frá sænsku bankastarf-
seminni. Árið 1910 voru 95 bankastofn-
anir. Nú eru þær aðeins 29. Bönkunum
hefir fækkað um rúml. % hluta. Einn
banki í Stokkhólmi hafði þá (1910)
74 starfsmenn, en hefir nú á sömu
skrifstofu 617, og ef öll útibú
eru talin með, ekki minna en 2000
starfsmenn. Svipaðar tölur munu einn-
ig vera í öðrum löndum innan samskon-
ar starfsgreina.
Hjá einkafyrirtækjunum eru oft
mjög ójöfn starfskjör og hið mesta
stjórnleysi ríkjandi. Jafnvel frá sjón-
armiði framleiðandans er hið ríkjandi
ástand óhagstætt. Sá vinnuveitandi, sem
lætur sig þjóðarheill einhverju skipta
og veitir starfsfólki sínu sæmileg vinnu-
skilyrði, stendur einmitt fyrir það bet-
ur að vígi en keppinautur hans, sem af
gróðafýkn notar krafta starfsmanna