Morgunblaðið - 25.06.2009, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. JÚNÍ 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Ýmis álitamálhafa komiðupp vegna
innritunar nem-
enda í framhalds-
skóla að undan-
förnu. Í ár fer
þrennt saman; stór árgangur,
óvenjuhátt hlutfall hans sem
sækir um skólavist, að hluta til
vafalaust vegna lélegra at-
vinnuhorfa, og loks að í fyrsta
sinn um árabil hafa fram-
haldsskólarnir ekki niður-
stöður úr samræmdum próf-
um til að meta umsækjendur
um skólavist.
Undanfarið hafa komið
fram í fjölmiðlum margir
gagnrýnendur þess kerfis,
sem notað er til að velja nem-
endur inn í framhaldsskólana.
Mörg dæmi eru um ágæta
námsmenn, sem komust ekki
inn í neinn þeirra skóla, sem
þeir sóttu um og röðuðu í for-
gangsröð.
Morgunblaðið hefur áður
bent á þá hættu, sem afnám
samræmdu prófanna skapar á
„einkunnaverðbólgu“; að
grunnskólar hækki einkunnir
nemenda sinna til að hjálpa
þeim að komast inn í vinsæl-
ustu framhaldsskólana. Fanný
Gunnarsdóttir, námsráðgjafi í
Álftamýrarskóla, bendir á það
í Morgunblaðinu í gær að leið-
beiningar vanti frá mennta-
málaráðuneytinu um það
hvernig skólaeinkunn skuli
fundin. Framhaldsskólarnir
hljóta að sjálfsögðu að kjósa
að einhver sameiginleg viðmið
gildi um skólaeinkunnir þann-
ig að þær séu nokkuð sam-
bærilegar milli skóla. Það er
rétt ábending hjá Fannýju að
nauðsynlegt er að skoða strax
hvort dreifing einkunna hafi
breytzt í grunnskólunum eftir
að samræmdu prófin voru af-
lögð.
Annað álitamál snýr að því,
sem Magnús Þorkelsson, að-
stoðarskólameistari í Flens-
borg, kallar „rúllettu“; náms-
menn geta lent í því að ef
skólinn sem þeir hafa efst í
forgangsröðinni á umsókn
sinni um skólavist hafnar
þeim, séu einkunnir þeirra
ekki einu sinni teknar til skoð-
unar í skólunum sem eru neð-
ar í röðinni hjá þeim, af því að
þeir séu þegar fullir af fólki
sem hafi sett þá sem fyrsta
val. Magnús telur nóg að nem-
endur hafi val um tvo skóla.
Það má líka spyrja hvort
ekki ætti einfaldlega að draga
úr miðstýringunni og leyfa
fólki að sækja um skólavist í
eins mörgum framhalds-
skólum og því sýnist, án þess
að þurfa að raða þeim upp. Þá
gæti fólk fengið jákvætt svar
frá fleiri en einum skóla og
fengi stuttan frest
til að svara því
hvort það þægi
plássið. Þetta yrði
flóknara fyrir
framhaldsskólana,
en kæmi hugs-
anlega í veg fyrir að góðir
nemendur dyttu niður á milli,
eins og talsverð dæmi virðast
hafa verið um.
Í þessum umræðum hefur
borið á því að fólk tali á nei-
kvæðum nótum um að sumir
skólar „fleyti rjómann ofan af“
og séu „elítuskólar“. Og sömu-
leiðis ber á hugmyndum um að
eitthvað annað en einkunnir
eigi að ráða því hvort fólk sé
tekið inn í skólana.
Er nokkuð óeðlilegt við að
sumir skólar skapi sér betri
orðstír en aðrir og séu þar af
leiðandi eftirsóttari? Verður
það ekki einmitt öðrum skól-
um hvatning að standa sig bet-
ur og laða þannig til sín fleiri
nemendur? Og hvað ætti að
ráða því hvort fólk er tekið inn
í framhaldsskóla, ef ekki ein-
kunnir? Ef eitthvað annað en
einkunnirnar gildir, er hætta á
að klíkuskapur eða geðþótta-
ákvarðanir ráði. Það er ekki
eftirsóknarvert að hverfa aft-
ur til gömlu hverfaskipting-
arinnar, þar sem fólk gat oft
ekki komizt í þann framhalds-
skóla, sem hentaði því bezt.
Fleiri spurningar vakna.
Framhaldsskólarnir eru ólíkir
og gera verður ráð fyrir að
fólk velji fyrst og fremst skóla
eftir því hvort hann býður upp
á nám, sem því hugnast. Þætt-
ir eins og nálægð við skólann
skipta hins vegar líka máli.
Segir það okkur eitthvað að
langmesta ásóknin skuli vera í
skólana í vesturhluta Reykja-
víkur? Getur verið að í þeim
borgarhluta sé einfaldlega of
lítið framboð af plássum í
framhaldsskólum? Tveir af
skólunum þar, Menntaskólinn
í Reykjavík og Kvennaskólinn,
búa við gamlan og þröngan
húsakost, sem lengi hefur ver-
ið vandamál.
Sömuleiðis hljóta yfirvöld
menntamála að velta vöngum
yfir þeirri staðreynd, að svo
mikil ásókn skuli vera í þá fáu
framhaldsskóla, sem starfa
eftir bekkjakerfi. Það fyrir-
komulag hefur lengi átt undir
högg að sækja hjá þeim, sem
ráða ferðinni í menntamálum,
eins og sést á því að áratugir
eru liðnir síðan síðast var
stofnaður nýr menntaskóli
sem starfar samkvæmt hefð-
bundnu bekkjakerfi. Það er
jákvætt að framhaldsskól-
arnir séu reknir samkvæmt
fjölbreytilegu formi, en þarf
ekki framboðið að vera í sam-
ræmi við eftirspurn?
Ætti eitthvað annað
en einkunnir að ráða
innritun í fram-
haldsskóla?}
Framboð og eftirspurn
í framhaldsskólum
E
ins og fleiri fórnarlömb krepp-
unnar leita ég nú dauðaleit að
ráðum til að laga stöðuna. Ein
hugmyndin mín er að bjóða fólki
að græða rosalega mikið á örlítilli
fjárfestingu, blekkja það vísvitandi og hirða síð-
an sjálfur peningana. Einn markhópurinn er
líklegri en aðrir til að láta blekkjast. Geðsjúkir.
Auðvitað veit ég að sumir munu spyrja hvort
ég sé virkilega svona andstyggilegur, að ætla að
sparka í bágstadda. Menn hóta vafalaust að tala
aldrei oftar við mig, hundsa mig, jafnvel berja
mig. En allir verða að bjarga sér og tilgang-
urinn helgar meðalið, segi ég. Einhver rifjar
kannski upp 253. grein almennra hegning-
arlaga þar sem lagt er bann við því að nýta sér
bágindi annarra til að hafa af þeim fé. Viðurlög
eru fangelsi allt að tveim árum.
En nú veit ég rétta svarið, ég ætla að benda á fordæmi
mér til varnar. Um 20 ár eru síðan spilafíkn var skilgreind
sem geðsjúkdómur. Um 0,5% þjóðarinnar eru haldin al-
varlegri fíkn og um 1% berst við nokkurn vanda, segja
fræðimenn sem rannsakað hafa málið. Hvarvetna eru
dæmi um þann skelfilega harmleik sem spilafíknin veldur;
fjölskyldur í sárum, sumar í rúst. Fíklarnir eru oft snill-
ingar í að leyna sjúkdómnum; skrökva að sjálfum sér og
sínum nánustu. En skömmin er mikil og fæstir koma fram
og segja sögu sína.
Þarf að banna allt peningaspil, megum við ekki einu
sinni kaupa lottómiða? Bara róleg, langflestir geta skropp-
ið í spilakassa eða keypt happdrættismiða án þess að fara
af hjörunum og ánetjast. Aðeins örfáir eru
sjúkir og þeim er hægt að hjálpa. Þeir geta
fengið meðferð eftir á en áhrifaríkara er að
fækka freistingum. Spilakassana, helsta vett-
vang fíklanna, er auðvelt að gera þannig úr
garði að aðeins sé hægt að nota greiðslukort
sem fíklar hafa oft ekki lengur. Þeir hafa glat-
að trausti í bönkum og vilja auk þess ekki að á
yfirliti sjáist hvað þeir hafa verið að gera.
Norðmenn hafa sett skorður við spilakassa-
notkun og ríkisvætt þá, um hríð voru þeir
bannaðir. Þá snarfækkaði þeim sem leituðu
sér aðstoðar vegna spilafíknar, segja norskir
læknar. Nýlega voru settar strangar, tækni-
legar skorður við netspilamennsku í Banda-
ríkjunum til að stugga við fíklunum – og hluta-
bréfaverð í spilafyrirtækjum hrundi um leið
og lögin voru samþykkt! Markaðurinn vissi að
megnið af tekjunum kom frá fíklunum.
Sama er að segja um milljarðana þrjá sem koma árlega
frá spilakössum hérlendis. Fíklar halda þeim uppi. Og um
leið Rauða krossinum, SÁÁ, HÍ og Landsbjörg, stofn-
unum sem allir eru sammála um að eru bráðnauðsynlegar
en fá því miður tekjur sínar að verulegu leyti úr köss-
unum. Ráðamenn hér vita ofur vel um aðgerðirnar vestra
og í Noregi. Getum við sætt okkur lengur við að traðkað sé
á veiku fólki, er nóg að tilgangurinn sé góður?
Tilgangurinn helgar ekki meðalið, fjármagna verður
stofnanirnar með öðrum hætti. Við munum aldrei útrýma
fíkninni en getum hætt að gera út á hana.
kjon@mbl.is
Kristján
Jónsson
Pistill
Mig langar að gera út á geðsjúka
Aðferðinni breytt til
að hækka tollinn
FRÉTTASKÝRING
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
F
rá árinu 1995 hefur land-
búnaðarráðuneytið gef-
ið út tollkvóta vegna
innflutnings á
landbúnaðarafurðum í
samræmi við aðild Íslands að samn-
ingum Alþjóðaviðskiptastofnunar-
innar (WTO). Nú hefur Jón Bjarna-
son landbúnaðarráðherra ákveðið að
úthluta þessum WTO-tollum ekki „að
sinni“ en með því vill hann vernda
innlenda framleiðslu. Samtök versl-
unar og þjónustu segja að ráðherra
hafi ekki heimild til að ákveða, upp á
sitt eindæmi, að úthluta ekki þessum
kvótum og að ákvörðun hans feli í sér
brot á samningnum við WTO.
Samkvæmt samningi WTO (Al-
þjóðaviðskiptastofnunarinnar) frá
1995 skuldbundu aðildarríki sig m.a.
til að úthluta tollkvóta, þ.e.a.s. heim-
ild til innflutnings á landbúnaðar-
afurðum á lægri tollum.
Samkvæmt upplýsingum frá land-
búnaðarráðuneytinu er hægt að
leggja toll á magn, þ.e. ákveðna upp-
hæð á hvert kíló, eða leggja toll á
kaupverðið, verðtoll.
Samkvæmt upplýsingum Morg-
unblaðsins hefur þessum aðferðum
verið blandað saman en í meira mæli
verið stuðst við magntollinn.
Breytti reikningsaðferðinni
Nú hefur Jón Bjarnason landbún-
aðarráðherra á hinn bóginn ákveðið
að miða tollinn eingöngu við verðið.
Afleiðingin er sú að upphæðin sem
myndi leggjast ofan á vörurnar verð-
ur mun hærri en ef miðað væri við
magntoll. Það staðfesti Jóhann Guð-
mundsson, aðstoðarmaður ráðherra,
í samtali við Morgunblaðið. Hann
sagði að það væri ekkert launung-
armál að tilgangurinn með þessum
breytingum væri að draga úr inn-
flutningi á erlendum landbúnaðar-
afurðum. „Það er nú bara ekkert
flóknara en það,“ sagði Jóhann.
Væntanlega hefði innflutningur einn-
ig orðið erfiður þótt engar breyt-
ingar hefðu verið gerðar sökum þess
hversu mjög gengi krónunnar hefur
fallið.
Segja verðtoll útiloka úthlutun
Í tilkynningu frá ráðuneytinu seg-
ir að þar sem ákveðið hafi verið að
notast eingöngu við verðtollinn og
vegna stöðu gengis krónunnar og
hækkunar á innflutningsverði land-
búnaðarvara, séu ekki forsendur til
að úthluta sérstaklega WTO-
tollkvótum. Sýnt þyki að tollur „inn-
an tollkvóta“ yrði hærri en almennir
tollar.
Samtök verslunar og þjónustu
hafa harðlega mótmælt þessari
ákvörðun. Þau hyggjast benda Jóni
Bjarnasyni á að með aðild að WTO-
samningnum hafi Ísland skuldbundið
sig til að úthluta tollkvótum fyrir inn-
flutningi landbúnaðarafurða. Ráð-
herrann hafi með öðrum orðum ekki
heimild til að sleppa því að úthluta
tollkvótanum.
Samkvæmt WTO-samningnum
ber Íslandi að tilkynna um allar
meiriháttar breytingar sem gerðar
eru á framkvæmd hans. Að hætta við
að úthluta tollkvótunum telst án vafa
vera meiriháttar breyting og einnig
má velta því fyrir sér hvað öðrum
WTO-ríkjum kunni að finnast um til-
gang aðgerðanna.
Háir tollar eru lagðir á erlendar
landbúnaðarafurðir sem gerir
það að verkum að þær eru mun
dýrari í innkaupum en ella væri.
Landbúnaðarráðherra vill að þær
verði enn dýrari.
18

 " &0)5
4
9
&
4: !=( " (@ 49 '5 &0)5
9
&
4: 9)&9 " (@ 49 '5 &0)5
6'%% +


%
;#
  
< 0% +

A0  0)(
=+

 /%

%%


 >.
 ?


 ?%/


%% @ A

/

%% BCA
%% @ A

/

%% D-EA
%%1

%%.  F
A

%% @ 
%%   


   

  




   

       
   

;$,
$:#$#
$:8
:-,
: 8
#,
11$
$:.;
$: ;,
:-,1
,:-,1
,:-,8
Andrés Magn-
ússon, fram-
kvæmdastjóri
samtakanna, seg-
ir að landbún-
aðarráðherra
geti ekki einfald-
lega ákveðið að
auglýsa ekki toll-
kvóta til úthlut-
unar án þess að
færa fyrir því nokkur málefnaleg
rök. Með því sé brotið á neytendum
og gegn samningi Íslands við WTO.
„Það getur haft alvarleg áhrif á orð-
spor og virðingu Íslands sem er búið
að byggja upp um árabil hjá stofn-
uninni,“ segir hann.
Ákvörðun ráðuneytisins sé al-
gjörlega óskiljanleg. „Rökin eru þau
að gengi krónunnar sé þannig að út-
hlutun myndi ekki skila lægra verði.
Það er bara ekki ráðuneytisins að
vega það og meta.“ Ákvörðunin sé á
skjön við það meginverkefni stjórn-
valda að leita allra leiða til að al-
menningur í landinu geti keypt
nauðsynjavörur á sem hagstæðustu
verði. „Neytendur hljóta að eiga þá
kröfu til þess að stjórnvöld leggi því
lið að í boði séu matvæli sem eru eins
ódýr og kostur er.“
BROT GEGN
NEYTENDUM
Andrés Magnússon