Morgunblaðið - 25.07.2009, Page 33

Umræðan 33
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. JÚLÍ 2009
FYRIR nokkru
gekk ég á fjall á Suð-
urlandi. Ég hafði
spurst fyrir um leið-
ina. Ég átti að ganga
upp norðurenda fjalls-
ins, eftir endilangri
fjallsegginni, niður
suðurhlíðina, að ná-
lægu vatni og norður
með því aftur að bíln-
um. Við vorum fjögur,
rötuðum auðveldlega en þurftum
aðeins að leita að niðurgöngustaðn-
um. Á leið okkar um fjallið voru
mosabreiður og engin gata sýnileg.
Hvert okkar valdi sér leið og mark-
aði sín fótspor. Þarna fara fáir og
mosinn jafnar sig. Við vatnsbakk-
ann voru örfáar stikur. Ósjálfrátt
gengum við þar í einfaldri röð eins
og kindur í fjárgötu.
Samanburður
Fyrir 30 árum var ég í minni
fyrstu ferð um bandaríska þjóð-
garða. Náttúran var stórkostleg,
hæð Klettafjalla, dýpt Miklagljúf-
urs, litadýrð suðvestursins, hvera-
svæði, hamraveggir, risafurur og
minjar frumbyggja. Mesta aðdáun
vakti þó móttaka ferðamanna. Lif-
andi leiðsögn landvarða, áhugavekj-
andi merkingar, góðir vegir og
göngustígar og vel hönnuð tjald-
svæði. Vegir voru malbikaðir en
lágu engu að síður í landinu og
virtu form þess, ferðamannavegir,
ekki ætlaðir til hraðferða. Göngu-
stígar hlykkjuðust um, líka flestir
malbikaðir, þótt þeir lægju í land-
inu og væru örmjóir.
Þeir tóku lit af um-
hverfi sínu, rautt mal-
bik í rauðum sand-
steini suðvestursins,
grátt í klettum fjalla. Í
votlendi og á hvera-
svæðum voru planka-
stígar. Enginn óþarfa
ofaníburður sem flaut
yfir gróna kanta. Á án-
ingastöðum og gatna-
mótum látlausar og
glöggar leiðbeiningar,
kort með merkingum
hvar maður væri og hvert væri
hægt að ganga. Meðfram leiðum
upplýsingar um náttúru, sögu og
verndun. Þarna fóru milljónir
manna árlega og það sá ótrúlega lít-
ið á landi. Hæst uppi í Klettafjöll-
um, þar sem sumarið er styttra en
á hálendi Íslands, teygði blómgróð-
urinn sig inn á malbikaða stíga.
Á þessum tíma hafði ég verið
landvörður á Íslandi í fimm sumur.
Þaðan þekkti ég ekki annað en að
bílum væri ekið eftir rykugum mal-
ar- eða moldarvegum eða jafnvel
utan vega, og á gönguferðum fetaði
fólk sig beint af augum yfir holt og
hæðir, í besta falli eftir ómerktum
kindagötum. Miðað við að síðan er
liðinn næstum þriðjungur úr öld þá
eru aðstæður hvað þetta varðar lítt
breyttar. Örfáar leiðir í landinu
hafa verið stikaðar eða merktar og
það vekur mér stöðugt furðu að
ferðamenn skuli yfirhöfuð komast
heilir á áfangastaði. Vegagerðin
vinnur stórkarlalega. Leggur nán-
ast beina vegi, upphækkaða marga
metra upp úr landinu, fyrir há-
markshraða, líka um undrasvæði og
helgireiti þjóðarinnar. Sama stofn-
un setur skilti á áningastaði svo
stór og ljót að maður reynir að sjá
þau ekki. En séu ósköpin skoðuð
eru þau illskiljanleg öðrum en þeim
sem þegar eru kunnugir svæðinu. Á
þeim örfáu stöðum þar sem lagðir
hafa verið göngustígar eru þeir víð-
ast sama merkinu brenndir, líkjast
litlum hraðbrautum. Einn slíkur
hefur verið kynntur nýlega. Leggja
á þriggja metra breiðan malbikaðan
stíg meðfram höfuðborgarsvæðinu.
Frábært framtak en hefði ekki líka
mátt byrja á því sem smærra er.
Velja öruggar gönguleiðir á heiða-
löndum og hraunum í nágrenni
þéttbýlisins og opna landið fyrir
fjölda fólks með því einu að stika
leiðir og merkja af nákvæmni og
hógværð.
Markaðar götur og merktar
Stikaðar gönguleiðir eru mikil-
vægar. Þær hvetja fólk til göngu en
varla er nokkur afþreying mönnum
eins holl, bæði andlega og lík-
amlega. Stikur auka öryggi, menn
villast síður eða lenda í ógöngum,
þeir eru leiddir að markverðum
stöðum og frá hættum. Með stikun
gönguleiða á ferðamannastöðum
aukast þolmörk þeirra. Fólk með
þekkingu og yfirsýn hefur valið og
stikað bestu leiðirnar og langflestir
hafa engan áhuga á að fara aðrar
leiðir. Hins vegar ef fólki er ekki
vísað á rétta leið eru allir að leita að
henni og breiður troðningur mynd-
ast í landið. Margt fólk leggur ekki
í gönguferð út fyrir merktar leiðir
svo að stór landsvæði eru því lokuð.
Með því að stika leiðir opnast svæð-
in eins og Laugavegurinn á milli
Landmannalauga og Þórsmerkur er
gott dæmi um.
Í ellefu aldir mörkuðu fætur einir
þjóðvegi sem þræddu sig um bestu
leiðirnar um heiðar og fjallaskörð.
Þegar fólk færði sig á bílvegi hélt
sauðféð götunum við, gekk um þær
og klippti úr þeim gróðurinn. Nú
þegar fé hefur fækkað eru þessar
þúsund ára gömlu götur að hyljast
gróðri og hverfa. Með þeim hverfur
ekki aðeins menningararfur heldur
týnast líka bestu leiðirnar og veru-
leg vinna er að finna þær aftur eða
aðrar jafngóðar. Nauðsynlegt er að
merkja margar gömlu leiðirnar sem
allra fyrst og stika þær. Þá mun
fólk nota þær og viðhalda þeim. Síð-
ar þarf án efa að lagfæra vinsæl-
ustu leiðirnar og styrkja þær.
Fyrirsögn greinarinnar er spurn-
ing sem margir velta fyrir sér.
Þeirri spurningu er ekki hægt að
svara óskilyrtri. Ef ekkert er gert
til að undirbúa Ísland fyrir heim-
sóknir ferðamanna og ferðalög
þjóðarinnar um eigið land, þolir
landið fáa gesti og sum svæði eru
þegar fullnýtt. Ef hins vegar er
markvisst unnið að því að undirbúa
landið undir gestakomur getur það
auðveldlega tekið við margfalt fleira
fólki en nú.
Hvað þolir Ísland marga ferðamenn?
Eftir Sigrúnu
Helgadóttur »Nauðsynlegt er að
merkja margar
gömlu leiðirnar sem
allra fyrst og stika þær.
Þá mun fólk nota þær og
viðhalda þeim.
Sigrún Helgadóttir
Höfundur er líf- og
umhverfisfræðingur.
ÞAÐ eru 15 ár síðan
að ég fékk ígrætt nýra
frá móður minni. Þegar
ég var 12 ára gömul
veiktist ég heiftarlega
og í kjölfarið varð
snemma ljóst að ég
þyrfti að fá nýra ein-
hvern tíma á lífsleiðinni.
16 ára gömul var ég
komin með nýrnabilun
og óumflýjanlegt að
fara í blóðskilun. Það er ekki alveg það
sem ungar stelpur óska sér að gera
þrisvar sinnum í viku fjóra tíma í senn.
Eftir þrjá mánuði í blóðskilun og ég
orðin frekar pirruð og ósátt við að vera
alltaf svona mikið veik og geta ekki
tekið þátt í lífinu eins og ég hefði viljað
var ákveðið að ég færi til Svíþjóðar í
nýraígræðslu. Ferlið sem tekur að
finna réttan líffæragjafa sem passar
við sjúklinginn er flókið og erfitt. Nýja
nýrað er sett neðst í kviðarhol hægra
eða vinstra megin. Til þess að líkaminn
hafni ekki nýja nýranu þarf ein-
staklingurinn að vera á ónæmisbæl-
andi lyfjum allt sitt líf. Það er hægt að
lifa góðu og eðlilegu lífi með eitt heil-
brigt nýra. Það er einstaklingsbundið
hversu fljótt sjúklingar ná sér eftir að-
gerð. Oftast er það þó mjög fljótt.
Meðan ónæmisbælingin er mest þarf
t.d. að varast að vera
mikið á fjölmennum
stöðum því þá er sýking-
arhættan mikil.
Það er ekki hægt að
lýsa því í stuttri grein
hvers virði það er fyrir
manneskju að fá nýtt líf
og þar með annað tæki-
færi til þess að taka þátt í
daglegu lífi. Þegar ég var
sem veikust hafði
Tengslahópur nýrna-
sjúkra og aðstandenda
þeirra ekki litið dagsins
ljós en var stofnaður 2006. Núna nýti
ég mér þennan hóp og er það ómet-
anlegur stuðningur að hitta annað fólk
í sömu sporum og deila reynslunni
saman. Öll viðtöl í Tengslahópnum eru
í algjörum trúnaði.
Líffæraígræðslur á Íslandi hafa ver-
ið þónokkuð í umræðunni upp á síð-
kastið.
Margir þurfa á slíkri aðgerð að
halda. Árið 2003 hófust nýraígræðslur
úr lifandi gjöfum hér á landi en fyrir
þann tíma voru þær framkvæmdar er-
lendis. Enn þurfa sjúklingar að fara
utan ef þeir þiggja nýru úr látnum
gjafa. Ár hvert hefja 20-30 ein-
staklingar meðferð vegna lokastigs-
nýrnabilunar en margir fleiri greinast
með langvinna nýrnasjúkdóma
Í febrúar á þessu ári stofnaði ég hóp
um líffæragjafir á afþreyingarvefnum
Facebook. Á einum mánuði höfðu yfir
5.000 manns skráð sig og fer hópurinn
stækkandi. Markmiðið með hópnum
er að vekja umræðu um líffæragjafir
og gefa fólki kost á að ganga með líf-
færagjafakort á sér. Mikilvægt er fyrir
þá sem vilja gefa líffæri sín við andlát
að ræða málið við sína nánustu og láta
þá vita hug sinn. Það eru þeir sem
verða spurðir ef sú erfiða stund renn-
ur upp. Landlæknisembættið gefur út
bæklinga með greinargóðum upplýs-
ingum um líffæraígræðslur. Líf-
færagjafabæklinga er t.d. hægt að
nálgast í mörgum apótekum, líkams-
ræktarstöðvum og heilbrigðisstofn-
unum á höfuðborgarsvæðinu. Sam-
starfshópur fræðslumyndar um
líffæragjafir lét framleiða fræðslu-
myndina Annað líf og fjallar um þetta
mikilvæga málefni. Nú er myndin
komin á DVD og hana er hægt að fá á
skrifstofu Félags nýrnasjúkra. Að lifa
með ígrætt líffæri úr annarri mann-
eskju er stórkostleg og dýrmæt gjöf.
Lifandi – með líffæri úr
annarri manneskju
Eftir Lilju
Kristjánsdóttur
Lilja Kristjánsdóttir
» Að lifa með ígrætt
líffæri úr annarri
manneskju er stórkost-
leg og dýrmæt gjöf.
Höfundur er í Félagi nýrnasjúkra og
Tengslahópi nýrnasjúkra og aðstand-
enda þeirra.
NÝVERIÐ var tilkynnt að
náðst hefði samkomulag við helstu
kröfuhafa um endurfjármögnun
bankanna. Í samningunum felst að
ríkið mun leggja bönkunum til eig-
ið fé, en kröfuhafar munu eiga þess
kost að eignast meirihluta í Ís-
landsbanka og Nýja Kaupþingi.
Gangi þetta eftir léttir það skulda-
byrði ríkisins, dregur úr líkum á
málsókn gegn íslenska ríkinu, og
veitir aðgang að erlendum mörk-
uðum með aðkomu stórra erlendra
banka. Líti hinir nýju eigendur á
sig sem langtímafjárfesta í ís-
lensku efnahagslífi, sem ætti að
vera þeim í hag, mun þetta verða
til góðs.
Það hefur verið athyglisvert að
fylgjast með umfjöllun erlendra
fjölmiðla um þetta mál. Hún er öll
á eina lund: Endurfjármögnun
bankanna og samkomulag við
kröfuhafa er mikilvægt skref í end-
urreisn íslenska hagkerfisins og
endurkomu þess á erlenda fjár-
málamarkaði (sjá t.d. forsíðugrein
Financial Times, 20. júlí sl.). Al-
þjóðlegir markaðir hafa verið lok-
aðir Íslandi og íslenskum fyr-
irtækjum síðan í bankahruninu.
Það er feikilegt hagsmunamál fyr-
ir Ísland að þessi staða breytist –
til dæmis getur staða lykilfyr-
irtækja á borð við Landsvirkjun
verið í húfi. Hér má engan tíma
missa og hver mánuður sem glat-
ast er kostnaðarsamur.
Næsta skref í þeirri viðleitni að
endurreisa íslenskt efnahagslíf er
að ganga frá samkomulagi við
Breta og Hollendinga vegna
ábyrgðar íslenska ríkisins á lánum
Tryggingasjóðs innstæðueigenda
vegna Icesave-reikninga Lands-
bankans. Það dregur úr óvissu um
stöðu íslenska ríkisins og stuðlar
enn að því að Ísland verði aftur
þátttakandi í alþjóðlegu efnahags-
lífi.
Það er ómögulegt að vera
ánægður með fyrirliggjandi samn-
ing. Bresk stjórnvöld komu fram
af mikilli hörku og óbilgirni við Ís-
lendinga í bankahruninu þegar
þau frystu eignir Landsbankans,
settu bankann á lista yfir hryðju-
verkasamtök og komu Kaupþingi í
þrot með yfirtöku á dótturbanka
þess í London. Því hefur einnig
verið haldið fram að Bretland og
Holland hafi lagst gegn fyr-
irgreiðslu við Ísland í stjórn Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins yrði ekki
orðið að kröfum þeirra í Icesave-
málinu. Það er erfitt að kyngja því
að ábyrgjast reikninginn vegna
Icesave eftir þessa framkomu
gagnvart Íslandi. Þó bendir flest til
þess að Ísland hafi burði til að taka
á sig þessar skuldbindingar.
Það er mannlegt að reiðast og
ganga frá samningaborði þegar
mótaðilinn er óbilgjarn. Jafnvel
þótt umtalsverðir hagsmunir séu í
húfi. Ekki má falla í þessa gryfju
nú. Það verður að meta stöðuna
eins og hún er: Hve mikið myndi
ávinnast og hve langan tíma myndi
það taka að semja upp á nýtt við
Breta og Hollendinga? Hve líklegt
er að þessir aðilar myndu taka tillit
til þeirra samningsatriða sem hafa
verið gagnrýnd? Hve mikið tapast
við að fyrirgreiðsla til Íslands, efl-
ing gjaldeyrisforða, opnun gjald-
eyrismarkaðar, styrking krón-
unnar og betri aðgangur að
alþjóðlegum fjármagnsmörkuðum
tefjist um ófyrirsjáanlegan tíma?
Þetta verður að meta og taka
ákvörðun út frá hagsmunum Ís-
lands án þess að láta það sem liðið
er og ekki verður breytt hafa áhrif
á niðurstöðuna.
Friðrik Már Baldursson
Ísland, umheimur-
inn og Icesave
Höfundur er prófessor í hagfræði
við Háskólann í Reykjavík.
26. júlí kl. 10:00
Hjólað á milli kirkna á Reykjanesi til minningar um sr. Eirík
Brynjólfsson. Sr. Eiríkur var mikill hjólagarpur og hjólaði
reglulega um Reykjanesskagann, sóknarbörnum sínum
til stuðnings og þjónustu.
Fyrirhugað er að gera ferð þess að árlegum viðburði.
Kl. 10:00
Keflavíkurkirkja: Hópurinn frá Reykjanesbæ leggur af stað.
Útskálakirkja:- Lesið guðspjall
Hvalsneskirkja: Fjallað um sálmaskáldið Hallgrím Pétursson og
skoðuð steinhellan í kirkjunni - Stutt hugleiðing flutt
Njarðvíkurkirkja: Nesti snætt - Saga kirkjunnar sögð í stuttu máli
Komið aftur í Keflavíkurkirkju
Komið aftur að Útskálakirkju
Eiríksreið