Morgunblaðið - 25.07.2009, Blaðsíða 47

Menning 47
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. JÚLÍ 2009
Er ekki upplagt að koma við hjá okkur
á milli veiðistaða í sumar?
Nánari upplýsingar um opnunartíma og sýningar í stöðvum í sumar eru
á www.landsvirkjun.is og í síma 515 9000.
P
IP
A
R
•
S
ÍA
•
91
0
82
Frábært
land til
ferða-
laga!
Velkomin á sýningar Landsvirkjunar:
Dimmir hratt á draugaslóð Blöndustöð : Andlit Þjórsdæla Búrfellsstöð
Afl úr iðrum jarðar Kröflustöð : Hvað er með Ásum? Laxárstöð
List Kristjönu Samper Ljósafossstöð : Orkan frá Kárahnjúkum Végarði
Stöðvar Landsvirkjunar eru opnar alla eftirmiðdaga í sumar.
Aðgangur er ókeypis.
Í ÞESSARI nýlegu spænsku skáld-
sögu segir af allflóknu og sérstöku
sambandi hina hálffertugu hjóna
Lauru og Julios við nágranna sinn
og jafnaldra, Manuel. Manuel segist
vera rithöfundur þótt ekkert liggi
eftir hann en vináttan sem skapast
milli þeirra verður býsna náin, jafn-
vel sjúkleg. Þau verja öllum stund-
um saman; Julio líður jafnvel sem
þarna sé komið „barnið“ sem þau
hjón eignuðust aldrei, lífvera sem
dregur þau saman og gefur lífi
þeirra tilgang. Manuel er á einum
stað lýst sem „millilið“ milli
hjónanna og heimsins og því má
segja að hann sé ekki einvörðungu
viðfang tilfinningahita heldur líka
skjól þeirra og merkingarmiðstöð.
Skáldsagan hefst hins vegar með
símhringingu og slæmum fréttum.
Manuel hefur lent í slysi og liggur í
dái. Áfallið er gífurlegt en það er líkt
og grunninum hafi verið kippt undan
tilvist þeirra Lauru og Julios, og
leysist hjónabandið upp í kjölfarið.
Sagan er sögð frá sjónarhorni Julios
og hegðun hans verður skrykkjótt í
kjölfarið; hann flytur inn í íbúð
Manuels – en hann hafði búið bók-
staflega við hliðina á þeim – og tekur
að ganga í fötum Manuels, tekur
jafnvel að herma eftir tilvist hans.
Ýmis leyndarmál koma upp úr krafs-
inu og meira virðist hafa legið á bak
við „vinskap“ Manuels og þeirra
hjóna en virtist í fyrstu.
Skáldsaga Millás er að hluta hugs-
uð sem táknbúningur fyrir kenn-
ingar Freuds um sorg og melank-
ólíu, en síðarnefnda ástandið er að
mati Freuds erfiðara viðureignar en
sjálft sorgarferlið því tilfinningarnar
í garð hins horfna viðfangs (hins
látna, í þessu tilviki, þess sem er í
dái) eru blendnar, þær tengjast bæði
ást og hatri, en í krafti samviskubits-
ins yfir því að finna fyrir hatri tekur
þessi sterka neikvæða tilfinning að
lokum að beinast að sjálfi syrgjand-
ans. Óvildin skapar samviskubit og
viðbrögðin við því geta verið að líkja
eftir skapgerðareinkennum eða at-
ferli hins horfna ástvinar. Með því að
endurskapa hann er staðfest að
hatrið víkur fyrir ástinni; róttæk-
ustu viðbrögðin eru þau að sjálfið
breytist í sálræna mannætu sem inn-
limar, bókstaflega étur eða inn-
byrðir, ímynd viðfangsins. Í svo
mörgum orðum lýsir þetta fram-
vindu sögunnar. Fleira kemur að
sjálfsögðu til en sú hugmynd að mel-
ankólískt ástand einkennist af því að
fortíðin bókstaflega rís upp og tekur
yfir nútíðina er engu að síður býsna
góð lýsing á því sem gerist þegar
sannleikurinn um Manuel tekur að
skýrast, og samband hans við hjónin.
Annað einkenni skáldsögunnar er
áherslan á rými. Julio er leikmynda-
hönnuður og höfundur leggur all-
nokkra áherslu á að skapa tilfinn-
ingu fyrir huglægum víddum
verustaða, sem og tengingu þeirra
við líkamsstarfsemi og hið áþreif-
anlega í manninum. Samband íbúð-
anna tveggja, sem eru alveg eins, og
það hvernig Julio flytur inn í aðra út-
gáfu af sömu tilvist og hann hafði áð-
ur lifað gefur t.d. til kynna þann
sjálfssögulega leik sem höfundur
stundar með speglanir, sviðsetn-
ingar og eftirhermur, sjálfar bygg-
ingareiningar skáldsögunnar. Þeir
sem þekkja til skáldsagna þýðanda
bókarinnar, Hermanns Stef-
ánssonar, munu ekki undrast þessa
eiginleika verksins eða hvað það var
sem hér höfðaði til þýðanda. Sjálf
þýðingin, sem að sjálfsögðu er
ómögulegt að leggja nokkurn raun-
verulegan dóm á hér, virðist við
fyrstu, yfirborðskenndu sýn vera
falleg og lipur, hún einkennist af
skemmtilegu samblandi af óform-
legu máli og fáguðum stíl, ásamt ná-
kvæmum lýsingum. Þetta er skond-
in, lipur og skemmtilega hugsuð
skáldsaga.
Mannætur sálarlífsins
Skáldsaga
Laura og Julio
Juan José Millás
Þýðandi Hermann Stefánsson
Bjartur. Reykjavík. 2009. 157 bls.
BJÖRN ÞÓR
VILHJÁLMSSON
BÆKUR
Bókin „Þetta er skondin, lipur og
skemmtilega hugsuð skáldsaga.“
EINN eftirminnilegasti viðburður-
inn í tónlistarlífinu í fyrra var heild-
arflutningur Önnu Guðnýjar Guð-
mundsdóttur á risaverki Messiaens,
Tuttugu tillitum til Jesúbarnsins.
Tónleikarnir tókust afburðavel,
Anna Guðný lék tónsmíðina af ein-
stökum glæsibrag, túlkun hennar
var gædd allskonar litum sem lyftu
tónlistinni upp í hæstu hæðir.
Eins og titillinn ber með sér er
verkið í tuttugu köflum. Hver kafli
er um tilvist Jesúbarnsins út frá
ólíkum sjónarhornum, kaflarnir eru
guðfræðilegar, nánast mystískar
hugleiðslur um margbreytileika
sýnilegs og ósýnilegs veruleika.
Annarlegir en heillandi hljómar eru
áberandi og þeir eru gjarnan eins-
konar leiðarstef, holdgerving lykil-
hugtaka í heimsmynd tónskáldsins.
Heildarmyndin er veröld undra sem
auðvelt er að sökkva sér í aftur og
aftur.
Rétt eins og á tónleikunum í fyrra
er túlkun Önnu Guðnýjar vönduð,
áreynslulaus en samt fjölbreytileg
og vel ígrunduð. Hinn guðlegi heim-
ur Messiaens birtist manni á einkar
sannfærandi hátt.
Upptakan, undir stjórn Bjarna
Rúnars Bjarnasonar er tær, en líka
hlýleg. Útkoman er unaðsleg
áheyrnar. Það er óhætt að mæla
með þessum geisladiski!
Geisladiskur
Olivier Messiaen: Tuttugu tillit
til Jesúbarnsins
bbbbb
Anna Guðný Guðmundsdóttir
leikur á píanó.
JÓNAS SEN
TÓNLIST
Anna Guðný „Útkoman er unaðsleg áheyrnar. Það er óhætt að mæla með
þessum geisladiski!“ segir Jónas Sen meðal annars í dómnum.
Mystískar hugleiðingar
Morgunblaðið/Kristinn