Nýtt kvennablað - 01.01.1960, Blaðsíða 3

NÝTT
KVENNABLAD
21. árgangur.
1. tbl. - Janúar - 1960.
^Æoíft caft ^zÆ.<z! gafaMi
Fáir munu þeir, sem gera ferð sína vestur á Snæfells-
nes, fara svo burt, að þeir komi ekki við á Helgafelli,
bæ Guðrúnar Ósvífursdóttur og Snorra goða.
Af fellinu helga, sem er fyrir ofan bæinn og ber
sama nafn og hann, er fagurt útsýni yfir Þórsnesið,
hinn forna þingstað, Breiðafjörð með hinum óteljandi
eyjum og hólmum, grösugar sveitir og víðan fjalla-
hring. En yfir iþessu fagra landslagi svífur andi sög-
unnar, talar til ferðamannsins frá óteljandi stöðum,
þar sem örlög stórbrotinna karla og kvenna voru ráðin.
Þegar ég stóð á Helgafelli og horfði yfir sólgljáðan
fjörðinn, kom mér Guðrún Ósvífursdóttir fyrst í hug,
en hún bjó á Helgafelli síðustu árin, og þar hvílir hún
undir grænni torfu við rætur fellsins.
I norðri hefur hún horft á fjöllin blána á Barða-
ströndinni. Þar bjó í Haga Gestur Oddleifsson hinn
spaki, sem sagði henni fyrir, þá ungri meyju í föður-
garði, hin þungu örlög, sem biðu hennar. Skyldi hatia
aldrei hafa iðrað þess, að hún krafði hann sagna?
Um það getur sagan ekki. Hún lýsir aðeins framkomu
Guðrúnar, sem var alltaf jafn tiginmannleg, og svar
hennar var æðrulaust: „Hitta mundir þú fegri spár,
ef svo væri í hendur þér búið af mér, en mikið er til að
hyggja, ef þetta skal allt eflir ganga.“
í Dölunum austur af firðinum eru Laugar, æsku-
heimili Guðrúnar. Dapurlegt hlýtur ævikvöld Ósvíf-
urs föður hennar að hafa verið, j)ar sem hann varð að
sjá á bak öllum sonum sínum í útlegð eftir víg
Kjartans.
Frá Laugum er skammt til Sælingsdalstungu, en þar
bjó Guðrún með Bolla um skeið og fyrstu árin eftir
fall hans, þar til hún bað Snorra goða á Helgafelli að
’hafa jarðaskipti, svo að hún þyrfti ekki að búa á næsta
leiti við þá Hjarðhyltinga. Gerði Snorri það vegna
vinfengis við Guðrúnu, að því er hann sagði sjálfur.
En var það eingöngu vinargreiði, eða sá hann sér
sjálfur hag í því? Skemmtileg er sagan um það, hvernig
Snorri eignaðist föðurleifð sína þegar í æsku, og haíi
NÝTT KVENNABLAÐ
hann yfirgefið hana einungis Guðrúnar vegna, sýnir
það ljóst, hversu mikils hann mat þessa stórlátu konu.
Neðst í Laxárdal er Hjarðarholt. Þar bjuggu for-
eldrar Kjartans, Ólafur pái, einn hinn mesti mannvin-
ur, sem sögurnar geta um, og Þorgerður kona hans
dóttir Egils Skalla-Grímssonar á Borg. Ef þessar rík-
lunduðu konur, Guðrún, Þorgerður og Bergþóra, hefðu
búið við sama athafnafrelsi og konur nú á tímum,
finnst mér trúlegt, að þær hefðu ekki látið sér nægja
að eggja menn sína, syni og bræður, heldur tekið sér
sjálfar sverð í hönd og farið í broddi fylkingar til
bess að hefna óréttarins, sem þær voru beittar. Reynd-
ar segir sagan, að Þorgerður hafi fylgt sonum sínuru
til þess að sjá um, að þeir gengju milli bols og höfuðs
á Bolla, og man ég ekki eftir annarri konu, sem hafi
gert það, en vopn bar hún ekki, svo sagan hermi.
Margt er líkt í ska])lyndi Guðrúnar og Þorgerðar.
(En Þorgerður átti skilningsríkari föður). — Hrefna
Ásgeirsdóttir var gerólík þessum konum. Hún var
mild og blíð í lund. Hvers vegna hvatti Þorgerður
Hrefnu til þess að falda sig með motrinum í boðinu
á Laugum? Hrefna ætlaði að skilja hann eftir heima,
ef til vill af nærgætni. Var það skartgirni og metnaður
Þorgerðar, eða gerði hún það vitandi vits til þess að
storka Guðrúnu? Hrefna hafði mörg tækifæri önnur
til þess að skarta með þennan dýrgrip, t.d. fóru konur
oft til Alþingis.
Ein skemmtilegasta saga, sem ég hef lesið um brúði,
er af Guðrúnu, þegar hún giftist Þórkatli Eyjólfssyni,
síðasta manni sínum. Ég sé Guðrúnu í anda, þegar hún
í miðri veizlu stendur upp af brúðarbekknum, búin
faldi, og skipar mönnum sínum að grípa til vopna og
verja skjólstæðing liennar, Gunnar Þiðrandabana, fyrir
brúðgumanum Þorkatli og liði hans. Og hvergi finnst
mér kvenhugsjón aldarinnar koma skýrar í ljós, en
þegar Snorri gekk í milli hjónaefnanna og sagði við
Þorkel, að þar mætti hann sjá, hvilíkur skötungur
Cuðrún væri, ef hún bæri þá báða ráðum. og mundi
1