Nýtt kvennablað - 01.02.1962, Page 4

er það að geta orðið tiltölulega óháður foreldriuu
jafnframt jiví sem hann þroskar hjá sér sjálfsákvörð-
unarhæfni og afstæðilegt sjálfstæði, þ.e.a.s. lærir að
meta heilbrigt samstarf og samvinnu jafnt við félaga
sína og jafnaldra sem við yfirboðara sína og þá sem
yngri eru eða undir þá gefnir á annan hátt. Aðlögun
þessi liefur í för með sér mikla umbreytingu á með-
vituðum og óvituðum viðbrögðum gagnvart foreldr-
um og staðgenglum þeirra. — Unglingnum finnst
hann vera knúinn til þess að verða sem óháðastur for-
rldrunum og að ákveða hvert og hvenær hann fer og
kemur og að hann hafi rétt til þess að velja sjálfur
vini sína og framtíðarstöðu. Honum finnst, að allir
aitlist til þess, að hann taki þessa áhyrgð á eigin herðar.
Á hinn bóginn fylgir nokkur ótti og kviði fyrirhuguð-
um sjálfsákvörðunarrétti og sjálfstæði. Kvíði við ])að
að verða að sjá af foreldrunum og tilfinninga- og
efnalegum gjöfum þeirra að meiru eða minna leyti.
og ótti um það að velja sér óheppilega vini, rangar
námsgreinar eða stöður. Unglingar gera allt sem í
]>eirra valdi stendur ti) þess að dylja þennan ótta
fyrir foreldrum sínum og öðrum til þess að sannfæra
þá um hæfni sína, vizku og hugrekki. Togstreita þessi
birtist í j)ví ástandi, sem einkennir oft æskuárin, það
er sífellt stefnuleysi og breytileiki í afstöðu til eigin
þarfa, langana, áætlana og takmarka.
Nauðsynlegur undanfari þess háttar sjálfstæðis er
grundvallarbreyting á meðvitaðri og óvitaðri afstöðu
til beggja foreldranna eða staðgengla þeirra. Öryggis-
kenndín hjá hinu unga barni hvílir á hugmyndum um
stórfellda vizku og mátt foreldranna, svo að nálgast.
frá sjcnarmiði þess alvizku og almætti. Slík máttar-
viild hafa verið styrkur þess, leiðbeinendur og vernd-
arar gegn eigin hvötum og athöfnum annarra. En trúin
á þess konar almætti og alvizku foreldranna stenzt
ekki prófraun lífsins og reynsla barnsins bæði heima
og að heiman færir því afsannanir gegn slíkri trú
og tekur því kvíði öryggisleysisins og vantrúin á
foreldrana smátt og smátt við. Virðist hér hefjast
glundroðatímabil, sem er nauðsynlegt, ef barnið á að
geta losnað frá því að vera um of háð skoðunum og
persónuleika foreldranna og heppnast að þroska eigin
skoðanir og móta sinn sérstæða persónuleika. Fyrst í
stað eftir að forfeðra- og foreldratrúin dvínar, er leitast
við að finna aðra valdsmenn, sem barnið og ungling-
urinn getur sett upp í þeirra stað. Fyrir því vali geta
orðið önnur skyldmenni, eldri systkini eða leiksvstkini,
scm reynt er að líkjast sem mest, kennarar, íþrótta-
menn eða jafnvel kvikmyndastjörnur. En þessi um-
breyting og yfirfærsla í aðrar persónur á almættis- og
alvizkuhugtiikum er líka fvrirfram dæmd til þess að
mistakast því að enginn getur fullnægt þeim kröfum til
lengdar þegar farið er að sannprófa og reyna hann.
Til ]>ess að geta öðlazt manndómsþroska verður vizk-
an og mátturinn að losna undan persónuleikaeinkenn-
um og áhrifavaldi ytri einstaklinga og færast inn a
við sem ópersónulegir þættir í sálarlífi sjálfs ungl-
ingsins. Vizkan, þekkingin og mátturinn þurfa að
verða hlutar af hugmyndum þeim, sem unglingurinn
gerir sér af eigin sjálfsvitund og verðleikum til þess
að sjálfstjórn en ekki stjórn annars geti orðið ríkj'
andi. Skref þessi á þroskabrautinni er ekki hægt að
taka án þess að matið á foreldrum og öðrum valds-
mönnum raskist og breytist frá ofmati í talsvert van-
mat eða jafnvel niðrandi hugmyndir, sem unglingur-
inn gerir sér a.m.k. um stundarsakir, áður en meira
raunhæft endurmat á verðleikum þeirra og annarra
getur myndazt.
Sjá hin ungborna tíð vekur storma og stríð
leggur stórhuga dóminn á feðranna verk.
Heimtar kotungum rétt og hin kúgaða stétt,
hristir klafann af sér, hún er voldug og sterk.
Ef raunveruleg harðstjórn eða mikið afskiptaleysi
eða eftirlæti foreldra eða kennara hefur átt sér stað,
getur röskun þessi beinlínis valdið hyltingu eða up])-
reisnaranda í geði unglingsins og liann ýmist fer
sinar eigin þveröfugu götur í oftrausti á eigin mátt
og megin eða verður einhverjum leiðtogum öfga og
falskra hugsjóna að bráð. Getur þá svo farið, að sjálf-
stæður persónuleiki verði aldrei fullmótaður, því að
u])preisnarmenn stjórnast sjaldan af eigin hvötum held-
ur eru allar athafnir þeirra miðaðar við andstöðu
gegn þeim sem risið er u])]) á móti, og stjórnast því
raunverulega af þeim, |)ó að það sé gert með öfug-
snúningi.
Verkefni þelta, að læra að láta að stjórn raun-
hæfra innri hugsjóna og hugtaka um hegðun og breytni.
í stað ytri yfirgnæfandi persónuleika einhvers ein-
staklings, er mjög vandasamt og erfitt, og þó að það
takist að leysa þetta verkefni í eitt skij)ti verður það
aldrei leyst í eitt skipti fyrir öll, heldur þarf alltaf
að leysa ]>að á nýjan leik við breytt starfsskilyrði og
hjá breyltum yfirboðurum. Ef ])að tekst á annað borð,
verður að stíga hin örlagaríku skref í þá átt á ungl-
ingsárunum.
Mótun siðgæðishugmynda um það sem er rélt og
rangt og það, sem samrýmist samfélagi fullorðinna
manna, helzt í hendur við mótun sjálfstæðiskenndar
unglingsins. Um leið er það óhjákvæmilegt að ungl-
ingurinn samkenni sig sínu eigin kyni sem mest, þann-
ig að pilturinn læri karlmannlegt viðhorf til lífsins
og tilverunnar en stúlkan verði kvenleg og þau geti
þannig sameiginlega bætt hvort annað u|>p án þess
að ruglingur komist á hlutverkaski|)anina. sem aukið
2
NVTT kvennablah