Morgunblaðið - 30.08.2009, Blaðsíða 42

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. ÁGÚST 2009
– meira fyrir áskrifendur
Fjármál
heimilanna og
einstaklinga
Fáðu þér áskrift á
mbl.is/askrift
Nú hefur aldrei sem fyrr þurft
að huga að fjármálum heimilanna og
einstaklinga, hvað er til ráða, hvað
á að gera og hvað hentar. Þessum
spurningum reynum við að varpa ljósi
á í þessu sérblaði.
Viðskiptablaðs Morgunblaðsins
sem tekur á þessu málefni
í veglegu sérblaði 10. september
næstkomandi
• Hvaða úrræði standa venjulegum heimilum til boða
til að rétta úr kútnum?
• Hvaða leiðir eru færar til að spara í útgjöldum
heimilisins án þess að draga úr lífsgæðum?
• Kunna Íslendingar að fara með peninga
eða kunna þeir ekki að varast gildrurnar?
• Hvaða úrræði eru í boði fyrir þá sem vilja geyma
spariféð sitt?
• Hvaða kostir og gallar eru við það
að lengja í lánum?
Þetta sérblað Viðskiptablaðs Morgunblaðsins er
líklegt til að vera mikið lesið utan síns venjulega
markhóps vegna efnis síns.
Nánari upplýsingar veitir
Sigríður Hvönn Karlsdóttir
569 1134 - 692 1010 - sigridurh@mbl.is
Auglýsendur!
Auglýsingapantarnir eru í síma 569 1134
eða sigridurh@mbl.is til 7. september.
ÉG ÓLST upp við
Kyrrahafið í norð-
vesturfylkjum Banda-
ríkjanna, í skógi
vöxnu fjallendi með
blómabreiðum, skrið-
um og djúpum dölum.
Þessi óbyggðu víðerni
eru ægifögur og stór-
hættuleg. Meðal
helstu atvinnugreina
þar um slóðir er
ferðamennska og árlega koma
þangað yfir milljón ferðamanna.
Margir þeirra hafa aldrei barið
fjall augum og ímynda sér „nátt-
úruna“ svipað og almenningsgarð í
borg.
Ég stunda talsvert gönguferðir í
frístundum heima svo það lá beint
við að ganga í íslenskt ferðafélag
við komuna til landsins. Í félaginu
kynntist ég Íslendingum sem
þekkja breiðu árdalina og þröng
fjallaskörðin og fara um nánast
veglausar auðnir án þess að hafa
GPS-staðsetningartæki nema til
vonar og vara. Ég lærði að meta
þessar konur og karla sem
þramma léttilega yfir brattar
fannbreiður og bjóða félögum sín-
um arminn þegar vaðið er yfir
beljandi jökulár. Ég tók eftir að
enginn skildi eftir sig rusl;
minnsta plastsnifsi var gripið í
snatri áður en vindurinn náði að
hrifsa það með sér.
Í kaldlyndu veldi sínu getur ís-
lenskt fjallendi banað hvaða
mannveru sem er með grjóti sem
losnar úr stað eða þegar veður
skipast í lofti og umbreyta á fáein-
um mínútum sólríkum nestisstað í
háskalegan hrygg sveipaðan slyd-
dukafaldi, snjókomu eða trölla-
þoku. En styrk fjallanna fylgir
veikleiki – hugrekki smáblóms
sem blómstrar af dirfsku í víð-
áttumiklum svörtum auðnum
hrauns og sanda. Mér fannst ég
ósiðaður auli að traðka á skær-
grænum mosanum sem þraukar
og glóir við ár og ósa, svo við-
kvæmur að hann kramdist við eitt
einasta skref og eftir varð stígvé-
lafar fullt af leðju. Ég fann til við
að reka göngustafina
gegnum grágrænar
mosaþembur, vitandi
að með hverju lagi
slitnuðu viðkvæmir
rótarþræðirnir.
Það vill Íslandi til
happs hversu göngu-
ferðatíminn til fjalla
er stuttur og hve fáir
taka þátt. Það auð-
veldar viðkvæmum
gróðri að ná sér. En
þegar ég fór um vin-
sælli svæði þar sem
eru þægileg sæluhús og þokkalega
færir (Íslendingum!) jeppaslóðar
gegndi öðru máli. Þar sá ég upp-
blástur og heilu brekkurnar að því
komnar að skríða. At klöngrast
beint upp fjallshlíð – sem okkur
hættir fyrst til að gera – er aðeins
í lagi ef sárafáir klífa sömu
brekku yfir árið.
Ég heyrði mikið rætt um ferða-
þjónustu í gönguhópunum – að í
kreppunni ætti Ísland nú að ýta
undir ferðamennsku vegna þeirra
gjaldeyristekna sem henni fylgja,
að hið óspillta og einstæða lands-
lag landsins gæti laðað að sér
milljónir. Því er ég sammála – og
með nýju flugleiðinni hjá Ice-
landair er Seattle aðeins í sjö
klukkustunda fjarlægð. Evrópa er
enn nær. En mig óar við, því ég
veit hvers konar álag slík starf-
semi hefur í för með sér í heima-
landi mínu, álag á landið og á
sjálfboðaliða í björgunarsveitum
okkar. Á hverju ári farast bæði
reyndir fjallamenn og ferðamenn í
norðvesturfylkjum Bandaríkjanna.
Snjóflóð og hrap verður þeim
reyndari helst að fjörtjóni; ferða-
menn farast gjarna vegna þess að
þeir gera sér ekki ljóst hversu ná-
lægt alfaraleið þeir geta orðið úti,
en halda að hægt sé að leggja
áhættulaust upp í göngu í íþrótta-
skóm og gallabuxum – eins og ég
sá þegar við rákumst á þýskumæl-
andi ferðalang á gallabuxum í
hellidembu fyrir utan eitt sælu-
húsið („líklega í Levis“ var háðs-
glósa gárunga í okkar hópi).
Auk árvissra dauðsfalla kemur
til eyðileggingin sem hinir fjöl-
mörgu gangandi ferðalangar valda
á landinu. Við getum svo auðveld-
lega tortímt því sem okkur er
kært með ofnotkun. Engin pen-
ingaupphæð er sannvirði þeirra
skipta. Svo er ekki í nokkru landi,
en allra síst á Íslandi, þar sem svo
lítið þarf til að eyða hugaðri við-
leitni hins náttúrlega gróðurfars.
Í Kyrrahafsfylkjum Bandaríkj-
anna er ég í ferðafélagi þar sem
helsta verkefnið er sjálfboðastarf
til að viðhalda göngustígum. Við
leggjum þá til að draga úr því að
fólk stytti sér leið beint upp
brekkur utan slóða sem hlykkjast
til að verjast landrofi, eða traðki
hvarvetna skipulagslaust yfir skóf-
ir og burknablöð. Við reynum að
beina flestum ferðamönnum á til-
tekna stíga sem hafa verið byggð-
ir upp svo þeir þoli mikla umferð
og við höldum fjölförnustu leið-
unum stöðugt við. Sumir stíganna
eru talsvert úr sér gengnir í lok
ferðatímans, en á þennan hátt
spornum við gegn verstu eyðilegg-
ingunni.
Í íslensku sæluhúsunum hitti ég
sjálfboðaliða úr íslenskum ferða-
félögum sem voru að merkja
gönguleiðir með stikum. Ég gladd-
ist við að sjá það, en Íslendingar,
ég bið ykkur að gera meira.
Gleymið ekki að fjárfesta í göngu-
stígum og leiðum. Fleiri ferða-
menn munu koma og margir
þeirra vilja ganga um fjöll og firn-
indi. Slitið og álagið sem landið
verður fyrir á eftir að aukast, og
þar með landrof – nema lang-
flestum sé beint á fastmótaða og
vel við haldna slóða. Græni mos-
inn sem þráast við og þrífst á
ótryggum sandi er eins og Ísland
sjálft.
Hlúum að líðandi stund svo
framtíðin lifi.
Að feta viðkvæma stigu
Eftir Margaret
Willson »En þegar ég fór umvinsælli svæði … sá
ég uppblástur og heilu
brekkurnar að því
komnar að skríða.
Margaret Willson
Höfundur er rithöfundur
og mannfræðingur.
Stjórn ríkisins hef-
ur síðan í haust flutt
málstað Íslands úr
heimi laga og réttar í
heim aflsmuna. Það
gerist þannig, að því
er ekki ansað að leita
réttar að lögum, þeg-
ar mest á ríður gagn-
vart öðrum ríkjum,
þar sem er verulegur
aflsmunur, heldur
mál útkljáð á annan hátt. Fremstu
kunnáttumenn landsins í lögum og
rétti eru sniðgengnir. Forseti
lagadeildar Háskóla Íslands,
Björg Thorarensen prófessor,
sagði í erindi á fullveldisdaginn 1.
desember síðastliðinn, að í ljós
hefði komið þá um haustið, að Ís-
land átti engan vin, ekki einu sinni
á Norðurlöndum. Tilefnið var við-
brögð við því, að Bretland beitti
hryðjuverkalögum gegn Íslandi,
sem reyndar voru sett til að verj-
ast samtökum eins og al-Qaeda.
Alþjóðalög og reglur sem giltu um
fullvalda ríki að þjóðarétti, bæði
stór og smá, hafi verið látnar víkja
fyrir pólitískum þrýstingi og ofur-
afli ríkja sem telja eigin hags-
munum betur borgið með því.
Björg hefur gefið sig sér-
staklega að mannréttindum og
stjórnskipunarrétti. Ég hef hér
eftir henni eitt atriði af mörgum í
erindinu: „Með aðgerðum breskra
stjórnvalda var í raun brotið bæði
gegn þjóðrétt-
arskyldum í sam-
skiptum við annað
ríki, sem er sjálf-
stætt skoðunarefni,
sem íslenska ríkið
getur sótt rétt sinn
vegna. Auk þess
var brotið gegn
réttindum íslenskra
aðila, sem þannig
eignast kröfu á
hendur breskum
stjórnvöldum. Um
það síðarnefnda eru
afdráttarlausar skyldur leiddar
af Mannréttindasáttmála Evr-
ópu, sem Bretland hefur gengist
undir og jafnframt leitt í lög.“
Ekkert hefur verið gert með
eindreginn málflutning deild-
arforsetans.
Annað stórmál, þar sem
stjórn ríkisins fór ekki á braut
réttlætis, er IceSave-krafa Bret-
lands og Hollands. Fremsti
maður lagadeildar Háskólans í
Evrópurétti, Stefán M. Stef-
ánsson, hefur ásamt öðrum lög-
fræðingi flutt það mál hvað eftir
annað, að Bretland og Holland
eigi ekki rétt til kröfu á íslenska
ríkið. Í vor sendu þeir alþing-
ismönnum áskorun í grein í
Morgunblaðinu um að sinna
rökum þeirra. Mér sýnist af
samhenginu, að um hafi verið að
ræða meira en áskorun, greinin
hafi verið ákall í örvæntingu.
Kunnátta í Evrópurétti í ald-
arþriðjung var einskis metin.
Í réttarríki er hagað svo til, að
málsaðilar standi jafnt að vígi fyr-
ir dómi og reynt að draga úr
hættunni á, að neytt sé aflsmunar.
Í samskiptum ríkja hér um slóðir
hefur verið leitast við, að mál
megi leysast á sama hátt, án afls-
munar, og komið skipulagi á slíka
málsmeðferð. Margir munu líta
svo á, að ekki síst flokkar jafn-
aðarmanna víða um heim hafi
beitt sér fyrir því, að einstök ríki
og heimurinn allur mætti mótast á
þennan hátt af lögum og rétti,
þannig að ekki gæti aflsmunar.
Þess vegna er það óvænt, eins og
ýmislegt annað að undanförnu, að
jafnaðarmenn á Íslandi og í Bret-
landi skuli einhuga hafa hagað
málum svo, að örlög Íslands skuli
nú ráðast í heimi aflsmunar, en
ekki í heimi laga og réttar.
Stjórn ríkisins, sem vill flytja
Ísland aftur í heim laga og réttar,
getur gert erindið, sem Björg
Thorarensen flutti 1. desember, að
stefnuskrá sinni.
Aflsmunir eða lög og réttur
Eftir Björn S.
Stefánsson » Stjórn ríkisins, sem
vill flytja Ísland aft-
ur í heim laga og réttar,
getur gert erindið, sem
Björg Thorarensen
flutti 1. desember, að
stefnuskrá sinni.
Björn S. Stefánsson
Höfundur er dr. scient.