Morgunblaðið - 21.09.2009, Qupperneq 16

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 21. SEPTEMBER 2009
– meira fyrir áskrifendur
Fáðu þér áskrift á
mbl.is/askrift
Pöntunartími auglýsinga er fyrir klukkan
16.00 mánudaginn 28. september.
Nánari upplýsingar veitir Katrín Theódórsdóttir
í síma 569 1105, kata@mbl.is
Morgunblaðið gefur út glæsilegt
sérblað um vinnuvélar,
atvinnubíla, jeppa, pallbíla,
fjölskyldubíla og fl.
föstudaginn 2. október 2009.
Í þessu blaði verða kynntar
margar þær nýjungar sem í boði
eru fyrir leika og lærða
Meðal efnis verður :
Vinnuvélar
Námskeið um vinnuvélar.
Atvinnubílar.
Fjölskyldubílar.
Pallbílar.
Jeppar.
Nýjustu græjur í bíla og vélar.
Varahlutir.
Dekk.
Vinnufatnaður.
Hreyfing og slökun atvinnubílstjóra.
Ásamt fullt af öðru spennandi efni og
fróðleiksmolum.
Vinnuvélar
og bílar
ALLT frá því að
bankakerfið hrundi í
október hafa helstu
stjórnendur landsins
verið uppteknir af því
að taka til, rannsaka
hrunið, setja á gjald-
eyrishöft, endurreisa
bankakerfið og ráð-
stafa skuldum sem
bankarnir skildu eftir
sig. En hversu lengi
geta landsmenn beðið eftir því að
þessari tiltekt ljúki? Hvenær kemur
að aðgerðum gegn kreppunni sem
grafið hefur um sig í efnahagslífi
landsmanna og lýsir sér m.a. orðið í
metatvinnuleysi og fjárhagsþreng-
ingum einstaklinga, fyrirtækja og
opinberra aðila? Getum við beðið
með okkar kreppuaðgerðir á meðan
önnur mál eru afgreidd og efnahags-
lífið sekkur dýpra?
Ýmsir, þ.á m. Joseph Stiglitz, hafa
bent á að hið slysalega gengishrun á
síðasta ári auðveldaði aðlögun út-
flutningsgreina og greina sem keppa
við innflutning að kreppunni. Vegna
tenginga fjárskuldbindinga í landinu
við gengi og verðlag eru þau já-
kvæðu áhrif takmörkuð. Geng-
isbreytingunni fylgdu stórkostlegar
aukaverkanir. Alvarlegastar voru
beinar og óbeinar hækkanir á skuld-
um almennings. Skuldaaukningin
hefur síðan átt stóran þátt í sam-
drætti efnahagslífsins, fyrst og
fremst einkaneyslunnar. Í þjóð-
hagsspá fjármálaráðuneytis í vor
sagði berum orðum að á næstunni
myndu „þröng skilyrði
vegna skuldsetningar
heimila draga úr einka-
neyslunni“. Rekstur
ríkis og sveitarfélaga
beið hnekki af geng-
isfallinu, sem aftur
leiddi til niðurskurðar á
opinberum útgjöldum
og ýtti undir kröfur um
hækkun þjónustu-
gjalda og skatta.
Samdráttar-
aðgerðir
Kreppan í efnahagslífinu end-
urspeglast best í hruni einkaneyslu
og fjárfestinga. Gert ráð fyrir að
einkaneyslan dragist á tveimur árum
saman um þriðjung og fjárfestingin
um meira en helming. Hefðbundin
kreppuhagfræði gerir ráð fyrir að
slíkum samdrætti sé mætt með op-
inberum umsvifum, til að halda uppi
eftirspurn, koma jafnvægi á markaði
og leggja grunn að vexti í einkageir-
ans á ný. Flestar ríkisstjórnir Vest-
urlanda brugðust við fjármálakrepp-
unni með þensluhvetjandi aðgerðum
og sjá nú árangur aðgerða sinna:
verðfall á húsnæði hefur víða verið
stöðvað, atvinna og framleiðsla virð-
ast aftur vera að aukast. Þetta hefur
auðvitað kallað á aukin útgjöld og
fjárlagahalla um sinn. Fjár-
málaráðherrar helstu iðnríkja heims
vöruðu nýlega við að dregið yrði úr
þensluaðgerðum í nánustu framtíð.
Hvers vegna eru þær ekki á dagkrá
hér á landi? Má vera að vegna byrð-
anna af föllnu bönkunum höfum við
minni getu en aðrir til að vinna gegn
kreppunni. En höfum við efni á beita
ekki þeim ráðum sem okkur eru til-
tæk til þess að snúa efnahags-
samdrættinum við? Höfum við efni á
að grípa til niðurskurðar sem verður
okkur dýrari en kostnaðurinn af því
að gera ekki neitt? Höfum við efni á
að grípa til aðgerða sem leiða til enn
meiri samdráttar? Því miður hefur
sumt sem gripið hefur til verið sam-
dráttarhvetjandi. Samkvæmt frétt-
um eru enn blikur á lofti, t.d. varð-
andi fjárlög og vexti, sem
peningastefnunefnd Seðlabankans
íhugar að hækka á ný.
Nýir samningar
Hvað getur verið ofar á verk-
efnalista stjórnvalda en að koma lífi í
efnahagslíf landsins á ný? Fleiri og
fleiri telja nú að það verði ekki gert
nema með víðtæku endurmati á
skuldum almennings, einkum skuld-
um í íbúðarhúsnæði, helstu eignum
almennra borgara. Ríkið þarf einnig
að efla eftirspurn í hagkerfinu og
leggja með því grunn að viðreisn
einkageirans. Ef það krefst nýrra
samninga við Alþjóðagjaldeyrissjóð-
inn þá er ekki eftir neinu að bíða.
Hvar leynist afl til slíkra aðgerða?
Við því eru ekki einföld svör, en bent
hefur verið á nokkur hundruð millj-
arða króna á afskriftareikningum
nýju bankanna, sem nýta mætti til
að létta með samræmdum hætti
skuldabyrðar almennings. Lífeyr-
issjóðir landsins hafa boðið fram 100
milljarða, sem ríkissjóður gæti boð-
ist til að taka að láni; sjóðfélagar
tækju fjárfestingu í öruggum rík-
isskuldabréfum eflaust fagnandi eft-
ir skellinn sem þeir urðu fyrir af
áhættufjárfestingum síðustu ára. Þá
ættu stjórnvöld að skattleggja notk-
un náttúruauðlinda, hraða endur-
skoðun á fiskveiðikerfinu, afturkalla
veiðikvóta og leigja aftur gegn
gjaldi. Útflutningstekjur sjáv-
arútvegsins hafa vaxið um 70% í
kjölfar gengishrunsins á síðasta ári
og greinin því aflögufær. Samningar
við Evrópusambandið yrðu eflaust
auðveldari eftir að fiskveiðikerfinu
yrði breytt í þessa veru.
Íslensk stjórnvöld þurfa sem fyrst
að endurskoða verkefnalista sinn.
Samdrátturinn getur hæglega undið
upp á sig. Eftir því sem fleiri verða
gjaldþrota, fara í fjárhagslega gjör-
gæslu eða flytja til útlanda verða
færri eftir til að snúa vörn í sókn.
Staða opinberra og hálfopinberra að-
ila veikist þegar þynnist í röðum
greiðenda skulda, skatta og lífeyr-
issjóðsiðgjalda. Við kunnum að vera
nær vítahring lægri ráðstöf-
unartekna, minnkandi eftirspurnar,
vaxandi atvinnuleysis, minnkandi
skatttekna og meiri útgjalda vegna
velferðarmála en við gerum okkur
grein fyrir. Því er brýnt að leita leiða
til þess að virkja auðlindir sam-
félagsins á ný, ekki síst mannaflið.
Við getum varla látið dragast frekar
að grípa til áhrifaríkra kreppuað-
gerða.
Hvar er áætlunin
um endurreisn?
Eftir Jónas
Guðmundsson »Efnahagssamdrátt-
urinn sem orðið hef-
ur gæti hæglega undið
upp á sig. Við getum
varla látið dragast frek-
ar að grípa til áhrifa-
ríkra kreppuaðgerða.
Jónas Guðmundsson
Höfundur er hagfræðingur.
Það er greinilegt að
ríkisstjórnarflokkarnir
eiga erfitt með að standa
frammi fyrir eigin verk-
um varðandi Icesave-
samningana. Í stað þess
að standa í lappirnar og
mynda skjaldborg um
íslenska þjóðarhags-
muni reyna þeir nú
rugla umræðuna og
koma ábyrgðinni á Ice-
save-málinu yfir á Sjálf-
stæðisflokkinn.
Röksemdafærslan er yfirleitt eitt-
hvað á þá leið að Sjálfstæðisflokk-
urinn hafi verið í ríkisstjórn í 18 ár og
þar af leiðandi sé allt sem miður fer í
íslensku þjóðfélagi Sjálfstæð-
isflokknum að kenna. Þessi rök
standast hins vegar ekki skoðun í
Icesave-málinu.
Í fyrsta lagi verðum við að átta
okkur á því að ástæðan fyrir því að
gerð er krafa á Íslendinga vegna Ice-
save-reikninganna er Evróputil-
skipun sem við urðum að taka upp
vegna aðildar okkar að EES-
samningnum. Tilskipunin var samin
af Evrópusambandinu
og það er að kröfu
ESB sem við Íslend-
ingar urðum að taka
hana upp.
Tilskipunin er
meingölluð og gerði
augljóslega ekki ráð
fyrir kerfishruni í
bankageiranum eins
og við Íslendingar
höfum fundið einir
þjóða á eigin skinni.
Hverfum aðeins
aftur um áratug til
ársins 1999. Þáver-
andi ráðherra bankamála, Finnur
Ingólfsson, mælti þá fyrir frumvarpi
um innstæðutryggingar og trygging-
arkerfi fyrir fjárfesta. Lögin voru
samþykkt á Alþingi í desember 1999.
Með þeim voru lögleidd hér á landi
fyrrnefnd ákvæði tilskipunar Evr-
ópusambandsins.
Í lögunum er kveðið skýrt á um
ábyrgð innstæðutryggingasjóðsins
og að ábyrgðin takmarkist við 20.887
evrur.
En hvað sagði stjórnarandstaðan
þá? Hvað lögðu þau Jóhanna, Stein-
grímur og Ögmundur til í þessu máli?
Kristinn H. Gunnarsson, trygg-
ingastærðfræðingur og fyrrverandi
þingmaður, rifjaði upp tillöguflutning
þáverandi stjórnarandstöðu í pistli
sem hann skrifaði hinn 1. júlí á
heimasíðu sína:
„Stjórnarandstöðunni þáverandi
undir forystu Jóhönnu Sigurð-
ardóttur, Steingríms J. Sigfússonar
og Ögmundar Jónassonar þótti frum-
varpið ekki ganga nógu langt. Þau
fluttu breytingartillögu og lögðu þar
til að einstaklingar skyldu fá allar
innstæður sínar bættar úr trygging-
arsjóðunum en ekki bara lágmarkið.
Jóhanna rökstuddi tillöguna m.a.
svona:
„Hér er sem sagt lagt til að full
tryggingavernd sé hjá þeim sem eiga
innstæður sínar í innlánsstofnunum
og bönkum, þannig að þeir geti verið
rólegir hvað sem á dynur, hvaða
skakkaföll sem verða í bankakerfinu,
þá munu þeir að fullu og öllu fá sínar
innstæður greiddar.“
Tillagan var felld með 34 atkvæð-
um gegn 16. En hefði hún fengist
samþykkt sé ég ekki betur en að Ís-
lendingar hefðu orðið að bæta inn-
stæður einstaklinga í Icesave-
reikningum að fullu í stað lágmarks-
upphæðarinnar. Samþykktin hefði
engu breytt hér á landi þar sem
Hver ber ábyrgð?
Eftir Guðlaug Þór
Þórðarson
Guðlaugur Þór Þórð-
arson alþm
BRIDS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson| norir@mbl.is
Góð þátttaka í Gullsmáranum
Glæsileg þátttaka var í Gullsmára
fimmtudaginn 17. september. Spilað
var á 13 borðum. Úrslit í N/S:
Páll Ólason-Elís Kristjánsson 367
Tómas Sigurðss.-Sigtr.Ellertss. 302
Guðrún Hinriksd.-Haukur Hanness. 294
Jón Jóhannss.-Haukur Guðbjartss. 277
A/V:
Viðar Jónsson-Sigurður Björnsson 321
Þorleifur Þórarinsson-Rúnar Hauksson 315
Bragi Bjarnason-Birgir Ísleifsson 310
Björn Björnsson-Haukur Guðmundsson 303
Spilað er á mánudögum og
fimmtudögum og hefst spila-
mennska kl. 13.