Morgunblaðið - 12.10.2009, Blaðsíða 16

16 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 12. OKTÓBER 2009
Á MIÐRI síðustu
öld, þegar komm-
únismanum óx fiskur
um hrygg og Kór-
eustríðið var í algleym-
ingi, var eðlilegt að
margir Vest-
urlandabúar óttuðust
hættuna af hug-
myndafræði komm-
únista. Þeir sáu hana
birtast í árásum á frelsi
fólks, gerræðisstjórnum, fátækt,
einræði og ofbeldi. Þetta nýttu sér
sumir ráðamenn á Vesturlöndum.
Þeir hófu nornaveiðar í eigin landi í
nafni útrýmingar allra þeirra sem
störfuðu með leynd í þágu „komm-
únista“. Þetta fyrirbæri hlaut nafnið
„mccarthyismi“ eftir bandarískum
þingmanni frá Wisconsin. Hann hóf
og fylgdi grimmt eftir „rann-
sóknum“ á orðrómi um að komm-
únistar störfuðu í bandaríska stjórn-
kerfinu. Svokallaðar rannsóknir
þróuðust langt fram úr leit að
kommúnistum í stjórnkerfinu! Eng-
inn slapp ef hann var talinn þekkja
„kommúnista“ eða hafði einhvern
tíma starfað með þeim sem grun-
aður var um slíkt! Til að forðast
óþægindi sniðgengu margir lands-
menn aðra í vinnu, viðskiptum eða
samskiptum, sem fengið höfðu
stimpilinn um daður við komm-
únismann. Það nægði
að vera mægður, eða í
vina- eða viðskiptahópi
manna sem fengið
höfðu dóminn um að
vera „leynikommar“.
Þetta voru nornaveið-
ar. Að lokum voru þær
upprættar og rann-
sóknarnefnd McCart-
hys var lögð af, en það
gerðist því miður ekki
fyrr en búið var að
rústa mannorði mjög
margra saklausra ein-
staklinga. Það sem átti sér stoð í
hegðun fáeinna manna varð þannig
hundruðum að falli.
Þetta rifjaðist upp vegna orða Sig-
mundar Davíðs, formanns Fram-
sóknarflokksins. Hann hefur með
virðingarverðum hætti barist fyrir
að tala máli Íslands og leita ásjár um
erlend lán. Til þess hafði hann fengið
ráðgjöf manna með reynslu af við-
skiptum. Það sem sumum fjölmiðla-
mönnum þótti þá áhugaverðast að
vita var hvort ráðgjafarnir væru úr
hópi samstarfsmanna útrásarvík-
inga. Þá spurði Sigmundur hvað
gengi að mönnum, hvort hér væri
„mccarthyisminn“ kominn aftur.
Er ástæða fyrir vinstrimenn í rík-
isstjórninni, bloggara og fjölmiðla-
menn að minnast þessa tíma og hug-
leiða hvað hann gerði mörgu
saklausu fólki? Er ástæða til að setja
orðið „útrásarvíkinga“ og „sam-
starfsmenn þeirra“ í stað orðsins
„kommúnista“ og „samstarfsmanna
þeirra“ á tímabili McCarthys? Án
efa verða menn réttilega dæmdir
fyrir dómstólum fyrir misgjörðir
sínar í útrásinni. En á Íslandi í dag
virðist gilda að þeim sem hafa á ein-
hvern hátt komið að samstarfi við
fyrirtæki þekktustu nafnanna í ís-
lensku útrásinni er att fyrir norna-
veiðara. Hvað skyldu þeir vera
margir?
Á undanförnum árum voru hundr-
uð Íslendinga kölluð til starfa í út-
rásinni, greint ungt fólk með góða
menntun, heiðarlegt, lausnamiðað
og kröftugt. Ég fullyrði að þar var
okkar hæfasta fólk í hópum. Það er
með öllu ósanngjarnt að stimpla á
það sökinni á óförum þjóðarinnar
vegna alþjóðakreppu og óvandaðra
aðfara í einkabankakerfi sem er látið
vera ríkistryggt. Fyrir litla þjóð er
það mjög misráðið að láta þennan
hæfileikahóp sitja hjá í endurreisn-
inni.
„Útrásarvíkingar“
og „kommúnistar“
Eftir Árna
Sigfússon » Þá spurði Sigmund-
ur Davíð hvað gengi
að mönnum, hvort hér
væri „mccarthyisminn“
kominn aftur.
Árni Sigfússon
Höfundur er bæjarstjóri
í Reykjanesbæ.
TILEFNI þessa
greinarkorns eru fjár-
lög ársins 2010, sem
nýlega voru lögð fram á
Alþingi. Þar er boðaður
mikill niðurskurður rík-
isútgjalda, meðal ann-
ars til heilbrigðiskerf-
isins og þar með Land-
spítalans. Samanborið
við rekstarkostnað
Landspítalans á yfirstandandi ári
mun niðurskurðurinn verða um 9%.
Við vitum að í kjölfar efnahagshruns-
ins á síðasta ári stendur íslenska þjóð-
in frammi fyrir miklum vanda og til að
ná endum saman þarf að hagræða í
ríkisrekstrinum og ekkert verður þar
alveg undan skilið. Hins vegar þarf að
skoða vandlega hvernig heppilegast
er að hagræða, hvaða þættir þoli síst
niðurskurð og leita þarf allra leiða til
að hagræðingin bitni sem minnst á
þeim sem síst skyldi.
Undanfarin ár hefur mikið verið
rætt um aukna skattheimtu, þenslu í
útgjöldum ríkisins og fjölgun rík-
isstarfsmanna. Það er þess vegna eðli-
legt að spyrja sig þeirrar spurningar
hvort þessi þensla hafi verið jafn mikil
alls staðar eða hvort einungis hluti
ríkiskerfisins hafi notið góðs af henni.
Meðfylgjandi tafla sýnir að á ára-
bilinu 2003 til 2007 jukust heildar-
útgjöld ríkissjóðs um tæplega 42% (á
verðlagi hvers árs), úr liðlega 280
milljörðum í tæplega 400 milljarða.
Taflan sýnir líka að vöxtur hinna
ýmsu málaflokka var æði misjafn. Til
dæmis má nefna að útgjöld utanrík-
isráðuneytisins, menntamálaráðu-
neytisins, fjármálaráðuneytisins og
dóms- og kirkjumálaráðuneytisins
jukust umfram meðaltal en útgjöld til
málaflokka sem heyra undir heil-
brigðis-og tryggingamálaráðuneytið
jukust hins vegar minna en meðaltal
ríkisútgjaldanna, þrátt fyrir ný verk-
efni og vaxandi álag. Þetta á sér-
staklega við um Landspítalann, sem
er stærsta heilbrigðisstofnun landsins
og líklega sú viðkvæmasta vegna þess
að hún getur engum sjúklingum eða
verkefnum vísað frá sér.
Það er óhætt að segja að Landspít-
alinn hafi verið í spennitreyju nið-
urskurðar mörg undanfarin ár. Í
þessu sambandi má geta þess að und-
anfarin ár hefur starfsmannafjöldi
spítalans staðið í stað þrátt fyrir að
verkefni hafi aukist og landsmönnum
fjölgað um rúmlega 9% frá árinu 2003
til ársloka 2007. Meðfylgjandi tafla
sýnir að á þessu tímabili hækkaði
rekstrarkostnaður Landspítalans í
krónum talið „einungis“ um tæplega
27% meðan ríkisútgjöld í heild hækk-
uðu um nærri 42% (á verðlagi hvers
árs). Hefði kostnaður við rekstur
Landspítalans aukist í takt við aðra
hluta ríkiskerfisins á tímabilinu hefði
spítalinn haft nærri 4 milljörðum
króna meira til ráðstöfunar árið 2007
en raunin varð á. Þetta er geysilega
mikill munur og er óhætt að fullyrða
hefði þessi fjárhæð fengist væru
hvorki vandræði með rekstur sjúkra-
hússins né að veita þá þjónustu sem
nauðsynleg er.
Að lokum þetta: Þegar kreppir að
þurfa stjórnvöld að líta til þess hvaða
þættir ríkiskerfisins eru viðkvæm-
astir og almenningi mikilvægastir til
lengri tíma litið. Þeim þáttum ber að
hlífa eins og kostur er. Ennfremur
hlýtur það að vera sanngjörn krafa al-
mennings að stjórnvöld skoði á gagn-
rýninn hátt hvaða þættir ríkiskerf-
isins hafa þanist mest út undanfarin
ár og að þar verði niðurskurðurinn
mestur á næstu árum. Þegar Rík-
isreikningar síðustu ára eru skoðaðir
er augljóst að útgjöld til heilbrigð-
ismála, sérstaklega til Landspítalans,
hafa aukist töluvert minna en önnur
útgjöld íslenska ríkisins. Landspít-
alanum hefur verið gert að spara síð-
ustu árin og því hefur verið leitað
leiða til aukinnar hagræðingar. Nú er
komið að þeim tímamótum sem varað
hefur verið við, ekki verður kleift að
spara meira án þess að til hóp-
uppsagna og verulegrar þjón-
ustuskerðingar komi. Þegar til lengri
tíma er litið er hætta á því að það
muni hafa meiri kostnað en ávinning í
för með sér fyrir íslenska þjóð.
Fór góðæri undan-
farinna ára framhjá
Landspítalanum?
Eftir Þorbjörn
Jónsson og Örn
Þ. Þorvarðarson
Þorbjörn Jónsson
»Hefði rekstur Land-
spítalans aukist í
takt við annan ríkis-
rekstur 2003-2007 hefði
hann haft 4 milljörðum
meira til ráðstöfunar ár-
ið 2007 en raun varð á
Þorbjörn er formaður læknaráðs
Landspítalans og Örn er skrif-
stofustjóri læknaráðs
Skipting og vöxtur ríkisútgjalda (milljónir kr.)
eftir ráðuneytum á tímabilinu 2003-2007
2003 2007
Breyting í %
2003-2007
Utanríkisráðuneyti 5.334 10.202 + 91,3%
Fjármálaráðuneyti 33.183 54.656 + 64,7%
Dóms- og kirkjumálaráðun. 14.723 22.281 + 51,3%
Menntamálaráðuneyti 32.836 48.456 + 47,6%
Fjármagnskostnaður 15.256 22.220 + 45,6%
Félagsmálaráðuneyti 24.832 35.299 + 42,2%
Æðsta stjórn ríkisins 2.490 3.416 + 37,2%
Heilbr.- og tr.málaráðuneyti 105.817 145.201 + 37,2%
Rekstrarkostn. Landspítala *) 27.492 34.842 +26,7%
Samgönguráðuneyti 18.410 24.475 + 32,9%
Umhverfisráðuneyti 4.198 5.270 + 25,5%
Landbúnaðarráðuneyti 12.096 14.799 + 22,3%
Viðskiptaráðuneyti 1.419 1.724 + 21,5%
Sjávarútvegsráðuneyti 3.292 3.126 – 5,0%
Iðnaðarráðuneyti 4.732 4.574 – 3,3%
Hagstofa Íslands 649 628 – 3,3%
Forsætisráðuneyti 1.444 1.196 – 17,2%
Heildarútgjöld ríkissjóðs 280.712 397.523 + 41,6%
Tölur úr Ríkisreikningum 2003 og 2007
*) Ársskýrslur Landspítalans 2003 og 2007.
Örn Þ. Þorvarðarson
MORGUNBLAÐIÐ birtir alla
útgáfudaga aðsendar umræðu-
greinar frá lesendum. Blaðið áskil-
ur sér rétt til að hafna greinum,
stytta texta í samráði við höfunda
og ákveða hvort grein birtist í um-
ræðunni, í bréfum til blaðsins eða á
vefnum mbl.is. Blaðið birtir ekki
greinar, sem eru skrifaðar fyrst og
fremst til að kynna starfsemi ein-
stakra stofnana, fyrirtækja eða
samtaka eða til að kynna viðburði,
svo sem fundi og ráðstefnur.
Innsendikerfið
Þeir sem þurfa að senda Morg-
unblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðs-
ins. Formið er undir liðnum „Senda
inn efni“ ofarlega á forsíðu mbl.is.
Móttaka aðsendra greina
EVRÓPUSAM-
BANDIÐ fyrirhugar
nú að opna það sem
það kallað er sendiráð í
Reykjavík. Þar sem
slík „sendiráð“ hafa
verið sett á stofn í öðr-
um löndum hefur til-
gangurinn og verk-
efnið verið að stuðla að
áróðri fyrir aðild að
ESB. Þetta ætti ekki
að koma á óvart miðað við það hve
núverandi ríkisstjórn leggur mikla
áherslu á að Ísland gerist aðili að
(verði innlimað í) Evrópusamband-
inu.
En hvers vegna hefur ESB svona
mikinn áhuga á að Ísland verði aðili
að sambandinu? Það er von að menn
spyrji miðað við þá hörku og óbil-
girni sem sambandið beitir Ísland
varðandi Icesave-deiluna. Hátt sett-
ir aðilar innan ESB hafa sagt að
áhugi þeirra á Íslandi tengist auð-
lindum Íslendinga, orku og fiski-
miðum sem ESB vanhagar um. Þeir
ættu þá að haga sér í samræmi við
það, annars er víst að við munum
snúa okkur annað. Evrópusam-
bandið hefur á undanförnum árum
veitt milljarða evra til áróðurs í þeim
löndum sem þeir telja sér hag í að
gangi í Sambandið. Ástæðan er aug-
ljós. ESB telur að það hafi öll ráð
okkar í hendi sér vegna Icesave-
málsins og það geti
þess vegna leyft sér að
halda því fram að vegur
okkar Íslendinga í því
sem kallað er alþjóða-
samfélagið, sem er í
raun stjórnað af stór-
veldunum, verði miklu
betri ef við göngum í
sambandið. Það er
áberandi hve ríkisfjöl-
miðlarnir eru duglegir
að koma á framfæri
áróðri fyrir aðild að
ESB. Mætir menn í há-
skólum landsins eru þar fremstir í
flokki.
Mér sýnast að ef andstæðingar
ESB koma ekki fram með mótvægi
við þessum áróðri munu þeir verða
undir í áróðursstríðinu. Hræðslu-
áróður Evrópukratanna um að við
verðum útilokuð úr alþjóðlegu sam-
félagi ef við göngumst ekki við
„skuldbindingum“ okkar vegna Ice-
save, er út í hött. Ísland hefur heldur
ekki sagt að það muni ekki standa
við skuldbindingar sínar. Deilan
stendur um það hverjar þær eru ef
einhverjar. Best væri að fá þetta út-
kljáð fyrir dómstólum en ESB-
löndin hafa hingað til hafnað því.
Evrópusambandið ræður ekki yfir
þeim ráðum sem geta knésett Ísland
í alþjóðlegum samskiptum, hvorki
viðskiptalegum né stjórnmálalegum.
Þess utan eru ríki utan Evrópu tilbú-
in að auka viðskipti sín við Ísland og
vegna áhuga norðurslóðalanda á
hagsmunum tengdum þeim svæðum,
er Ísland mjög mikilvægt hags-
munalega fyrir þessi ríki, en það
verður ekki tíundað frekar í þessari
grein.
Nýjasta útspilið í áróðri Evr-
ópukratanna er yfirlýsing OECD
(enn eitt áróðurstæki ESB) um að
Íslandi sé best borgið í ESB og með
evru sem gjaldmiðil. Þetta er bara
bull. Það er alveg ljóst að staða Ís-
lands í sambandi við norðurslóða-
hagsmuni er mikilvæg. Einhver
Evrópumaður sagði nýlega í blaða-
grein að ef Íslendingar ætluðu að
fara að beita einhverjum þorska-
stríðsbrögðum í deilunni við Hol-
lendinga og Breta, eins og að hóta að
segja sig úr NATO yrði hlegið að
okkur. Hann hefur nokkuð til síns
máls maðurinn sá því að NATO get-
ur ekki beitt sér í pólitískum deilu-
málum – en gerir það samt ef það
telur sér hag í því. Hins vegar held
ég að það mundu renna tvær grímur
á bæði Breta og Hollendinga og aðr-
ar ESB-þjóðir ef við semdum við
Rússa um aðstoð og veittum þeim
fyrirgreiðslu í sambandi við norð-
urslóðadæmið. Hver myndi þá
hlæja? Að mínu áliti eru það því
slæm mistök af hálfu ESB að beita
Ísland þeim þvingunum sem nú eru í
gangi gagnvart okkur.
Það liggur í augum uppi að í píp-
unum er nýtt „kalt stríð“ vegna
hagsmunaárekstra á norðurslóðum
og mikilvægi Íslands í því dæmi
verður ekki í efa dregið. Sýnum ESB
gula spjaldið! Íslendingar! Stöndum
vörð um fullveldið. Höfnum ESB.
ESB setur á stofn
áróðursstofnun
Eftir Hermann
Þórðarson » Þar sem slík „sendi-
ráð“ hafa verið sett á
stofn í öðrum löndum
hefur tilgangurinn og
verkefnið verið að
stuðla að áróðri fyrir að-
ild að ESB.
Hermann Þórðarson
Höfundur er fyrrverandi
flugumferðarstjóri.