Saga - 1992, Blaðsíða 163

HJÚSKAPUR OG HUGARFAR
161
Bóndi hvetur síðan Atla til að halda brúðkaup á hvaða tíma sem hon-
um henti best en bætir við um leið:
Enn getir þú hvorki af skynsemi né annarra manna fortölum
sannfært huga þinn að allir tímar séu þér heilagir og hollir til
svo heilags verks sem það er að innganga ektaskap, þá er þér
óhættast og hollast að forðast það sem þú heldur synd . . .8
Höfundur lætur bónda vísa hér til hinna forboðnu tímabila þegar
bann lá við hjónavígslum á síðmiðöldum skv. kanónískum rétti.9
Kristinréttur Árna Þorlákssonar biskups (1275) geymir elstu ákvæði á
'slensku um þetta efni, svohljóðandi:
Brullaupsgerð sína skal maður eigi hafa á þann dag eður nátt
sem um morguninn eftir er heilagt eður fastað. Frá því er jóla-
fasta hefst og sjö náttum eftir hinn þrettánda. Og frá því er níu
vikna fasta hefst og til þess er sjö nætur eru frá páskadegi. Frá
því er hefst gagndaga vika og fram um hvítasunnuviku má
eigi brúðlaup gera né konu fá.10
Nánar tiltekið tók hjónavígslubannið til jólaföstu (aðventu) frá mán-
aðamótum nóvember-desember til 13. janúar;11 níuviknaföstu (langa-
föstu) sem gat staðið frá 18/1-21/2 til 29/3-2/5 allt eftir því hvenær
Paska bar upp á; loks tímabilsins frá gagn- eða gangdögunum þremur
fyrir uppstigningardag fram til þrenningarhátíðar (trinitatis) sem gat
af sömu ástæðum merkt tímann allt frá 26/4-16/5 til 30/5-19/6.12
Sökum þess hve páskar eru hræranlegir var dagsetning hinna
-/forboðnu" tímabila breytileg frá ári til árs; þar sem mánuðir alman-
aksins eru lagðir til grundvallar, torveldar þetta óneitanlega sögulega
athugun á því hversu menn virtu hjónavígslubannið. Af þeim mán-
uðum sem hin forboðnu tímabil gátu á annað borð tekið til, komast
Besember og mars næst því að haldast „hreinir" bannmánuðir frá
einu ári til annars; aftur á móti eru janúar, apríl og maí mjög blendnir
aö þessu leyti þar sem banndagar í þessum þremur mánuðum voru
jafnaðarlega 46 eða 47 að tölu (50-51%) á ári hverju.13 Þetta þýðir að
® lBjöm Halldórsson), Rit, 100-101.
10 ^ aUanmálsgr. 1.
/“s Ecclesiasticum Novum, 138. - Um „gagndaga" sjá Áma Bjömsson, Hræranlegar
hálíðir, 207-216.
1 sjá aftanmálsgr. 2.
Caffyn, „Marriage in the ,Prohibited Periods'", 167. Sjá aftanmálsgr. 3.
úaffyn, „Marriage in the ,Prohibited Periods'", 167-168, 172.
11 ~ SAGA