Morgunblaðið - 23.11.2009, Blaðsíða 8

8 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. NÓVEMBER 2009
FRÉTTASKÝRING
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
„Á FERÐALÖGUM mínum um
heiminn er ég oft spurð hversu
langan tíma það hafi tekið okkur á
Norðurlöndum að ná því kynja-
jafnrétti sem náðst hefur. Ég
svara því til að það hafi tekið 100
ár og miða þá við þann tíma sem
liðinn er frá því konur á Norð-
urlöndum fengu kosningarétt. Við-
mælendur mínir svara mér þá að
þeir vilji ekki bíða svo lengi eftir
jafnrétti,“ sagði Drude Dahlerup,
prófessor við Stokkhólmsháskóla,
á norrænni ráðstefnu um kyn og
völd sem fram fór á Íslandi.
Að sögn Dahlerup er það hluti
af sjálfsmynd Norðurlandabúa að
Norðurlönd séu fremst meðal
þjóða þegar komi að jafnrétti og
einnig að jafnrétti kynjanna komi
af sjálfu sér með tíð og tíma án
baráttu. Sagði hún hvort tveggja
rangt. Máli sínu til stuðnings
benti hún á að fyrir tuttugu árum
hefðu Norðurlönd ásamt Hollandi
raðað sér í sex efstu sætin á lista
yfir þau lönd heims þar sem hlut-
fall kvenna á þingi væri hæst. Í
dag hafi hins vegar lönd á við
borð við Rúanda, Suður-Afríku,
Kúbu og Argentínu skákað mörg-
um Norðurlandanna. Aðalástæða
þessa væri að nærri 50 lönd heims
hefðu á umliðnum árum gert
breytingar á kosningalögum sínum
og innleitt kynjakvóta með árang-
ursríkum hætti. Benti hún einnig
á að í þeim norrænu ríkjum þar
sem hlutfall kvenna á þingi væri
hæst hefðu flokkarnir sjálfir sett
sér reglur um kynjakvóta, en í
rúmlega 50 löndum heims er slík-
um kvótum innan stjórnmála-
flokka beitt.
„Ein þeirra leiða sem farnar
hafa verið verið í nokkrum löndum
heims er að setja í kosningalög að
stjórnmálaflokkar fái ekki að
bjóða sig fram hvort heldur til al-
þingis- eða sveitarstjórnarkosn-
inga nema kynjahlutfallið á listum
sé jafnt,“ sagði Dahlerup og benti
á að reynslan sýndi að þegar slíku
væri hótað þá gengi flokkum, sem
áður hefðu kvartað undan því að
þeim gengi illa að finna konur á
lista, allt í einu mjög vel að finna
þær.
„Við Norðurlandabúar þurfum
að horfast í augu við það að jafn-
réttisbaráttan þokast ekki fram
á við af sjálfu sér. Baráttan hef-
ur staðnað og jafnvel tekið aft-
urkipp á sumum sviðum og því
þurfum við að finna nýjar leiðir
til að bregðast við þessu. Við
höfum verið fyrirmynd annarra
þjóða á sviði jafnréttismála, en
nú hafa mörg lönd skákað okkur.
Hvernig ætlum við að bregðast
við því?“ spurði Dahlerup og
sagðist sjálf þeirrar skoðunar að
Norðurlöndin ættu að setja
markið enn hærra á öllum svið-
um þjóðlífsins og einsetja sér að
vera áfram góð fyrirmynd. Benti
hún í því samhengi á að enn væri
það svo að 80% prófessora í nor-
rænum háskólum væru karlmenn
og konum virtist ganga illa að
hasla sér völl í sveitarstjórn-
arpólitík. Þannig væri hlutfall
kvenna í sveitarstjórnum enn á
bilinu 27-42% á Norðurlöndunum
fimm, þar af hæst í Svíþjóð og
lægst í Danmörku en þar hefði
hlutfallið lítið sem ekkert breyst
á sl. 20 árum.
Kynjakvótar
einföld lausn
Talsvert var rætt um kynja-
kvóta á ráðstefnunni, m.a. gerði
Mari Teigen, forstöðumaður
rannsókna hjá Stofnun sam-
félagsrannsókna í Ósló, grein
fyrir reynslu Norðmanna af því
að beita kynjakvóta á stjórnir
fyrirtækja sem skráð eru í kaup-
höllinni. Benti hún á að á aðeins
örfáum árum hefði þjóðfélags-
umræðan snúist frá því að sjá
kvóta sem neikvæða til þess að
líta á þá sem jákvæða og sjálf-
sagða. „Kynjakvótar eru ef til
vill einföld lausn á mjög flóknu
vandamáli. Þeir virka ef ramm-
inn um þá er réttur og það er
mjög auðvelt að sjá hvort þeir
virka,“ sagði Dahlerup og tók
fram að til þess að lög um kynja-
kvóta virkuðu yrðu að fylgja
þeim viðurlög.
Ættum að setja markið hærra
 Norðurlönd virðast vera að missa forskot sitt í jafnréttisbaráttunni  Kynjakvótar verið nýttir með
góðum árangri í kosningum víða um heim  Jafnrétti kynjanna kemur ekki af sjálfu sér án baráttu
Það hefur löngum verið hluti af
sjálfsmynd Norðurlandabúa að
Norðurlönd séu fremst meðal
þjóða þegar komi að jafnrétti
kynjanna. Sú skoðun getur auð-
veldlega leitt til andavaraleysis.
Morgunblaðið/Heiddi
Fjölmenni Ráðstefna um kyn og völd á Norðurlöndum, sem haldin var í Reykjavík í síðustu viku, var vel sótt.
Konur kjósa bæði kynin jafnt, en
karlar halda áfram að kjósa bara
karla. Þetta var meðal þess sem
fram kom í máli Anne Maria Holli,
fræðimanns við Háskólann í Hels-
inki, á ráðstefnunni Kyn og völd. Í
Finnlandi er löng hefð fyrir opnum
persónukjörum í þingkosningum
landsins. Að sögn Holli hefur hlut-
fall kvenna á finnska þinginu hald-
ist þétt í hendur við fjölda kvenna í
framboði. Í dag er hlutfall kvenna
á finnska þinginu 42% og Finnland
er eina landið á Norðurlöndum þar
sem fleiri konur eru ráðherrar því
60% ráðherra eru konur.
„Á síðustu 40 árum hafa finnsk-
ar konur kosið kynin nokkurn veg-
inn til jafns. Þannig kusu 40%
kvenna kvenframbjóðendur árið
1970 og árið 2007 var hlutfallið
komið upp í 53%. Árið 1970 kusu
93% karla karlkyns frambjóð-
endur, en 2007 var hlutfallið að-
eins komið niður í 73%.“
Holli benti á að enn væri mikið
bil á milli þess kynjajafnréttis sem
náðst hefði á vettvangi stjórnmála
og stöðunnar í atvinnulífinu. Einn-
ig væri umhugsunarvert hversu
lágt hlutfall kvenna væri í þing-
nefndum á sviði utanríkismála,
varnarmála og fjármála, þrátt fyrir
að rannsóknir sýndu að konur
hefðu ekki síður áhuga á þessum
sviðum en karlmenn.
Karlar kjósa fremur karlkyns frambjóðendur
Í takt við tímann
HOLLUSTAN
kr.
kg219
Appels
ínur
kr.
pk.139
Skyr 5
00gÍM Ýsu
bitar
kr.
kg998
Fiskbor
garar o
g -bollu
r
kr.
kg799
kr.
pk.494
Krónan
Gouda
ostur
sneidd
ur 26%
40%afsláttur
Í FYRIRRÚMI!
„FLUGSTOÐIR
hafa enn ekki
upplýst okkur
hvernig stofn-
unin hyggst
standa að starf-
semi slökkviliðs á
Reykjavíkur-
flugvelli. Við vit-
um því ekki hvort
sú varðstaða sem
upp verður sett er nægileg. Slökkvi-
liðsstjóri hvers sveitarfélags hefur
þó heimildir til að grípa til aðgerða
sé um sérstaklega áhættumikinn
rekstur að ræða eins og þarna er
raunin,“ segir Björn Karlsson
brunamálastjóri.
Flugstoðir hafa sagt upp samn-
ingum við slökkvilið höfuðborg-
arsvæðisins um brunavarnir á
Reykjavíkurflugvelli frá og með 1.
mars næstkomandi. Frá þeim tíma
mun sjálfstæður viðbragðshópur á
vegum Flugstoða sjá um alla örygg-
isþjónustu á flugvellinum.
Undanfarið hafa fulltrúar Bruna-
málastofnunar, sveitarfélaga og
fleiri fundað um ýmis atriði sem
snúa að öryggismálum á flugvell-
inum. Er þar horft til þeirra laga og
reglna sem í því efni gilda. Björn
Karlsson segir að þeir sem eiga að
sinna slökkvistarfi á flugvöllum
skuli vera með löggilt réttindi
slökkviliðsmanns enda verði gengið
stíft eftir því að öryggissveitir Flug-
stoða hafi þannig mönnum á að
skipa. sbs@mbl.is
Slökkviliðsstjóri
hefur heimildir til
að grípa til aðgerða
Björn Karlsson