Skólablaðið - 01.02.1956, Blaðsíða 11

- 90 -
gangi að hugleiða nánar eitt og annað er Ó.
J„ drepur á, er sá andi, er mér virðist
greinin gagnsýrð a£ : þetta sannfæringarleysi
og þessi eilífi nagandi efi um alla skapaða
hluti. Það er álitamál, hvort rétt væri að
vekja máls á þessu, ef þetta væri einungis
persónulegt viðhorf Ó„ J„ , en svo er ekki.
Þesi efasýki er sá tíðarandi, sem viðtekinn
er meðal mikils hluta íslenzkra mennta-
manna á okkar dögum.
Því verður ekki hjá komist að leita ein-
hverra skýringa á þessari andlegu fóstur-
myndun í lífi þjóðarinnar, ekki sízt þar
sem miklu fleiri vilja hlutast til um upp-
eldi hennar en ísl. menntamenn einir sam-
an. Hitt verð ég að eiga undir forsjóninni,
hvort nokkur nennir að verja tíma sínum
til lesturs á slíku, utan við fyrrnefndir
heiður smenn.
Mætur maður hefur sagt : "í borgaralegu
þjóðfélagi vorra tíma er efasýkin tízkubún-
ingur ríkjandi lífsskoðunar og vantruin á
mannsins mátt og megin tjáning guðsóttansl'
Mér virðist sem þetta komi nokkurn veginn
heim og saman við veruleikann.
Það hefur gerzt á okkar dögum, sem eng-
in eru dæmi til áður í sögunni, að hin und-
irokaða stétt, verkalýðurinn, hefur að
mestu brotizt undan hugmyndalegum yfir-
ráðum ríkjandi stéttar og skapað sér eigin
lífsskoðun og þjóðfélagsvísindi, er byggjast
á rannsóknum á eðli og þróun þjóðfélagsins
frá fyrstu tíð til vorra daga. Þessir sögu-
legu yfirburðir verkalýðsins gera honum
kleift að heyja baráttu sína af slíkri sigur-
vissu og sannfæringarkrafti, að óþekkt er
í sögu undirokaðra þjóðfélagsstétta. Af
þessum sökum hefur verkalýðurinn löngu
tekið frumkvæðið í þjóðfélagsbaráttu sam-
tímans og leiðir þá baráttu sína til sigurs
í krafti vitneskjunnar um það hlutverk, er
bíður hans.
Andóf borgarastéttarinnar gegn þessum
ósköpum verður að eiga sér einhvern
grundvöll og þann völl hefur hún sjálf hasl-
að sér, þar sem efahyggjan er. Þessi
borgaralega dyggð, efinn, er það vopn, er
borgarastéttinni hefur orðið einna mest
ágengt með og bezt hefur dugað henni í
menningar- og stjórnmálalegri baráttu
hennar við verkalýðinn. í skorti sannfær-
ingar og sanninda grípur hún til þess ráðs
að efast um allt, er tönn á festir. Þess
vegna heita þjóðfélagsvísindi marxismans
á máli borgaranna barnalegir draumórar
óraunsærra hugsjónaglópa eða bókstafs-
kreddur ofsatrúarmanna og annað eftir því„
Og til þess að bíta höfuðið af skömminni
er efinn síðan útnefndur tákn allrar menn-
ingarviðleitni og sannleiksleitar„
En sagan er ekki búin enn„
Ráðsmennska borgarastéttarinnar með
fjöregg íslenzku þjóðarinnar á undanförn-
um árum veldur því, að hún hefur staðið
hættulega berskjölduð fyrir þessum vá-
gesti, efahyggjunni.
íslendingar eru seinþreyttir til vandræða,
og það þarf því meira en heimatilbúinn
vírus úr áróðurskvörn borgaranna, til
þess að þeir glati með öllu trúnni á mátt
sinn og megin.
Síðasti áratugur er e.t.v. örlagaríkasti
áratugur í sögu þjóðarinnar fyrr og síðar.
Fyrir atbeina pólitískra óhappamanna, er
aldrei geta lært af reynslunni, hafa fjórir
bautasteinar verið reistir yfir væntanlegt
leiði okkar nýfengna sjálfstæðis. Þjóðin
hefur verið fóðruð á andlegu skepnufóðri
þeirra manna, sem eru málsvarar lífs-
leiða, mannhaturs og siðleysis, og þessar
og þvílíkar fóðurgjafir hafa stefnt andlegu
heilsufari hennar í voða. Innviðir ís-
lenzkrar þjóðfélagsbyggingar hafa verið
sundurétnir af uppflosnuðum afætulýð, er
þrifist hefur í skjóli erlends valds.
Stjórnmálalíf íslendinga þennan áratug
hefur lifað og hrærzt á tilverusviði dollar-
ans og trúðsins og manndómsleysi ís-
lenzkra valdamanna vakið andstyggð þeirra
tiltölulega fáu, sem enn gera kröfur á því
sviði. í fám orðum sagt; saga íslendinga
þennan síðasta áratug hefur öðru fremur
fjallað um undanhald íslenzks manndóms
fyrir vaxandi ágengni aðfenginnar gervi-
mennsku, er ber auðsæ fingraför amer-
ískrar togleðursmenningar. Afleiðingin
er vanskapaðir þjóðfélagshættir og sjúkt
þjóðlíf.
Allt eru þetta sögulegar forsendur þess,
að íslendingar hafa orðið efasýkinni auð-
teknari bráð en ætla mætti og góðu hófi
gegnir. Og e.t.v. hafa engir verið eins
þungt haldnir og íslenzkir menntamenn.
Viðbrögð þeirra á stund hættunnar hafa
borið helzti lítinn keim af víkingslund
forfeðranna, en svipar þeim mun meir
til lýsingar Halldórs Kiljan Laxness á at-
hvarfi borgarans í nútímabókmenntum,