Ísfirðingur - 15.12.1978, Blaðsíða 7

fSFIRÐINGUR
7
Isafjarðarkaupstaður
ísafjarðarkaupstaður
óskar öllum þegnum
sínum gleðilegra
jóla og gæfuríks
komandi árs og þakkar þeim
fyrir árið, sem er að líða.
Bæjarstjórinn á ísafirði
hlíð, sem var séreign konu
hans eins og Ásgeirsá.
Seint á sumri 1730 eignast
Oddný nokkur Ölafsdóttir
tvíbura en faðirinn er Jón
Magnússon. Var þetta fjórða
brot hans af þessu tagi, en
hann var þá 68 ára gamall.
Jón var mjög lögfróður mað-
ur og hefir því verið þess
fullviss að engrar vægðar var
að vænta í dómi. Refsingin
var heldur ekki skorin við
nögl. Jón var dæmdur til
lifláts. Stóridómur sagði til
sín.
Þótt örlög Jóns virtust nú
vera ráðin, fór það samt svo
að sögu hans var ekki með
öllu lokið. Á næsta ári náð-
aði konungur hann. Hann
hafði áður sýnt Jóni misk-
unn og enn reyndist hann
Jóni réttlátari en refsilög-
gjöfin, sem konungsvaldið
hafði sett íslendingum.
En þótt Jón héldi lífi er
virðing hans og velgengni
liðin tíð. Aldurinn færist yfir
hann og óvíða er skjól að fá.
Við þetta bættist að kona
hans krafðist skilnaðar og
fékk sér hann dæmdan 1732.
Jón lendir í hálfgerðum
hrakningi og fjárhagslegir
erfiðleikar bætast ofan á allt
annað. Rögnvaldur vinur
hans, sem gaf honum eftir
sýslumannsembættið í
Strandasýslu, hafði arfleitt
hann að eignum sinum og
varð það Jóni mikill styrkur
meðan þær hrukku til. Eftir
það var fátt til bjargar. Að
síðustu fiuttist hann til sonar
síns séra Snorra á Helgafelli,
en hann var drengurinn, sem
Jón átti með Katrínu á
Hnappstöðum. Séra Snorri
var hinn merkasti maður og
m.a. var hann rektor Hóla-
skóla um átta ára skeið. Á
Helgafelli dvaldi Jón síðustu
æviárin og lést þar 1738,
sjötíu og sex ára gamall.
Eins og hér hefir verið getið
hefir á ýmsu gengið á ævi-
ferli Jóns Magnússonar.
Vegur hans sveiflat milli öfg-
anna, upp til virðingar og
áhrifa í embættum og niður
til refsinga brotamanns.
Þrátt fyrir það er hann mik-
ill hæfileikamaður, fluggáf-
aður og lærdórhsmaður á
ýmsum sviðum. Hann ritaði
bækur, t.d. ættartölubók, ís-
lenska málfræði, lækninga-
bók og lögfræðirit. Hann var
talinn frábærlega vel að sér í
latínu,grísku, sögu, fornfræði
og stærfræði.. Hann var góð-
ur smiður og fékkst auk þess
við vefnað og að sníða og
sauma fatnað. En hann var
laus í rásinni, lítill bóndi og
nokkuð drykkfelldur.
Þótt Jóni væri byltugjarnt
á siðgæðissvellinu, sýndi
hannn þó nokkra viðleitni til
að verja aðra falli. Þessvegna
afdæmdi hann hina al-
ræmdu Jörfagleði í Dölum á
valdatíma sínum. En hrak-
fallasaga hans er með ein-
dæmum.
Við fyrsta brot missir
hann rétt til prestsembættis,
en að loknu námi fær hann
þann rétt aftur og embætti
þar með. Við annað brot er
hann sviptur kjóli og kalli,
en fær annað betra embætti í
staðinn innan tveggja mán-
aða. Við þriðja brot er hann
sviptur embætti, gerður hér-
aðsrækur og dæmdur til húð-
láts, en svo er honum sleppt
við hýðinguna. Við fjórða
brot er hann dæmdur af lífi,
en þá er hann náðaður.
Nærri má geta hvort þessi
miskunn í refsingum hafi
verið auðsýnd hverjum sem
var. Það var öðru nær. Al-
múgafólkið i landinu átti
ekki kost þeirrar náðar, sem
hinir hærra settu nutu. Það
mátti þola afdráttarlausa
refsingu, hvort sem sakargift-
ir voru upplognar eða ekki.
Gapastokkur eða húðlát var
hlutskifti þess, jafnvel
Drekkingarhylur eða bálið.
Framhjá öllu þessu sigldi
Jón Magnússon blessunar-
lega, þrátt fyrir þunga refs-
dóma. Það er eins og hulinn
verndarkraftur hafi stöðugt
yfir honum vakað. En hver
var þessi verndarkraftur?
Ekki þarf að fara í grafgötur
um það. Kona Jóns er Krist-
ín Jónsdóttir systir lög-
mannsins Páls Vídalíns í
Víðidalstungu, en bróðir
Jóns er Árni Magnússon
professor í Kaupmannahöfn.
Það eru þessir vandamenn
hans sem með áhrifavaldi
sínu bjarga honum undan
hverri refsingunni á fætur
annari. Jón var enginn al-
múgamaður, þessvegna voru
höfðingjarnir reiðubúnir að
leggja sig fram til björgunar-
starfanna. Öðru máli gengdi
um óbreyttan almúgamann.
Réttlætið átti torsótta leið til
heimkynna þeirra, sem
hvorki nutu skjóls af efnahag
né virðingarmönnum. „Fáir
eru vinir hins snauða“ er
Iexía, sem var í fullu gildi á
tímum Jóns Magnússonar og
er það raunar enn. Því mið-
ur. Jafnréttishugsjónin var
ekki á marga fiska á þeim
tímum í danskri nýlendu.
(Heimildir:
íslenskar æviskrár.
Saga íslendinga.
Sýslumannaævir.)
Samvinnubankinn
óskar viðskiptamönnum sínum,
svo og öllum landsmönnum,
gleðilegra jóla
og farsæls komandi árs,
Þökkum viðskiptin
á árinu sem er að líða.
SAMVINNUBANKINN
Bankastræti 7 — Reykjavík.
tíTIBÚIÐ PATREKSFIRÐI