SunnudagsMogginn - 20.02.2011, Síða 28

28 20. febrúar 2011
rétti, eins og heyrist núna í umræðunni. Núna er
keyrt á því að Hæstiréttur sé pólitískur og þannig
reynt að grafa undan trausti hans og trúverð-
ugleika, meðan það eina sem dómararnir gera er
að dæma eftir lögum og þeim réttarheimildum
sem tiltækar eru hverju sinni.
Ég hef áhyggjur af viðbrögðum fjölmiðla-
manna, sem hafa mikið vald. Ég hef gagnrýnt þá
fyrir það hvernig þeir tóku þessari ákvörðun
Hæstaréttar um stjórnlagaþingið. Þeir fóru í þann
farveg að reyna að tengja dómarana við spillingu,
jafnvel tengja niðurstöðuna skyldleika eins þeirra
við útgerðarmann. Þetta er ekki málefnaleg gagn-
rýni á niðurstöðu réttarins. Auðvitað geta menn
verið ósammála niðurstöðunni, talið hana ranga
og verið ósammála Hæstarétti um að gallarnir á
framkvæmd kosninganna eigi að leiða til ógild-
ingar hennar. Menn geta svo rökstutt þá skoðun
sína með ýmsum hætti en ég er ekki sáttur við þá
gagnrýni að niðurstaða Hæstaréttar stafi af póli-
það ekki endilega á afsögn. Umhverfisráðherrann
brást hins vegar við dómi Hæstaréttar með því að
segja: Ég er í pólitík og vil láta náttúruna njóta
vafans og vísaði til almannahagsmuna. En málið
snýst ekki um það, málið snýst um að fara að lög-
um. Margir hafa sagt: Gott hjá umhverfisráðherr-
anum að standa við sína pólitísku sannfæringu.
En hann er ekki bara pólitískur ráðherra, hann er
líka embættismaður sem hefur úrskurðarvald og
getur því ekki farið eftir pólitískum línum eða því
pólitíska réttlæti sem hann býr sér til, ekki frekar
en dómarar Hæstaréttar í málum sem þar eru til
úrlausnar. Ég er ekki viss um að dómarar Hæsta-
réttar hafi alltaf verið sáttir við lögin sem dæma á
eftir, en þeir eru bundnir af þeim lögum hvort
sem þeim líkar betur eða verr.“
Má segja stjórnmálamennirnir spili dálítið
með þeim sem gera lítið úr dómstólum landsins?
„Þeir stjórna þessari þróun að hluta til ásamt
sumum fjölmiðlamönnum. Ég hef áhyggjur af því
að verið sé að afvegaleiða almenning í pólitískum
tilgangi enda auðvelt við svona aðstæður sem nú
eru uppi. Ef þessi hugmyndafræði, sem ég hef
lýst, verður ofan á hrynur hið vestræna réttarríki
sem við stærum okkur af þegar hentar. Manni
finnst stundum eins og verið sé að boða pólitískt
alræði og sjálfstæðir dómstólar þvælast fyrir.“
Umræða á lágu plani
Nú hefur verið áberandi gagnrýni á Hæstarétt
eftir að hann ógilti kosningu til stjórnlagaþings
og jafnvel er gefið er í skyn að hann sé hand-
bendi ákveðinna afla í samfélaginu sem er viss
armur í Sjálfstæðisflokknum. Hvað segirðu við
þessari gagnrýni?
„Þetta er náttúrlega bara eins og hver önnur
þvæla og sýnir á hvað lágu plani umræðan er. Ef
við skoðum dóma Hæstaréttar í málum sem hafa
haft pólitíska vigt, eins og öryrkjamálið og kvóta-
málin, þá voru þáverandi valdhafar síður en svo
ánægðir með þá dóma. Þá heyrðist ekki sagt að
Hæstiréttur væri handbendi pólitískra andstæð-
inga og ekki var talað um siðferðisskort í Hæsta-
B
rynjar Níelsson, formaður Lögmanna-
félagsins, hefur verið nokkuð áberandi í
þjóðfélagsumræðunni á síðustu miss-
erum og skrifað greinar og pistla þar
sem hann minnir ítrekað á reglur réttarríkisins.
Brynjar er fyrst spurður hvort hann hafi ekki ver-
ið ragur við að taka þátt í þjóðfélagsumræðunni
sem er oft mjög hörð og óvægin.
„Jú, ég var mjög ragur í byrjun eins og flestir
eru,“ segir Brynjar. „Hrunið gerði menn raga, ég
tala nú ekki um þegar menn fylgdu ekki
straumnum að öllu leyti. En mér fannst umræðan
orðin svo yfirþyrmandi og galin að mér fannst ég
verða að spyrna aðeins við fótum.“
Hvað finnst þér verst í umræðunni?
„Það versta við umræðuna er að menn eru
farnir að setja pólitíska hugmyndafræði og eigið
réttlæti ofar lögum landsins. Mönnum finnst í lagi
að hneppa alla grunaða menn í gæsluvarðhald og
vilja gera minni sönnunarkröfur í sakamálum og
krefjast þyngri refsinga, allt í nafni einhvers kon-
ar réttlætis. Ég veit að skoðun fólks yrði nokkuð
öðruvísi ef það þekkti viðkomandi mál eða þyrfti
sjálft að taka ákvarðanir um að svipta menn frelsi.
Pólitískir hópar eru að gera kröfur um að dóm-
stólar dæmi eftir alls kyns sjónarmiðum sem
ríkjandi eru núna í stað þess að dæma eftir lögum.
Er þá gjarnan vísað til réttlætis og sanngirni. Við
sem viljum fara eftir lögunum erum lagatæknar
og lagahyggjumenn.
Þesssar kröfur lýsa hættulegri hugsun að mínu
viti og eru þvert á niðurstöðu rannsóknarnefndar
Alþingis, sem komst að því að stór þáttur í því
hversu illa fór í hruninu var vegna þess að menn
fóru ekki eftir lögum og reglum, heldur eftir því
sem þeir sjálfir töldu eðlilegt og rétt á sínum tíma.
Mér líst ekki vel á Nýja Ísland ef þetta verða ráð-
andi sjónarmið.
Nýlegt dæmi er umræðan kringum umhverf-
isráðherra. Það er út af fyrir sig ekkert óeðlilegt
við það eða óalgengt að dómstólar komist að ann-
arri niðurstöðu í lagalegum álitamálum en emb-
ættismaðurinn ráðherrann. Í mínum huga kallar
Viðtal
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Verið að
afvegaleiða
almenning
Brynjar Níelsson, formaður Lögmannafélagsins, seg-
ir að menn séu farnir að setja pólitíska hugmynda-
fræði og eigið réttlæti ofar lögum landsins. Hann seg-
ir brýnt að dómarar landsins standi í lappirnar og láti
ekki dægurþras og þrýsting bera sig af leið.
Brynjar Níelsson: „Ég hef áhyggj-
ur af því að verið sé að afvega-
leiða almenning í pólitískum til-
gangi enda auðvelt við svona
aðstæður sem nú eru uppi.“
’
Við rannsókn brota tengdra hruninu
hefur sérstakur saksóknari úthlutað
ansi mörgum réttarstöðu sakbornings
og stundum nánast öllum þeim sem kunna að
búa yfir einhverjum upplýsingum um þau at-
vik sem til rannsóknar eru. Svo sitja menn
kannski sem sakborningar árum saman án
þess að verða nokkurn tíma ákærðir. Það get-
ur haft þær afleiðingar að menn missa lífsvið-
urværi sitt auk þess að vera fjölskyldunni
þungbært. Mikil ábyrgð hvílir á rannsak-
endum og þeir eiga að fara eins mildum hönd-
um um grunaða menn og hægt er og ekki gera
þeim rannsóknina erfiðari en þörf er, eins og
lög gera ráð fyrir.“