SunnudagsMogginn - 31.07.2011, Blaðsíða 32

32 31. júlí 2011
Geðheilsa
og geðheil-
brigðismál á
tímamótum
U
ndanfarnar vikur hefur verið
fjallað vítt og breitt um geð-
heilbrigðismál. Margir við-
mælenda hafa sett fram beitta
gagnrýni á hvernig málum er háttað í
geðheilbrigðismálum í dag. Þó ýmislegt
bendi til að vandinn fari stækkandi og
staða efnahagsmála eigi eftir að auka
verulega á hann, er þó huggun í því
hversu víða er unnið gott og óeigingjarnt
starf í þágu þeirra sem þjást af völdum
geðraskana. Allir eru þó sammála um að
hægt sé að gera betur. Í þessum hluta
verður m.a. hugað að málefnum sem lúta
að því hvernig haldið er utan um mála-
flokkinn í heild sinni. Það er ekki einfalt
mál að halda utan um hvernig er tekið á
þeim innan kerfisins þar sem vandinn er
svo fjölþættur.
Geðheilbrigðismál eru í eðli sínu hug-
læg sem gerir umræðuna eldfima. Þeir
sem starfað hafa lengi innan kerfisins hafa
öðlast reynslu sem eðlilegt er að nýtist til
aðlögunar í kerfinu. Það er þó ekki auð-
sótt að breyta kerfi af þessari stærð-
argráðu og því síður eru allir sammála um
hvar breytingarnar eigi að fara fram. Á
tímum niðurskurðar sem kemur niður á
öllum sviðum kerfisins verður baráttan
um hvaða leiðir séu farnar í geðheilbrigð-
ismálum því oft býsna hörð.
Eftir að hafa rætt við fólk á fjölmörgum
stigum kerfisins (sum viðtöl náðu t.a.m.
ekki inn í sjálfa umfjöllunina) hefur lík-
lega ekkert orðið jafn skýrt og umfang
málaflokksins og hvernig hann varðar alla
einstaklinga samfélagsins. Úrræðin gagn-
vart vandanum eru því fjölþætt og fara
fram á ótal mismunandi stöðum. Athygl-
isvert er að heyra hvernig Héðinn Unn-
steinsson sérfræðingur í stefnumótun á
þessu sviði, lýsir því hvernig skortur á yf-
irsýn dragi í raun úr getu kerfisins til að
takast á við vandann sem fáum dylst að
fer vaxandi.
Umræðan nauðsynleg
Það sem allir eru þó sammála um er
hvernig þarf að gera umræðuna sýnilegri
og markvissari. Í viðtali við Unni Kristínu
Sveinbjarnardóttur um síðustu helgi kom
skýrt fram hvernig umræðunni um át-
röskun hefur verið ábótavant. Í viðtali við
Ólaf Þór Ævarsson kemur að sama skapi
fram hvernig umræða um geðheilsu aldr-
aðra gæti stuðlað að framförum. Það er
líka skýrt að hún þarf að vera í kröftugum
fjölmiðli þar sem ólíkar raddir fá að heyr-
ast. Þannig er hægt að styðja umræðuna í
samfélaginu og smám saman draga úr
fordómum sem dyljast víða. Viðbrögð
lesenda hafa verið mjög sterk og ljóst að
þörfin hefur verið rík.
Því verður fróðlegt að sjá hvaða áhrif
sýningar á sjónvarpsþáttunum Heims-
enda hafa á umræðuna í samfélaginu. En
listin hefur oft orðið til þess að vekja fólk
til umhugsanar í þessum málum.
Enginn vafi er á því að umræðan þarf að
halda áfram og ótal sjónarmið náðu ekki
að birtast í umfjölluninni. Jákvæð sálfræði
er dæmi um hvernig hægt er að líta geð-
heilsu öðrum augum en vanalega er gert.
Innan greinarinnar eru t.a.m. gerðar vís-
indalegar rannsóknir á hamingju og vel-
ferð sem er kærkomin stefnubreyting.
Geðdeild Landspítala háskóla-
sjúkrahúss. Miklar breytingar
hafa verið gerðar á geðheil-
brigðisþjónustu á undanförnum
áratugum og þjónustan er nú í
meiri mæli úti í samfélaginu.
Nú er komið að lokaumfjöllun greinaflokks um
geðheilbrigðismál. Umfjöllunin hefur verið yf-
irgripsmikil þar sem reynt hefur verið að ræða
við sem flesta aðila sem koma jafnframt úr
ólíkum áttum. Það er því við hæfi að fjalla um
stefnumótun í þessari lokagrein en vandasamt
er að halda utan um málaflokk af þessari
stærðargráðu.
Hallur Már hallurmar@mbl.is