Saga - 2002, Side 204

202
JÓN GUÐNASON PRÓFESSOR
taki í nefið og ræði um heimsins gagn og nauðsynjar. Aðdrag-
andi í þessa veru myndar og styrkir trúnaðarsambandið milli
þeirra sem er nauðsynlegt ef vel á að takast því að sögumaður
er að jafnaði ekki viðbúinn því að gefa hluta af sjálfum sér á
stundinni, ganga til nokkurs konar skrifta. Þá er komið að erind-
inu og sögumaður tekur til máls, kveðst eiginlega ekki hafa frá
neinu að segja og ef eitthvað er þá sé það lítt markvert. Þegar
hann er búinn að slá þennan fyrirvara hefur hann frásögnina. I
fyrstu vill brenna við að hann fari allhratt yfir sögu svo að frá-
sögnin verður beinaber sem stafar að nokkru leyti af návist upp-
tökutækisins og að öðru leyti af því að hann er í óvissu um hvað
segja skal. Þegar fram í sækir gefur hann sig á vald frásagnar-
innar og hún verður eðlileg og óþvinguð. Þá er réttur taktur
fundinn.
Loks var mikilvægur þáttur í fræðistörfum Jóns fólginn í ritstjórn.
Mesta verk hans á því sviði var við Ritsafn Sagnfræðistofnunar
sem Sagnfræðistofnun Háskóla íslands hóf að gefa út árið 1979,
einkum í því skyni að birta á sem ódýrastan hátt námsritgerðir
nemenda og önnur minni háttar ritverk. Jón tók að sér ritstjóm
raðarinnar frá upphafi og stundaði hana af einstökum dugnaði,
kom út yfir 30 ritum á aðeins 15 árum. Fyrstu heftin voru fjölrituð
og heldur frumstæð í útliti, en brátt var tekið að nota nýja og ódýr-
ari prenttækni til að gefa þeim meira aðlaðandi útlit, líka að birta
stöku myndir og setja liti á kápur. Það kom í ljós að ritstjór-
inn hafði smekk fyrir svolitlu tilhaldi, þó að bækurnar héldu alla
tíð því alþýðlega yfirbragði sem hæfir slíkum ritum best. Þá
stýrði Jón Sögu við annan mann á árunum 1979-83. Hann sá
um útgáfu nokkurra bóka, meðal annars fjögurra binda ritsafns
Sverris Kristjánssonar, ásamt öðrum. Hann þýddi bók í ritröð um
mannkynssögu, birti heimildartexta í tímaritum og skrifaði rit-
dóma. Jón var ekki hlutsamur eða smámunasamur ritstjóri, jafn-
vel helst til vægur við minni háttar prentvillur, fannst manni
stundum. En hann var hollráður um meginatriði, þolinmóður en
ýtinn eins og ritstjóri þarf að vera, og lagirin að koma verkum
áleiðis.
Það fer ekki á milli mála í fræðum Jóns Guðnasonar að hjarta
hans sló til vinstri. Tvö helstu viðfangsefni hans voru róttækling-
arnir Skúli Thoroddsen og Einar Olgeirsson. Jón valdi þá örugg-
lega sem viðfangsefni af því að samúð þeirra allra þriggja var með