Saga - 2002, Qupperneq 213

SKAMMHLAUP
211
ur í ljós að það sem höfundar kalla „hefð" og það sem þeir eiga við
með orðunum að „finna upp" er mjög ólíkt: því fer sem sé víðs
fjarri að málin snúist öll um pilsaþyt uppi á heiðum. Önnur rit-
gerð bókarinnar fjallar t.d. um leitina að fortíð Wales á rómantíska
tímanum, og það sem höfundur hennar beinir athyglinni að eru
nokkrar vafasamar og kannske spaugilegar hliðar á mjög svo
raunverulegri keltneskri endurreisn, sem leiddi m.a. til þess að
menn uppgötvuðu á ný velskar miðaldabókmenntir. Samkvæmt
efninu fyndist manni að stundum hefði eins vel mátt tala um
„sköpun" eða „endurreisn" hefða, og sá grunur sest að manni að
orðið „uppfinning" í bókartitlinum sé valið til að lauma ákveðinni
hugmynd að lesandanum.
I grein Trevor-Ropers lávarðar andar undarlega köldu í garð há-
lendinganna, og hann gengur jafnvel svo langt að kalla ýmsa
enska áhugamenn um „kvæði Ossians" „Macphersons-mafíuna".3
Kannske ber þó að líta á þetta sem kjarnmikla kraftbirtingu þess
galgopalega stíls sem sumir engilsaxneskir sagnfræðingar temja
sér og er góður á sinn hátt ef haglega er með hann farið. Annað er
nefnilega verra. í greininni er fjallað um það hvernig „hefðir
hálendinga" voru fundnar upp á 18. öld og ruddu sér til rúms á
seinni hluta hennar, en samhengi sögunnar er hins vegar hvergi
rakið og naumast til þess vísað. Það virðist þó heldur hæpið að
fjalla um eitthvað sem kallast „hefð" án þess að skoða það í löng-
um tíma og í samhengi við annað. En ef á það er litið og sjónar-
homið víkkað, birtast þeir atburðir sem Trevor-Roper rekur hins
vegar í nokkuð öðru ljósi og kannske ekki alveg eins skoplegu.
Það sem gerðist var í stuttu máli þetta. Árið 1745 tóku fjölmargir
gelískumælandi Skotar þátt í uppreisn sem Karl Stuart gerði til að
steypa Englandskonungi af Hannover-ætt úr stóli og setjast sjálf-
ur í það hásæti sem hann taldi sig réttborinn til. Eftir nokkuð
glæsilegan sigur í byrjun fór uppreisnin út um þúfur, og Karl
Stuart komst með naumindum úr landi. Þegar svo var komið,
ákváðu Englendingar að láta kné fylgja kviði og stefna að því að
uppræta með öllu gelískt þjóðfélag og sjálfstæða gelíska menn-
ingu í hálendi Skotlands. Þeir fóru fram af dæmafárri hörku,
drápu menn þúsundum saman, brenndu þorp og eyddu byggð-
um. Um langt skeið höfðu yfirvöldin stefnt að því að knýja menn
3 The Invention ofTradition, bls. 26.