Saga - 2002, Blaðsíða 241

RITDÓMAR
239
listamanna. Þetta myndefni tekur langt fram að glæsileik því sem sést
hefur áður í bókaflokknum. Myndirnar eru að vísu oftast erlendar en
eru samtímamyndir og valdar í samræmi við það efni sem fjallað er
um hverju sinni. Sama máli gegnir um Öldina fjórtándu, að þessu leyti.
Óskar ritar eftirmála með báðum bindum og gerir þar á fáum síðum
grein fyrir skilningi sínum á sögu umræddra alda. Þetta á sér nokkra
hliðstæðu í skrifum Jóns Helgasonar í Öldinni sextándu og Öldinni
sautjándu, hann lýsir þeim almennt í formála eins og þær koma honum
fyrir sjónir.
Óskar gerir sér góða grein fyrir takmörkunum þess framsetningar-
forms sem annálar bjóða upp á og tekur fram að reynt sé að skjóta inn
því sém hann nefnir „fréttaskýringar", atburðir eru settir fram í stærra
samhengi og skýrðir nokkuð þegar við á. Þetta er líka þekkt úr verkum
Jóns Helgasonar, hann vísar stundum til þess sem áður var fram
komið og veitir yfirlit um ævi látinna merkismanna þegar getið er um
andlát þeirra.
Þá lætur Óskar heimildaskrár fylgja, að vísu fremur einfaldar, en
þetta er nýjung í bókaflokknum sem ber að fagna. Hins vegar fylgja
engar aðrar skrár og er ekki fylgt fordæmi Jóns Helgasonar um að hafa
rækilegar efnisskrár. Bagalegt er við mat verksins að hafa hvorki til-
vísanir í heimildir né nafnaskrár.
Hér verður Öldin fjórtánda gaumgæfð nokkuð. í eftirmála sínum lýs-
ir Óskar þeim stöðugleika sem ríkt hafi á íslandi við upphaf aldarinn-
ar, hefndir hafi verið úr sögunni og landsmenn fagnað þeim friði sem
konungsvald hafi komið á eftir upplausn Sturlungaaldar. Hins vegar
hafi ekki verið glatt á hjalla út öldina því að hallað hafi undan fæti fyr-
ir norska konungsvaldinu sem Óskar telur hafa verið miður. Varla
verður þó á móti mælt að íslendingar sýndu Hákoni hálegg Noregs-
konungi (1299-1319) allmikinn mótþróa en einhvem veginn verður
lítið úr honum í framsetningu Óskars. Formið veldur að Óskari gefst
lítill kostur á að rökstyðja skilning sinn en honum finnst líklega að
kostirnir sem fylgdu konungsvaldi hafi vegið fullkomlega upp, og vel
það, þá óánægju sem gætti með nýjar kröfur Hákonar háleggs. Ofmælt
er að konungsvaldið hafi upprætt hefndir.
Óskar gerir sér mikinn mat úr ævintýralegu lífshlaupi Gissurar
galla, svo sem eðlilegt er. Gissur var hirðmaður og harður konungs-
sinni og Óskar lítur svo á að hann hafi verið „eins konar uppreisnar-
maður gagnvart gömlu goðaættunum" (bls. 171, 189). Virðist Óskar
telja það álitsauka fyrir konung og Gissur að hinn síðarnefndi skyldi
komast til vegs og virðingar fyrir eigin tilverknað og konungur kunna
að meta hann. En í Lárensíusarsögu kemur fram að Gissur sveik und-
an tíund og var illskeyttur maður og tamt að láta vopnin tala og aldrei
mun hann hafa haft sýsluvöld.