Saga - 2002, Side 272

270
RITDÓMAR
yrði. Þriðji hlutinn fjallar um „vöxt og umbrotatíma 1960-1975" og síð-
asti hlutinn um skólann „í vöm og sókn" síðasta fjórðung aldarinnar.
Alla hlutana fjóra prýða myndir, ein eða fleiri, á nánast hverri síðu.
Loks eru birtar myndir af öllum stúdentaárgöngum og skrár yfir kenn-
ara og nemendur (bls. 325-99).
Þessi skólasaga er að því leyti merkilegur kapítuli í íslenskri mennt-
unarsögu að á Laugarvatni reis fyrsti menntaskóli í sveit hér á landi.
Frásögnin af aðdragandanum að stofnun skólans sýnir vel hve hikandi
og reikul stjómvöld voru í afstöðu til uppbyggingar framhaldsmennt-
unar á eftirstríðsárunum. Má jafnvel efast um að Laugarvatn hefði orð-
ið menntaskólasetur ef Bjami Bjamason, skólastjóri héraðsskólans á
staðnum, hefði ekki haft lag á að notfæra sér ráðleysi stjórnvalda með
því að víkka, án nokkurrar opinberrar heimildar, verksvið héraðsskól-
ans og starfrækja þar um árabil kennslu nemenda undir stúdentspróf.
Frásögnin af þessum þætti líkist á köflum leynilögreglusögu. Bjarni
„hóf menntaskólastarfið á Laugarvatni hljóðlega og hafði sem minnst
samskipti við ráðamenn þannig að þeir áttuðu sig ekki á alvörunni
sem að baki bjó" (bls. 31). Frá 1948 var þannig starfandi framhalds-
deild, kölluð „Skálholtsdeild", við héraðsskólann. Kennt var eftir
námskrá lærdómsdeildar Menntaskólans í Reykjavík og nemendur
Skálholtsdeildar tóku sams konar próf og lagt var fyrir stúdentsefni í
Reykjavík uns Menntaskólinn að Laugarvatni var stofnaður með
lögum 1953. Þessu ferli svipar allmjög til undirbúnings að stofnun
Menntaskólans á Akureyri 1930; árið 1927 luku þannig sex nemendur
Gagnfræðaskólans á Akureyri stúdentsprófi í Reykjavík eftir þriggja
ára undirbúningsnámi fyrir norðan sem alþingissamþykkt var þó fyrir
(sjá Saga menntaskólans á Akureyri. 1. b. Akureyri 1981, bls. 183-94). Þar
með hætti hann að vera „launbarn héraðsskólans", eins og höfundar
komast hnyttilega að orði (bls. 34).
Með þessu var þó ekki eytt allri óvissu um tilvist þessa fyrsta
menntaskóla í íslenskri sveit. Höfundar leggja áherslu á að fram und-
ir lok sjötta áratugarins fékk hin nýja skólastofmm að gjalda ráðagerða
sem þá voru uppi hjá stjómvöldum um „endurreisn Skálholtsstaðar".
Ekki ómerkari maður en Bjami Benediktsson bar tvívegis fram tillögu
á Alþingi í tíð vinstri stjómarinnar fyrri (1956-58) um að kannaður
yrði kostnaður við að flytja menntaskólann til Skálholts (bls. 97). Gegn
þessari hugmynd skrifaði þegar 1956 ritstjóri skólablaðsins Mímis-
brunns, Kristinn Kristmundsson - síðar þekktari sem skólameistari á
staðnum til margra áratuga; hann kallaði hugmyndina fráleita, hluta
af „Skálholtskomplex" sem gripið hefði um sig. Þótt hugmyndin næði
ekki fram að ganga, tafði hún um árabil fyrir því að gengið yrði sóma-
samlega frá byggingu skólans og frekari uppbyggingu hans.