Saga - 2002, Blaðsíða 293

RITDÓMAR
291
því að slíkar útgáfur nái mikilli sölu á almennum markaði, heldur er
látið nægja að gefa starfsfólki og viðskiptamönnum viðkomandi aðila
eintök. Stundum ferst meira að segja fyrir að koma bókum af þessu
tagi í verslanir. Er það skaði, þar sem oft er um að ræða áhugaverð rit
sem unnin eru af metnaði.
Svo virðist sem þessi hafi orðið raunin varðandi bók Friðriks G.
Olgeirssonar um sögu Lánasjóðs íslenskra námsmanna og náms-
styrkja á tuttugustu öld. í það minnsta frétti sá er þetta ritar fyrst af út-
gáfu bókarinnar þegar hann var beðinn um að ritdæma hana á þess-
um vettvangi. Þetta er þeim mun undarlegra í ljósi þess að ritdómari
var undanfarið árið í hópi lánþega LÍN og fylgdist sem slíkur nokkuð
með starfsemi sjóðsins.
Lánasjóður íslenskra námsmanna var stofnaður með lögum árið
1961. Leysti hann af hólmi Lánasjóð stúdenta sem starfræktur hafði
verið frá árinu 1952, en segja má að með þeim sjóði hafi grunnurinn
verið lagður að núverandi námslánakerfi. í upphafi voru miklar vænt-
ingar bundnar við hinn nýja lánasjóð, sem vonir stóðu til að myndi
geta staðið á eigin fótum og mætt framfærsluþörf stúdenta að fullu.
Snemma varð þó ljóst að róðurinn yrði þungur. Verðbólga og sívax-
andi fjöldi lánþega reyndist sjóðnum erfiður baggi auk þess sem end-
urgreiðslur voru sáralitlar, enda námslánin óverðtryggð. Árið 1976 var
því gripið til þess ráðs að verðtryggja lánin og sex árum síðar voru
endurgreiðslureglur hertar til muna - hvort tveggja við lítinn fögnuð
námsmanna.
Allan níunda áratuginn og fram eftir þeim tíunda stóðu harðar deil-
ur um LÍN. Frá 1983 til 1991 þrefölduðust veitt lán sjóðsins á föstu
verðlagi 2000, en á sama tíma leituðust flestir mennta- og fjármálaráð-
herrar við að draga úr þenslunni og láta LÍN sníða sér þrengri stakk.
Telur bókarhöfundur að þessum átökum hafi að mestu lokið með setn-
ingu nýrra lánasjóðslaga árið 1992, sem bærileg sátt hafi ríkt um. Hætt
er þó við að ýmsir úr forystusveit námsmannahreyfingarinnar undan-
farin ár telji það full djúpt í árinni tekið.
Lánasjóðssagan er fyrst og fremst hefðbundin stofnanasaga, þar sem
kastljósinu er beint að innri málefnum sjóðsins, starfsmannahaldi, fjár-
hagsstöðu og pólitískum deilum sem um sjóðinn spunnust - einkum á
Alþingi. Þannig rekur bókarhöfundur samviskusamlega nöfn allra
hinna fjölmörgu einstaklinga sem setið hafa í stjórn LÍN eða gegnt öðr-
um trúnaðarstöðum. Fjölda æviágripa stjórnarmanna er að finna í bók-
inni, sem tekin eru beint upp úr ýmsum stéttatölum og æviágripabókum.
Hætt er hins vegar við því að mörgum þyki of lítið fara fyrir umfjöll-
un um sjálfa viðskiptavini sjóðsins, námsfólkið. Ef frá eru taldar álykt-
anir forystumanna stúdenta, vísanir í stöku blaðagreinar og nokkrar
orðsendingar frá námsmönnum beint til lánasjóðsins, er erfitt að öðl-