Morgunblaðið - 13.12.2010, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 13. DESEMBER 2010
H
ann birtist á hverju ári. Gerir
ekki boð á undan sér. En
skyndilega er hann mættur;
útitekinn, góðlegur og glaðleg-
ur. Maður sér um leið að þess-
um manni er hægt að treysta. Enda hefur
hann mætt árlega í yfir þrjátíu ár. Hann er
ómissandi þáttur af jólunum. Hann er kúrek-
inn í kókauglýsingunni.
Ekki man ég nákvæmlega hvenær leiðir
okkar lágu fyrst saman. Líklega veitti ég hon-
um litla athygli framan af. En ég man að í
kringum tíu ára aldur þótti mér kúrekinn í
kókauglýsingunni svolítið sætur. Mér er til efs
að ég hafi ámálgað þetta við nokkurn, enda
var ekkert verið að bera það á torg, að einhver
maður í auglýsingu væri sætur. Ég man eftir
að hafa velt því fyrir mér hvort hann væri
skotinn í einhverri af þeim sem voru með honum í aug-
lýsingunni. Komst að þeirri niðurstöðu að svo væri ekki,
engin þeirra átti hann skilið.
Á síðari árum hef ég viðrað dálæti mitt á Kók-
kúrekanum og komist að því að allmargir eru á sama
máli.
Enda varla annað hægt. Og það sama gildir um aug-
lýsinguna í heild. Frítt og fersklegt fólk af öllum kyn-
þáttum sem brosir blítt á meðan það ruggar sér raulandi
í takt með logandi kerti í hendi og syngur um ást, eplatré
og hunangsflugur. Sumir eru meira að segja í þjóðbún-
ingum. Þetta er nokkuð sem ekki sést á hverjum degi.
Að minnsta kosti ekki á fyrsta áratug 21. ald-
arinnar, en gæti hafa verið algengari sjón ár-
ið 1971 þegar auglýsingin var gerð.
Auglýsingin var tekin á hæð skammt frá
Róm og var afar dýr í framleiðslu. Hún mun
hafa markað tímamót í auglýsingagerð, á ein-
hvern óútskýranlegan hátt tókst auglýsinga-
gúrúum nefnilega að tengja gosdrykkjaþamb
við hamingju, heilbrigði og ást á öllu mann-
kyninu.
En aftur að kúrekanum. Honum bregður
alls ekki lengi fyrir, hann sést í örfáar sek-
úndur um miðbik auglýsingarinnar. En sek-
úndur duga sumum. Nærvera kúrekans er
þvílík að hann þarf ekkert lengri tíma. Þessar
sekúndur duga fram að næstu jólum. Hann
situr og ruggar sér jól eftir jól eins og hann
hafi ekkert annað fyrir stafni. Kúrekahattur
hvílir kæruleysislega á skollituðu, þykku og örlítið liðuðu
hári hans og um hálsinn hangir lykill. Hvaða dyr skyldi
hann opna?
Það áhugaverðasta er að það er nákvæmlega ekkert
jólalegt við það að sitja sumarklæddur með kúrekahatt á
iðjagrænu grasi og syngja um hunangsflugur og eplatré.
Þarna er engri jólaklisju otað fram; hvergi sést snjókorn
eða grenitré og því síður hreindýr eða rauðklæddur
sveinn. En kúrekinn er samt jólalegur. Hann táknar frið
og von, holdgervingur hins sanna jólaanda.
Á meðan kúrekinn ruggar sér í takt við tónlistina er
von fyrir mannkynið. annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Kúrekinn í kókauglýsingunni
Verulega skorið við
nögl í þróunaraðstoð
FRÉTTASKÝRING
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
F
ramlög Íslendinga til
opinberrar þróunar-
aðstoðar náðu nýjum
og óvæntum hæðum ár-
ið 2008 þegar framlögin
skutust alla leið upp í 0,36% af vergri
þjóðarframleiðslu. Síðan þá hafa op-
inber framlög til þróunaraðstoðar
dregist mjög saman en meðal þeirra
sem hafa fengið að kenna á því eru
bláfátæk börn á leikskólaaldri í
Namibíu.
Árið 1975 lofuðu ríkustu þjóðir
heims að verja 0,7% af vergri þjóðar-
framleiðslu til þróunaraðstoðar. Að-
eins fimm ríki hafa náð þessu tak-
marki. Ísland er ekki þar á meðal og
framlögin höfðu, fram til ársins 2008,
aldrei farið yfir um 0,25%. Það ár var
framlagið 0,36% af vergri þjóð-
arframleiðslu en það kom reyndar
ekki til af góðu. Útgjöld til þróun-
arstarfs eru einkum í bandaríkjadöl-
um og þegar gengið hrundi haustið
2008 jukust útgjöldin langt umfram
áætlun í krónum talið. Þar að auki
snarminnkaði þjóðarframleiðslan.
Hrunið „hjálpaði“ því til við að þoka
hlutfallinu upp á við.
Árið 2008 voru framlögin um 4,3
milljarðar. Árið 2009 voru þau litlu
lægri en sem hlutfall af þjóðar-
tekjum var hlutfallið lægra eða
0,32%. Samkvæmt fjárlögum 2010
átti að verja 3,3 milljörðum til mála-
flokksins og í fjárlagafrumvarpinu
fyrir árið 2011 er gert ráð fyrir 2,8
milljarða framlagi til opinberrar
þróunaraðstoðar. Á næsta ári verður
framlag til opinberrar þróunar-
aðstoðar því 0,19% af vergri þjóðar-
framleiðslu.
Samdrátturinn í starfi 52%
Opinber þróunaraðstoð Íslands
er einkum veitt í gegnum tvær gátt-
ir; í gegnum Þróunarsamvinnustofn-
un Íslands (ÞSSÍ) og þróunarsam-
vinnusvið utanríkisráðuneytisins.
Þróunarsamvinnustofnun ann-
ast tvíhliða þróunaraðstoð, þ.e. þeg-
ar Íslendingar skipuleggja sjálfir
eða í samvinnu við aðra verkefni í
samvinnu við yfirvöld í viðkomandi
landi. Þróunarsamvinnusvið utan-
ríkisráðuneytisins sér um svonefnda
marghliða þróunarsamvinnu, s.s.
þátttöku í alþjóðastofnunum og
verkefnum. Kostnaður við Friðar-
Ljósmynd/Gunnar Salvarsson
Fjölbreytt Flest verkefni ÞSSÍ í Malaví eru í Mangochi-héraði. Þar er
stutt við heilbrigðis-, mennta- og fiskimál, vatns- og hreinlætisverkefni.
Ákvörðun um að hætta þróunar-
starfi ÞSSÍ í Namibíu var tekin í
kjölfar hrunsins 2008. Þar hef-
ur ÞSSÍ einkum stutt fátækustu
hópana en mikil misskipting
setur mark sitt á samfélagið.
Byrjað var að undirbúa verkefni
með San-fólkinu, sárfátækum
frumbyggjum, sem áður voru
kallaðir búskmenn. Þróa átti
leikskólaverkefni í samvinnu við
San-fólkið, þjálfa 500-800 leik-
skólakennara í fjórum sýslum,
útbúa námsgögn og reisa 20-30
leikskóla. Heildarfjárframlag Ís-
lendinga á tveimur árum átti að
nema um einni milljón banda-
ríkjadala, um 113 milljónum
króna. Þórdís segir mikla þörf
fyrir stuðning við börn þessa
fólks sem sé bæði mjög fátækt
og illa sett, algjör jað-
arhópur í Namibíu.
„Það er mikil eftir-
sjá að þessu verk-
efni,“ sagði Þór-
dís.
Reisa ekki
leikskóla
HÆTTA Í NAMIBÍU
gæslu Íslands fellur einnig undir op-
inbera þróunaraðstoð.
Starf Þróunarsamvinnustofn-
unar hefur ekki farið varhluta af
þessum niðurskurði. Á tímabilinu
2008-2011 lækka fjárframlög til
hennar úr um tveimur milljörðum í
rúmlega 1,2 milljarða skv. fjárlaga-
frumvarpinu fyrir árið 2011. Þórdís
Sigurðardóttir, skrifstofustjóri
ÞSSÍ, bendir á að þótt samdráttur-
inn sé mikill í íslenskum krónum eða
um 34% sé hann enn meiri í raun.
Mestöll útgjöld stofnunarinnar séu í
bandaríkjadölum og miðað við geng-
ið þessi dægrin nemi samdrátturinn
milli 2008 og 2011 um 52%.
Í þremur löndum Afríku
ÞSSÍ hefur þegar lokað um-
dæmisskrifstofu sinni í Níkaragva
en þar starfar nú einn Níkaragvabúi
fyrir stofnunina. Hið sama gildir um
skrifstofuna á Sri Lanka og um ára-
mótin verður umdæmisskrifstofunni
í Namibíu lokað. Eftir áramót verða
aðeins sjö starfsmenn ÞSSÍ við störf
í þremur ríkjum Afríku; Malaví,
Mósambík og Úganda. Þessi
þrjú lönd eru meðal þeirra
allra fátækustu í álfunni og
veitir ekki af þeirri aðstoð
sem er í boði.
Nefna má að lífslíkur
karla í Malaví eru um 46
ár og konur geta vænst
þess að lifa um átta mán-
uðum lengur.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Icesavekosn-ingin varsvo afger-
andi að einvörð-
ungu þjóðar-
atkvæði um
stofnun lýðveldis
sýna slíkt hlutfall
þjóðar á einni
skoðun. Báðar
kosningarnar snerust með
sínum hætti um sjálfstæð-
ismál. Á kosningunum var
þó margvíslegur munur. Við
lýðveldiskosninguna var
hvatningin eins á alla lund.
„Segið Já,“ hljómaði hvar-
vetna. Vormenn Íslands og
vaknandi þjóð talaði einni
röddu.
En í hinu tilfellinu reyndu
leiðtogar ríkisstjórnarinnar
og stuðningsmenn hennar
að fá fólk til að hundsa at-
kvæðagreiðsluna og Ríkis-
útvarpið, sem kallar þó ekki
allt ömmu sína, gekk ótrú-
lega langt í fylgispekt sinni
og áróðri sínum. Þannig var
langt viðtal við Steingrím J.
eina framlag þess fyrir
kosninguna kvöldið áður en
hún fór fram, þar sem Stein-
grímur fann kosningunni
allt til foráttu og sagði að
miklu betri samningur „lægi
á borðinu“ og því væri
óþarft og fáránlegt að kjósa.
Þó hafði þessi sami Stein-
grímur sagt í þinginu dag-
inn sem málið var afgreitt
þar að það væri „bjargföst
trú“ hans að þetta væri
besti samningur sem hægt
væri að ná.
Það er skemmst frá því að
segja að í ljós kom að enginn
samningur hafði legið á
borðinu og borðið virtist
horfið líka. Þetta varð strax
ljóst þegar kosningunum
var lokið. Forsætisráðherra
og fjármálaráðherra höfðu í
örvæntingu sinni farið opin-
berlega með hrein ósannindi
í þeirri viðleitni sinni að
eyðileggja kosningaþátttök-
una. Það hafði öfug áhrif.
Þau sögðu þó ekki af sér,
svo ótrúlegt sem það er. Og
þá varð einnig ljóst að
heimsendaspádómar ríkis-
stjórnarinnar, Seðlabank-
ans, aðila vinnumarkaðarins
og fleiri slíkra sem ekki
gera miklar kröfur til eigin
trúverðugleika höfðu verið
innihaldslausar blekkingar
og pantaðar upphrópanir til
að skelfa almenning. Er þar
um að ræða mikið óuppgert
alvörumál gagnvart þessum
aðilum.
Nú, næstum
ári síðar, er kom-
inn „nýr“ samn-
ingur og hvað
sem um hann má
segja er eitt
kristalskýrt: Að-
ilarnir sem að
framan voru
taldir ætluðu að hafa af
þjóðinni hundruð milljarða
fyrir erlenda kröfuhafa!
Undirskriftasafnarar,
stjórnarandstaðan, forset-
inn og umfram allt þó þjóðin
sjálf afstýrðu því yfir-
gengilega skemmdarverki.
Um þetta er ekki lengur
deilt, aðeins er deilt um hve
mörg hundruð milljarðarnir
voru sem hafa átti af þjóð-
inni. Og enn eru þeir komn-
ir, góðkunningjar almenn-
ings, með sama sönginn,
allir svo fyrirsjáanlegir og
ótrúverðugir og gefa fylli-
lega til kynna að þeir kunni
ekki að skammast sín og
muni aldrei læra það,
hversu ríkar sem ástæð-
urnar verði. Og enn er það
„bjargföst trú“ Steingríms
að lengra verði ekki komist,
mannsins sem er svo mikið á
móti ESB að hann sótti um
aðild að því.
Reynt er með lúmskum
hætti að fá stjórnarandstöð-
una til að axla ábyrgð á
gjörðum ríkisstjórnarinnar
svo fráleitt sem það er. All-
ur aðdragandi þessa máls,
óheilindi Jóhönnu og Stein-
gríms við þjóð og þing og
ekki síst stjórnarandstöðu
eru slík að engar líkur geta
staðið til að hún láti véla sig
til slíkrar vanvirðu. Og þess
utan má ekki gleyma 98 pró-
sentunum sem mættu á
kjörstað og sögðu hug sinn
um málið. Þau úrslit hefðu
átt að duga sérhverri ríkis-
stjórn með lágmarkssjálfs-
virðingu og siðferðisþrösk-
uld til að hætta að ganga
erinda Breta og Hollend-
inga gegn þjóðinni. Ef svo
ólíklega tekst til að þessu
máli verði þröngvað í gegn-
um þingið með venjubundn-
um hótunum og þvingunum,
„kattarsmölun“ og hálf-
kveðnum vísum um stjórn-
arslit verður það naumast
lokapunktur þess. Þjóðin
tók þetta mál til sín með svo
afgerandi hætti að útilokað
virðist að afgreiða það án
þess að lokadómur hennar
sjálfrar liggi fyrir.
Enn eru þeir á ferð-
inni, góðkunningjar
almennings, sem
ekkert var að marka
þegar þjóðin henti
Icesave út af borð-
inu með sveiflu}
Hin „bjargfasta trú“ er
byggð á falsi og fúa
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon