Morgunblaðið - 07.01.2011, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. JANÚAR 2011
Erfða-fjárskatturtvöfald-
aðist um áramótin
úr 5% í 10%, en
hann er einn þeirra
skatta sem höfðu
verið lækkaðir verulega áður en
velferðarstjórnin fór að láta til
sín taka. Skattar á áfengi
hækkuðu og sama er að segja
um eldsneyti. Þessar hækkanir
leggjast ofan á fyrri hækkanir
velferðarstjórnarinnar á þessar
vörur. Ríkisstjórnin fann ýms-
ar aðrar matarholur og má í því
sambandi nefna útvarpsgjald
og gjald í framkvæmdasjóð
aldraðra, sem hækka verulega.
Þá má ekki gleyma hækkun
fjármagnstekjuskatts, tekju-
skatts á fyrirtæki og auðlegðar-
skatt sem tóku gildi um ára-
mótin.
Þetta er ekki tæmandi upp-
talning á nýjustu skattahækk-
unum ríkisstjórnarinnar. Þó má
ljóst vera að hér er um veru-
legar hækkanir að ræða enda
hefur Alþýðusambandið metið
hækkanirnar þannig að þær
leiði til 1% rýrnunar á ráðstöf-
unartekjum heimila landsins.
Í vikunni var fjármálaráð-
herra spurður út í þessar
hækkanir og svör hans segja
mikið um viðhorf velferðar-
stjórnarinnar til skattlagn-
ingar: „Menn blanda hér saman
ólíkum hlutum og fá út úr því
ýktar myndir af skattahækk-
unum sem satt best að segja
eru mjög óverulegar hjá ríkinu
um þessi áramót.“ Þegar hann
var spurður hvort hann óttaðist
ekki að þessar hækkanir yrðu
til þess að fólk drægi úr neyslu,
var svarið skýrt, nei, hann ótt-
aðist það ekki, enda
væri að lifna yfir
hagkerfinu og
neyslan að aukast.
Nú má segja að
Steingrími J. Sig-
fússyni sé vorkunn
að einu leyti að líta svo á að
skattahækkanirnar um þessi
áramót séu óverulegar. Hann
hefur samanburðinn frá síðustu
áramótum og í þeim saman-
burði má að minnsta kosti segja
að þetta séu ekki mestu skatta-
hækkanir sem sést hafi. Þrátt
fyrir það er ekkert óverulegt
við skattahækkanir ríkis-
stjórnarinnar um þessi áramót
og nægir að nefna að skatta-
hækkunin sem lendir á við-
skiptavinum Icelandair á þessu
ári nemur eitt þúsund millj-
ónum króna.
Forsvarsmenn ferðaþjónust-
unnar hafa lýst sérstökum
áhyggjum af áhrifum skatta-
hækkana á greinina. Fyrir
þeim eru slíkar skattahækkanir
ekki óverulegar og það skýtur
skökku við þegar talað er um
vaxtarmöguleika ferðaþjónust-
unnar og á sama tíma hrúgað á
greinina auknum álögum. Ein-
ungis þeir sem hafa engar
áhyggjur af að skattar hafi
áhrif á hegðun fólks geta talað
með svo óábyrgum hætti.
Fjármálaráðherra blæs á
gagnrýni á nýjustu skatta-
hækkanir ríkisstjórnarinnar og
telur hækkanirnar ýktar því
þær séu í raun óverulegar.
Fólkið í landinu, sem berst í
bökkum en þarf nú að bæta á
sig nýjustu skattahækkunun-
um, hefur allt aðra sögu að
segja. Fyrir það eru skatta-
hækkanirnar verulegur baggi.
Ríkisstjórnin hefur
misst öll tengsl við
veruleika almenn-
ings í landinu}
„Mjög óverulegar“
skattahækkanir?
Ársrit Sam-keppniseft-
irlitsins er komið
út og þar má sjá að
stofnunin er býsna
ánægð með störf
sín á liðnu ári. Þá
vill stofnunin leggja sitt af
mörkum við endurreisn ís-
lensks atvinnulífs og ekki skal
efast um mikilvægi þess.
Um árangurinn á liðnu ári er
aftur á móti ástæða til að efast
og víst er að margir atvinnu-
rekendur sjá lítinn árangur af
starfi stofnunarinnar þar sem
þeir eiga í ósanngjarnri sam-
keppni við fyrirtæki sem rekin
eru í skjóli banka, jafnvel
ríkisbanka.
Þó að stofnunin hafi inn-
heimt talsverðar sektir á liðnu
ári breytir það ekki því að æði
margt virðist fara framhjá
stofnuninni eða
taka langan tíma í
afgreiðslu, hvort
sem þar er um að
ræða áhuga- eða
getuleysi. Stofn-
unin getur að vísu
státað af fjölda ákvarðana á
liðnu ári, en hvaða gagn hafa
þær gert? Ýmis skilyrði eru til
dæmis sett fyrir samrunum en
efast má um að þau hafi al-
mennt mikið að segja, ekki síst
þau sem stofnunin kýs að
halda leyndum.
Það getur verið ágætt að
vera hóflega ánægður með eig-
in verk, en hæfileg sjálfs-
gagnrýni er ekki síður mik-
ilvæg. Hún er nauðsynleg
forsenda þess að gera betur,
en því miður fer lítið fyrir
henni í nýju ársriti Samkeppn-
iseftirlitsins.
Sjálfsgagnrýni er af
skornum skammti
hjá Samkeppniseft-
irlitinu}
Árangur þarf að sjást
S
agnfræðin er oft ósanngjörn og eins
og klisjan segir er hún iðulega skrif-
uð af sigurvegurunum. Stundum er
lítið við þessu að gera, því sigurveg-
arar í stríðum forn- og miðalda
sýndu minjum og skjalasöfnum sigraðra óvina
sinna sjaldnast mikla virðingu. Bókmenntir
Karþagómanna eru því týndar og gleymdar,
þótt þær hafi þótt afbragðsgóðar á sínum tíma.
Ritaðar heimildir um Karþagó eru nær allar eft-
ir rómverska og gríska höfunda, en rödd borg-
ríkisins er þögnuð.
En einnig eru dæmi þar sem til er gnótt forn-
minja, ritaðra heimilda og annarra gagna sem
hægt væri að nota til að segja sögu fallinna
menningarsamfélaga, en af einhverjum ástæð-
um er lítill áhugi á slíku.
Í evrópskum sögubókum er fall Rómaveldis
gjarnan talið hafa átt sér stað árið 476 þegar gotneskur
herforingi steypti síðasta keisaranum af stóli og titlaði sjálf-
an sig konung. Þetta er hins vegar alls ekki rétt. Róm-
verska keisaradæmið lifði í tæp þúsund ár í viðbót þótt
hjarta þess og höfuðborg væru í Konstantínópel en ekki
Róm. Austrómverska keisaradæmið var vissulega frá-
brugðið forvera sínum. Þar var töluð gríska og keisararnir
töldu, með réttu, að þeir væru beinir arftakar Konstan-
tínusar og Ágústusar.
Í vestrinu voru brotakenndar leifar klassískra meist-
araverka af veikum mætti varðveittar í klaustrum en á
sama tíma litnar hornauga þar sem höfundar þeirra voru
heiðnir. Í Konstantínópel litu kirkjufeðurnir
hins vegar á þennan menningararf sinn sem
mikilvægan þátt í kristilegri heimspeki. „Se-
neka er oft einn okkar,“ sagði Tertullian.
Í Konstantínópel voru háskólar þar sem forn
meistaraverk voru kennd og fræðimenn frá öll-
um heimshornum sóttu í. Oft er talað um að
arabar hafi varðveitt rómverska menningararf-
inn þar til Vestur-Evrópa var tilbúin að taka við
honum aftur þegar endurreisnin hófst. Það er
rétt, en aðeins að hluta. Fræðimenn kalífans
tóku við kyndlinum af Austrómverska keisara-
dæminu, sem varðveitt hafði þessar bækur á
meðan villimenn brenndu þær í Vestur-Evrópu.
Eftir fall Konstantínópel árið 1453 flúðu margir
fræðimenn vestur og tóku með sér bækur og
þekkingu og styrktu þar með endurreisnina.
Í þau þúsund ár sem Austrómverska keisara-
dæmið hélt velli ríktu þar góðir og vondir keisarar og trúar-
legar deilur skóku veldið með reglulegu millibili. Nútíma-
maðurinn myndi væntanlega ekki kunna við sig í trúarlegu
einræði keisarans, en í þessi þúsund ár stóð Konstantínópel
á milli Evrópu og íslams. Án keisaradæmisins hefði saga
Evrópu orðið allt önnur.
Vestur-Evrópa hefur aldrei metið þessar fórnir að verð-
leikum. Svokallaðir krossfarar fóru ránshendi um borgina
árið 1204 og fræðimenn síðari tíma hafna því að um róm-
verskt ríki hafi verið að ræða, heldur kalla það Byzantium
eftir þorpinu sem borgin var byggð á. Hinir grísku Róm-
verjar eiga betra skilið.
Bjarni
Ólafsson
Pistill
Bjargvættur vestursins
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
T
íðni banaslysa í umferð-
inni var lægst á Íslandi
af öllum Norðurlönd-
unum á síðasta ári.
Fjöldi þeirra sem létust
er 2,5 miðað við hverja 100 þúsund
íbúa en samkvæmt bráðabirgðatölum
frá öðrum Norðurlöndum er fjöldi
látinna þar frá 2,9 og upp í 5,1 á sé
sama viðmið um fólksfjölda notað.
Þetta kom fram á blaðamanna-
fundi um umferðaröryggismál sem
Ögmundur Jónasson innanríkis-
ráðherra hélt í gærmorgun. Átta
manns létust í banaslysum í umferð-
inni á síðasta ári. Það er umtalsverð
fækkun frá fyrra ári og fyrri árum.
Fjöldi banaslysa er mjög rokkandi
milli ára en á sl. ári voru slysin hér
heldur færri en til að mynda í Svíþjóð
sem hefur lengi verið fremst meðal
þjóða í umferðaröryggi.
Sveiflurnar eru miklar
„Síðustu árin hafa verið miklar
sveiflur í þessum tölum og við skulum
gera allt sem í okkar valdi stendur til
að halda áfram að fækka slysunum.
Við skulum halda árvekni okkar og
stefna áfram að umferð án banaslysa
á sama hátt og við viljum slysalaust
flug og siglingar og höfum raunar
náð miklum árangri að því mark-
miði,“ sagði Ögmundur á blaða-
mannafundinum í gærmorgun. Ár-
angur sem náðst hefur í
umferðaröryggismálum á síðustu ár-
um segir Ögmundur enga tilviljun.
Löggæsla sé markvissari en áður og
megi þar til dæmis nefna markviss-
ara eftirlit með nýliðum í hópi öku-
manna sem missi prófið ef þeir fá
fjóra refspunkta á fyrstu mánuðum
ökuferils síns. Með þessu hafi þeim
nýliðum sem gerast brotlegir snar-
fækkað aukinheldur sem ökukennsla
og umferðarfræðsla sé nú tekin mun
fastari tökum en raunin var til
skamms tíma.
Fleira kemur til. Hjá Vegagerð-
inni er nú unnið að úrbótum á þeim
vegköflum þar sem slysatíðni hefur
verið há og einnig hafa stafrænar
myndavélir lögreglu veitt aðhald og
dregið úr hraðakstri. Þannig voru
hraðakstursbrot sem skráð voru með
stafrænu myndavélunum 22.160 á sl.
ári eða 974 færri en árið áður miðað
við bráðabirgðatölur. Má þar nefna
að meðalökuhraði á tíu stöðum á
hringveginum var 93,4 km á klst. í
fyrrasumar en 97 km 2004.
Færri undir álagi
Svo kemur að sálrænum þáttum
sem eiga ef til vill sinn þátt í fækkun
slysa. Í könnun sem Umferðarstofa
lét gera í október 2007 töldu um 47%
aðspurðra sig vera undir álagi við
akstur en aðeins um fjórðungur þeg-
ar spurt var að þessu sama sl. haust.
Leiðir það af sér spurninguna hvort
góðærið hafi valdið streitu í umferð
og hugsanlega slysum.
En hverju breytir minni um-
ferð? Skv. tölum Vegagerðarinnar
um umferð á höfuðborgarsvæðinu, sé
tekið mið af tölum frá þremur völdum
talningarstöðum innan svæðis, er
umferðin um 4,5% minni nú í haust
en var fyrir tveimur árum. Miðað við
umferð í nóvember sl. á 16 völdum
talningarstöðum á hringveg-
inum stefndi í mesta sam-
drátt í umferð á milli ára frá
því heildarakstur var fyrst
reiknaður 1975. Þetta kann
að hafa áhrif til fækkunar
slysa en Hreinn Haraldsson
vegamálastjóri segir fækk-
unina þó meiri en samdrátt
umferðar og sé því ekki
hægt að álykta að
þessar breyt-
ur haldist í
hendur.
Banaslys aldrei færri
en sveiflurnar miklar
„Í umferðinni erum við öll ger-
endur og mikið hefur breyst
með fækkun slysa,“ segir Ög-
mundur Jónasson innanríkis-
ráðherra. Kynnt var í gær nið-
urstaða könnunar á þróun
umferðarhraða á fjórtán mæl-
ingastöðum um allt land. Þar
kemur fram að umferðarhraði
hafi hvarvetna minnkað frá
2004 til 2008 en staðið í stað
síðan. Hraðinn eykst þó í Norð-
urárdal í Borgarfirði, í Hnappa-
dal á Snæfellsnesi og á
Fagradal eystra. Á
Hellisheiði og á Reykja-
nesbraut við Dalveg í
Kópavogi minnkaði
hraði ökumanna í
fyrra en hafði þá
aukist árið á undan
rétt eins og á Vestur-
landsvegi ofan við Ár-
túnsbrekku sem var
mælingastaður í
athugun
þessari.
Hægari frá
árinu 2004
HRAÐINN STENDUR Í STAÐ
Ögmundur Jónasson
Þróun banaslysa í umferð á Norðurlöndunum
frá aldamótum,m.v. 100 þúsund íbúa
Ár Ísland Danmörk Noregur Svíþjóð Finnland
2000 11,0 9,0 8,0 7,0 8,0
2001 8,0 8,0 6,0 6,0 8,0
2002 10,1 8,6 6,9 5,8 8,0
2003 7,9 8,0 6,1 5,7 7,2
2004 7,8 6,9 5,6 5,5 7,1
2005 6,3 6,2 4,8 4,9 7,0
2006 10,1 5,8 5,2 4,7 6,3
2007 4,8 7,3 4,9 5,2 7,2
2008 3,8 7,0 5,3 4,4 6,5
2009 5,4 5,4 4,4 3,6 5,4
2010 2,5 5,0 4,4 2,9 5,1