Morgunblaðið - 14.01.2011, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. JANÚAR 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Skoðanakann-anir sembirst hafa að
undanförnu hafa
sýnt skýra afstöðu
almennings til
þeirra mála sem
stjórnvöld hafa sett
efst á forgangslista sinn. Þann-
ig telja aðeins 7% landsmanna
viðræður um aðild að ESB mik-
ilvægar fyrir sig. En það er sem
kunnugt er eina mál einsmáls-
flokksins sem leiðir ríkisstjórn-
ina. Aðeins 2% landsmanna
töldu hins vegar stjórnlaga-
þingsfyrirbærið mikilvægt fyr-
ir sig. Það er sem sagt það
gæluverkefni sem fólkið í land-
inu lætur sig minnst varða af
öllum. Og svo birtist þriðja
könnunin sem sýndi að 60%
þjóðarinnar teldu að fjár-
munum Íslands væri illa varið í
síðasttalda gæluverkefnið,
þetta sem 2% töldu að varðaði
sig miklu.
Þeir sem létu sig hafa það að
mæta á kjörstað vegna stjórn-
lagaþingskosninganna urðu
hálf miður sín vegna þess sem
þeir tóku þátt í. Slík kosning
hefði ekki einu sinni verið tekin
gild við kosningu til stjórnar
skólafélags í menntaskóla, hvað
þá heldur annað. Sá sem þetta
skrifar bað mann sem stóð yfir
honum og virtist horfa á færslu
á tölum af blaði á kjörseðil, að
færa sig. Sá gerði
það en fór ekki
langt. Þegar kjós-
andinn ætlaði að
fara að brjóta sam-
an kjörseðilinn og
setja hann í kass-
ann, sem var ekki
beysinn, þá var kallað til hans í
allra áheyrn að það mætti hann
ekki. Þó var honum það skylt
samkvæmt kosningalögum! All-
ur almenningur sýndi reyndar
að hann hafði skömm á þessu
kosningabrölti. Þeir sem létu
sig hafa það af misskilinni
skyldurækni að taka þátt í
leiknum höfðu það á tilfinning-
unni að þeir væru komnir til
Zimbabve og það hefði gleymst
að hafa erlenda eftirlitsmenn á
staðnum. Svo fréttist að eftir að
hinni bersýnilega ólöglegu
kosningu lauk þá hefði ekki tek-
ið betra við. Þá hefði einhver
verið látinn meta þær tölur sem
maskínur fengu ekki metið
hvað þýddu og úrskurða um
gildi og auðvitað var enginn
umboðsmaður frambjóðenda á
staðnum. En engin tilraun mun
hafa verið gerð til þess að
leggja mat á það hvort þær töl-
ur sem maskínan taldi sig hafa
lesið rétt væru rétt lesnar og
mun enginn möguleiki vera til
að sannreyna það nema að
handtelja alla kjörseðlana aft-
ur.
Stjórnlagaþings-
kosningarnar hefðu
ekki þótt boðlegar
í stjórnarkosningu
í skíðafélagi}
Gæluverkefnin gilda
Landinn erfastaþáttur í
Sjónvarpinu og er á
flesta lund vel
heppnaður. Dregið
er fram margt fróð-
legt og skemmti-
legt sem fólk er að fást við „úti
á landi“ og efnistökin hafa ekki
þann brag að verið sé að upp-
fylla einhverja kvótaskyldu
gagnvart landsbyggðinni. Í nær
öllum tilvikum fær efnið tíma í
þættinum vegna þess að það
verðskuldar það fyrir eigið
ágæti. Hlutfall þeirra tilvika
þar sem efni uppfyllir tæpast
ströngustu kröfur er síst hærra
en gerist og gengur. Umsjón-
arfólk þáttarins er fundvíst á
það sem er skemmtilegt og
fréttnæmt í öðrum skilningi en
hins harðsoðna fréttatíma. Og
ekki er fallið í þá gömlu gryfju
að halda sig við að það sé að-
allega skrítilegheit lands-
byggðarinnar sem þurfi að mat-
reiða fyrir þá sem í
tilbreytingasnauðu þéttbýlinu
búa. Verksmiðjuframleiddir
stjórnmálamenn flokkanna eru
jafnan fljótir að tileinka sér
upphafið yfirlæti gagnvart því
sem kallað er kjördæmapot fyr-
ir landsbyggðina. Oftast eru þó
dæmin sem nefnd
eru til vitnis frekar
um að þingmenn
landsbyggðar vilja
ekki að framhjá
hagsmunum íbúa
hinna dreifðu
byggða sé horft eða beinlínis
gegn þeim gengið. Það er lítill
vafi á að víðtækur stuðningur
er meðal þjóðarinnar við líf-
vænlega byggð sem víðast í
landinu, ekki síst ef með útsjón-
arsemi og velvilja megi tryggja
að hún fái til lengdar þrifist fyr-
ir eigin afli, ef henni sé í bráð
veittur nokkur atbeini. Það er
fremur að þessi þjóðarvilji nái
ekki að endurspeglast á Alþingi
en að það sé undirokað ofsa-
fengnum kjördæmapoturum.
Það er margfalt erfiðara að
gegna þingstörfum fyrir víð-
feðmt kjördæmi en að starfa í
umboði þéttbýlismanna sem
búa og starfa í hálftíma akst-
ursleið frá þinghúsinu. Það er
miklu ríkari ástæða til að virða
dugnað landsbyggðarþing-
manns en vera með sífellt skens
um kjördæmapot og fyrir-
greiðslukapp hans. Ekki síst
vegna þess að sú lýsing á starf-
inu er oftast nær mjög ósann-
gjörn.
Landsbyggðarfólkið
steig síður útrás-
ardansinn tryllta
en malarmenn}
Landinn nýtur sín
D
eila má um hvort ég sé að berja
höfðinu við steininn þegar ég
skrifa enn á ný um undur hins
frjálsa markaðar eða hvort ég sé
einfaldlega að kveða á nýjan leik
góða vísu.
Verkaskipting, tæknivæðing og hagkvæm
dreifing fjármagns eru í senn drifkraftar og af-
leiðingar frjálsrar verslunar og því fleiri sem
taka þátt í verslun í heiminum því meiri verður
verkaskiptingin, tæknivæðingin og fjármagns-
flæðið með jákvæðum afleiðingum fyrir flesta.
Breskur listnemi, Thomas Thwaites, gerði til-
raun sem dregur fram þennan ágóða með
skemmtilegum og skýrum hætti. Thwaites
keypti út úr búð ósköp venjulega brauðrist og
borgaði fyrir hana andvirði um 750 íslenskra
króna. Hann setti sér svo það markmið að smíða
eigin brauðrist frá grunni.
Strax gerði hann sér grein fyrir því að það var ómögu-
legt. Í þessari ódýru brauðrist voru yfir eitt hundrað mis-
munandi efni og efnasambönd, sem hann hefði þurft að
grafa eftir og vinna. Þess í stað ákvað hann að smíða ristina
úr fimm efnum, járni, kopar, plasti, nikkel og ákveðinni
tegund af steineinangrun.
Hann gekk meira að segja svo langt að grafa sjálfur eftir
járngrýti og vinna úr því járn með því að nota örbylgjuofn.
Þegar þessari tímafreku og erfiðu vinnu allri var lokið
stóð Thwaites uppi með brauðrist, sem vissulega gat ristað
brauð, en var alveg skelfilega ljót. Kostnaður hans við
smíði ristarinnar nam hins vegar 220.000
krónum og var heimasmíðaða ristin því um
290 sinnum dýrari en sú sem hann keypti í
verslun.
Tilraun listnemans undirstrikar með skýr-
um hætti hvaða ágóða frjáls verslun skilar
okkur. Án verslunar þyrftum við öll að smíða
okkar eigin brauðrist og er það augljóst mál að
í slíkum heimi væru engar brauðristar til. Það
sama á við um önnur heimilistæki.
En verslun gerir annað og meira en einfald-
lega stuðla að framleiðslu tækja eins og brauð-
ristarinnar. Því fleiri sem taka þátt í verslun,
og þeim hefur fjölgað mjög undanfarna ára-
tugi sem gera það, því stærri er markaðurinn
fyrir hverja vöru. Þessi þróun, samhliða
tækniframförum, hefur leitt til verðlækkunar
á öllum helstu neysluvörum sem við lítum á
sem sjálfsagðar nú. Þegar brauðristin kom fyrst á markað
í núverandi mynd árið 1919 var hún svo dýr að hún var
gefin í brúðargjafir. Það datt engum venjulegum launa-
manni í hug að geta hoppað út í búð til að kaupa brauðrist
fyrir klink, eins og hægt er núna.
Þeir sem horfa aðeins á aðra hlið viðskiptanna, pen-
ingahliðina, halda að þau snúist bara um að færa peninga
úr vösum hinna efnaminni og auðga þá ríku. Peningar eru
hins vegar verðlausir ef ekkert er hægt að kaupa fyrir þá
og það sem við getum fengið fyrir launin okkar núna –
jafnvel eftir kreppu – er miklu meira en við gátum fyrir
tuttugu, fimmtíu eða hundrað árum. bjarni@mbl.is
Bjarni
Ólafsson
Pistill
Saga forljótrar brauðristar
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Steinþór Guðbjartsson
steinthor@mbl.is
S
taðan á vinnumarkaðnum
er mjög eldfim og stjórn-
völd hafa fram í næstu
viku til þess að bregðast
við kröfum launamanna.
Gylfi Arnbjörnsson, forseti Alþýðu-
sambands Íslands, segir að ASÍ
leggi áherslu á samræmda launa-
stefnu, en komi stjórnvöld ekki að
borðinu með réttu hugarfari óttist
hann að samræming nái ekki fram
að ganga og samið verði til skemmri
tíma frekar en að gerðir verði lang-
tímasamningar.
Nær allir samningar á almenna
vinnumarkaðnum eru nú lausir og
kjaraviðræður eru farnar af stað.
Sáttasemjari ríkisins hefur tvær
deilur á sínu borði, kjaradeilu
Sjúkraliðafélags Íslands við Sam-
band íslenskra sveitarfélaga og deilu
Félags íslenskra flugumferðarstjóra
við SA v/Isavia ohf. Félagsfundir í
verkalýðsfélögunum Afli á Austur-
landi og Drífanda í Vestmanna-
eyjum hafa ákveðið að láta fara fram
atkvæðagreiðslu um verkfall í fiski-
mjölsverksmiðjum sem hefjist um
næstu mánaðamót og víða annars
staðar er ólga á vinnumarkaði.
Samræmd launastefna
Ársfundur ASÍ í október sl.
samþykkti að beina því til aðild-
arfélaganna að sameinast um sam-
ræmda launastefnu sem felur í sér
almennar launahækkanir, jöfnun
kjara og aukinn kaupmátt. „Fund-
urinn telur mikilvægt að efnt verði
til víðtæks samstarfs og samvinnu
stjórnvalda, stjórnarandstöðu, at-
vinnurekenda og stéttarfélaga á al-
mennum og opinberum vinnumark-
aði um það verkefni að auka
kaupmáttinn og fjölga störfum,“
segir meðal annars í ályktun um
efnahags- og kjaramál. Gylfi Arn-
björnsson segir að forystan hafi
unnið samkvæmt þessari og öðrum
samþykktum fundarins, en ekki sé
sýnilegt að vilji stjórnvalda, sveitar-
félaga og fyrirtækja sé til þess að
fara þessa vegferð. Hann vísar m.a. í
það að ríkisstjórnin hafi ekki efnt
loforð sitt um framlög í starfsend-
urhæfingarsjóð og ASÍ sé ekki til
viðræðu um að halda kaupmætti
óbreyttum næstu þrjú árin eins og
atvinnurekendur tali um.
Vilhjálmur Egilsson, fram-
kvæmdastjóri Samtaka atvinnulífs-
ins, segir í nýjasta fréttabréfi SA að
auka þurfi fjárfestingar, ekki síst í
útflutningsgreinum, og skapa þann-
ig ný störf við uppbyggingu og störf
til framtíðar sem tryggja samkeppn-
ishæfni og lífskjör til frambúðar.
„Kjarasamningar til þriggja ára á
grundvelli samræmdrar launastefnu
í takt við það sem gerist í nágranna-
löndunum er mikilvægt framlag til
stöðugleika og hagstæðs fjárfesting-
arumhverfis. Skynsamlegir kjara-
samningar eru jafnframt ein af lyk-
ilforsendum fyrir hækkun á gengi
íslensku krónunnar á næstu árum og
þar með lágri verðbólgu og auknum
kaupmætti,“ segir hann.
Gylfi segir að nú hafi rík-
isstjórnin nokkra daga til þess að
svara því hvort hún vilji taka þátt í
því að samningar verði gerðir til
þriggja ára. ASÍ hafi haft það á
stefnuskrá sinni fyrir tveim-
ur árum og með stöð-
ugleikasáttmálanum hafi
átt að ljúka síðasta samn-
ingstímabili og leggja síð-
an upp kjarasamninga á
breiðum grunni til
þriggja ára. Hins vegar
hafi ekki verið staðið við
sáttmálann og því þurfi að
vera á hreinu á hvaða grunni
samstarfið eigi að
byggjast.
Stjórnvöldum er
stillt upp við vegg
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Atvinna ASÍ leggur meðal annars áherslu á aukinn kaupmátt sem og tiltekt
í atvinnumálum og atvinnuuppbyggingu til framtíðar.
Víða þekkist að launþegar ljúki
40 tíma vinnuskyldu sinni á
fjórum dögum, einkum þar sem
senda þarf menn lengri leiðir.
BSRB leggur áherslu á 36
stunda vinnuviku í stað 40
stunda í viðræðum sínum við
viðsemjendur. Gylfi Arnbjörns-
son, forseti ASÍ, segir að ASÍ
taki undir þetta sjónarmið.
Kaupmáttur hafi verið byggður
upp en hann hafi tapast við
bankahrunið. Meta verði kröfur
um styttri vinnuviku á móti
væntingum um að launa-
kostnaðarbreyting dugi
til kaupmáttar. Hann
áréttar að virkur
vinnutími VR sé
36,5 stundir, því
fólk fái greitt fyrir
kaffihlé en t.d. í Dan-
mörku næri fólk sig
kauplaust og sé því í
raun um 40 stundir á
vinnustaðnum eins
og hér.
Vinnuvikan
fjórir dagar
VINNUTÍMI
Gylfi Arnbjörnsson