Líf og list - 01.05.1951, Qupperneq 20

★ LEIKLIST ★
ÞJÓÐLEIKHtJSIÐ:
ímyndunarveikin
eftir MOLIÉRE
Leikstjóri: ÓSKAR BORG
AÐ VAR MIKILL fengur,
að fá að sjá enn einu sinni
hinn sígilda gamanleik Moli-
éres, að þessu sinni með Önnu
Borg í öðru aðalhlutverkinu.
Enn í dag er hægt að skemmta
sér konunglega yfir bráðhnyttn-
um tilsvörum og skemmtilegum
brellum í leik hins gamla meist-
ara. Það er þó ekki svo að skilja,
að ýmislegt sé ekki úrelt á okkar
atómöld í leik, sem er næstum
því 300 ára gamall, já, sum efn-
isatriðin voru þegar úr sér geng-
in á tímum Moliéres sjálfs. Vér
könnumst t. d. við hina kátlegu
bónorðsför feðganna, hinn aula-
laga biðil, sem andstæðu hins
reglulega elskhuga (sem í raun
og veru er orðinn sviplaus gljá-
mynd) úr Manni og konu. Þá
er' sumt tekið úr samtíð Moli-
éres sjálfs, svo sem ádeilan á
læknastéttina og því ekki leng-
ur tímabær. En í þessum ramma
birtir Moliére oss hið eilífa
mannlega og ómótstæðilega
gamansemi, sem allflestir
kímnihöfundar geta öfundað
hann af. Aldrei hefur verið
hlegið jafndátt í Þjóðleikhús-
inu eins og á sýningu ímynd-
unarveikinnar. Ýmsir leikdóm-
arar hafa velt vöngum yfir því,
hvort þetta sé heldur harmleik-
ur eða „farce“ eða að minnsta
kosti „tragi-komik“. Þróunin á
þessum tæpum 300 árum svar-
ar þeirri spurningu eiginlega
að fullu. Moliére semur leikrit
sitt sem háð og ádeilu jöfnum
höndum. Af örlögum Argans
sjáum vér, að skáldið hefur
ekki haft harmleik í huga.
Brellurnar, fyndnin og kátínan
bendir einnig á, að áhorfendum
er ætlað að hlæja, sem þeir
gera óspart enn þann dag 1
dag. Þá er aðeins eftir ádeilan
á læknastéttina. Plún var Moli-
ére að sönnu hjartans alvara.
En svo meistaralega er um
hnútana búið, að nú, þegar á-
deila þessi er ekki lengur tíma-
bær, þá er nóg eftir af leikn-
um til að skemmta hinum vand-
látustu leikhúsgestum. Barátta
Argans og vina hans, þótt með
ólíkum hætti sé, verður nú að-
eins ytri umgjörð leiksins. Inn-
takið verður hinn mannlegi
breyskleiki Argans og afleiðing-
ar hans. Leikurinn verður því
eftir sem áður sannur gaman-
leikur og um leið „document
humain“.
Annar skilningur verður ekki
með réttu lagður í leikinn nú
á dögum. Aftur á móti má enn
deila um skilninginn á hlut-
verkinu „Argan“. Margt bendir
til, að það sé svo hugsað í upp-
hafi, að Argan sé látinn trúa
sjálfur á veikindi sín (sbr. nafn-
ið Le malade imaginaire). Molli-
ére leitaði og sjálfur mjög á
náðir læknanna. Hins vegar
hefur ýmsum hinna reyndustu
og frægustu leikstjóra, svo sem
Stanislawski, fundizt það rétt-
ara og í meira samræmi við
leikinn í heild, að Argan vilji
láta aðra lialda, að hann sé
veikur. Hvorugur skilningurinn
kom skýrt fram í leik Lárusar,
enda ekki ljóst hvort atriðið
Moliére sjálfur hefur lagt meiri
áherzlu á. Auðsætt er þó, að
Argan er fílhraustur og líkam-
leg vellíðan ljómar tíðum af
andliti hans. Það væri því al-
rangur skilningur að láta leik-
inn bera nokkurn „tragiskan“
blæ né heldur að breyta stofu
Argans í einhvers konar sjúkra-
stofu, eins og sumir leikdómar-
anna hafa stungið upp á. (Okk-
ur, sem leikdóma skrifum, get-
ur oft dottið margt fáránlegt í
hug, þótt ekki komi að sök,
því að við erum sjaldnast tekn-
ir mjög alvarlega).
Argan er í höndum Lárusar
Pálssonar, og þar er honum líka
borgið. Það er sízt ofmælt, þótt
sagt sé, að Lárus sé gamanleik-
ari af guðs náð. Auðvitað kann
hann sína hluti og leiktækni
hans er svo sem framast verður
á kosið. En hann er meira, hel-
vítis maðurinn. Kímnin er hon-
um svo í blóð borin, að hann
þarf ekki annað en sýna sig til
að láta menn hlæja. Lárus má
vel hlíta þeim dómi og er vel
að honum kominn, að manni
líður alltaf vel á meðan hann er
á sviðinu, maður saknar hans,
þegar hann er farinn, og hlakk-
ar til þess að hann komi inn
20
LÍF og LIST