Húsfreyjan - 01.03.1957, Síða 11

mannanna, sem hann umgekkst. Úr þeim
hópi komu margir af mikilmennum vor-
um á síðustu öld. Meðal þessara manna
• hitti Frederika Johan Ludvig Runeberg í
fyrsta sinn, en síðar varð hann eiginmað-
ur hennar.
Eftir brunann i Ábo 1827 var háskól-
inn fluttur til Helsingfors, sem þá var
orðin höfuðborg Finnlands. Um leið flutt-
ust þangað þeir, sem á einhvern hátt voru
bundnir háskólanum, þar á meðal Teng-
ströms-fólkið og Runeberg. f janúarmán-
uði 1831 héldu þau Frederika Tengström
og J. L. Runeberg brúðkaup sitt.
Efnisleg verðmæti þessa heims voru
ekki þau auðæfi, sem þessum ungu hjón-
um féllu í skaut, enda voru þau vön ó-
brotnum lifnaðarháttum. Fyrsta heimili
þeirra var þvi mjög látlaust, en varð þó
miðdepill þess hóps gáfaðra og hugsjóna-
ríkra manna, sem ganga undir nafninu
Laugardagsfélagið í menningarsögu Finn-
lands. En það voru þeir J. J. Nervander,
J. V. Snellman, Fredrik Cýgnaeus, Elías
Lönnrot, M. A. Castrén o. fl. Málgagn
þessara ungu gáfumanna varð Helsing-
fors Morgunblað. öll þau ár á 4. tug ald-
arinnar, sem J. L. Runeberg var ritstjóri
þessa blaðs, vann kona hans með honum
að blaðinu og var því fyrsta kona í Finn-
landi, sem fékkst við blaðamennsku. Starf
hennar var að gera útdrátt og endursagn-
h úr erlendum blöðum, auk þess að þýða
greinar, sem höfðu menningargildi, og
voru þær þá oft forustugreinar. Sjálf
samdi hún þá og birti smásagnabrot, er
höfðu sitt að segja í því efni að gefa blað-
mu meiri menningarblæ. Vitanlega lét
hún eigi nafns síns getið og svo mikil
leynd var á um störf hennar við blaðið,
að fæstir af lesendum þess vissu, að mik-
hvirkasti samstarfsmaður ritstjórans var
eiginkona hans.
Eftir að þau hjónin voru flutt til Borgá
°g skáldfrægð Runebergs fór ört vaxandi,
samdi kona hans einnig athyglisverðar
greinar og frjálslyndar. Greinar hennar
°g umsagnir um þau mál, er þá voru efst
a baugi, sýna, hve mikils hún metur göf-
ugar mannfélags- og frelsishugsjónir. Hún
hafði brennandi áhuga á hvers kyns upp-
fræðslu, fyrir rétti kvenna til betra og
þroskavænlegra uppeldis, fyrir rétti kon-
unnar til stöðuvals og fjárráða og raun-
ar fyrir því, að aflétt yrði allri frelsis-
skerðingu manna, hvort sem um var að
ræða verkalýðinn eða sérstaka kynþætti.
En Fredrika Runeberg lét sér ekki nægja
kenningarnar einar. Ásamt nokkrum vin-
konum sínum stofnaði hún kvenfélag í
Borgá. I félagi þessu unnu konur stað-
arins saman að ýmsum þjóðnytjamálum.
Til dæmis stofnuðu þær skóla fyrir fá-
tækar stúlkur þrettán árum áður en fyrst
kom fram frumvarp um almenna æsku-
lýðsfræðslu í landi voru. Upp úr þessum
stúlknaskóla varð svo til alþýðuskólinn í
Borgá.
Nýstofnaða félagið hennar Frederiku
Runeberg vann einnig annað fagurt starf
í þágu fátæklinganna. Var það enn at-
hyglisverðara vegna þess, að það var unn-
ið á þeim tímum, sem þjóðfélagið var enn
eigi farið að viðurkenna skyldur sínar
við öreigana. Á neyðarárimum 1867—’68
margfaldaði Frederika starf sitt. Hún lét
baka ósköpin öll af brauði handa betlara-
hópunum, sem flykktust að hvaðanæva
og stofan í Runebergshúsinu stóð þeim op-
in jafnt á nótt sem degi. Frederika Rune-
berg átti einnig frumkvæði að ýmsum
þjóðfélagsumbótum, sem síðar hafa kom-
ið til framkvæmda. Hún og félag hennar
vakti áhuga fyrir vefnaði, spuna og hálm-
iðnaði í sveitunum. Borgá-dreglarnir og
jurtalituðu, heimaofnu bómullarefnin
urðu brátt eftirsótt verzlunarvara, auk
þess sem héraðið umhverfis Borgá varð
alþekkt fyrir hálmflétturnar. Heimilisiðn-
aðurinn varð til þess að létta örbirgðina
á hundruðum heimila. Þetta var enn að-
dáunarverðara, þegar þess er gætt, að
starf húsmóðurinnar á Runebergsheimil-
inu var umfangsmikið. Fyrst og fremst
ber þess að gæta, að hversdagslega var
10 manns i heimili, þar á meðal sex lyst-
argóðir drengir, og á þeim tíma var ekki
hægt að síma í matvörúbúð, þegar forð-
HÚSFREYJAN 11